Trên thế giới, các điểm đến nổi tiếng đều phải tính đến bài toán này khi quy hoạch đô thị. Có thể gọi đó là “mẫu số chung” cho sự phát triển của các điểm đến du lịch. “Công thức” này càng dễ áp dụng tại các điểm du lịch đang ở giai đoạn đầu phát triển.
Bởi để đáp ứng nhu cầu lưu trú, ăn uống, vui chơi giải trí của dòng khách du lịch khổng lồ cần tới lượng lớn lao động, chuyên gia lưu trú lâu dài tại đây. Theo quy luật phát triển, dân số ở các điểm đến du lịch nổi tiếng sẽ gia tăng để đảm bảo phục vụ dòng khách lớn. Đời sống của người dân địa phương cũng từ đó khấm khá, giàu có lên, và họ đòi hỏi không gian tiện nghi, đồng hộ hạ tầng tiện ích…
Do đó, việc quy hoạch các khu đô thị, nhà ở, khu dân cư càng sớm, bài bản sẽ càng đảm bảo cho sự phát triển bền vững lâu dài. Trong quá trình quy hoạch, không gian đô thị cần được tính toán mở rộng, thay vì chỉ tập trung vào các khu trung tâm truyền thống, khiến các khu này nhanh chóng quá tải.
Trong khi đó tại Việt Nam, các thành phố du lịch từ vùng biển đến vùng núi việc phát triển ồ ạt, phá vỡ quy hoạch đang là lời cảnh báo cho sự phát triển thiếu bền vững.
Bộ Xây dựng dẫn số liệu báo cáo của 16 tỉnh, thành phố ven biển có dự án du lịch nghỉ dưỡng có quy mô lớn cho biết, tính đến tháng 7/2017, đã có 77 dự án với 16.437 phòng khách sạn, 11.174 căn biệt thự, 12.056 căn hộ khách sạn (condotel) đã và đang được đầu tư xây dựng.
Từ năm 2015 đến tháng 9/2017, cả nước đã có 71 dự án condotel, officetel được cấp phép với tổng số 25.639 căn.
Riêng tại Đảo ngọc, theo số liệu từ Ban Quản lý Khu Kinh tế Phú Quốc, tính đến đầu năm 2019, hòn đảo có 304 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư, trong đó có nhiều khách sạn, khu nghỉ dưỡng tầm cỡ quốc tế. Trong đó, có 262 dự án được cấp giấy chứng nhận và quyết định chủ trương đầu tư với tổng vốn lên đến 305.400 tỷ đồng.
Thực tế, tình trạng bãi biển bị bê tông hóa, không gian biển bị che chắn, người dân không còn lối đi ra biển đang diễn ra phổ biến ở nhiều đô thị ven biển trên khắp cả nước.
Bờ biển Nha Trang (Khánh Hòa) cũng là minh chứng rõ nét của quá trình “bê tông hóa” quá mức. Nhiều năm qua, vì muốn tạo ra các điểm nhấn phát triển đô thị mà UBND tỉnh Khánh Hòa đã cho phép doanh nghiệp liên tục xây cao ốc, khách sạn, chung cư cao tầng dày đặc. Hậu quả là cảnh quan tự nhiên bờ biển Nha Trang bị vây chắn bằng hàng loạt các dự án bất động sản.
Tương tự, vào năm 2018, tình trạng bê tông hóa ồ ạt bán đảo Sơn Trà, nơi được coi là “lá phổi xanh” của Đà Nẵng cũng được dư luận quan tâm và đồng loạt lên tiếng. Hàng loạt công trình kiên cố bê tông mọc từ chân lên đến đỉnh núi như Dự án Bai But Bay Resort, Mercure Sơn Trà Resort, Sơn Trà Resort, InterContinental Danang.... Người dân Đà Nẵng đã phải lên tiếng phản đối để “giành” lại bãi biển. Sau đó, chính quyền TP. Đà Nẵng đã có động thái yêu cầu một số chủ đầu tư mở lại lối xuống biển cho người dân.
Gần đây nhất, dư luận lại xôn xao trước tin sông Hàn đang bị bồi lấn để phân lô bán nền. Theo đó, dự án bất động sản và bến du thuyền Marina Complex đang san ủi, làm kè đổ đất lấn bờ sông xây biệt thự để bán… Về việc này, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND TP. Đà Nẵng chỉ đạo kiểm tra, xử lý theo đúng quy định, báo cáo Thủ tướng kết quả xử lý.
Vừa qua, UBND tỉnh Quảng Ninh đã có văn bản gửi các cơ quan chức năng của tỉnh này đã nêu ra hàng loạt công trình trái phép đã và đang xây dựng ngay giữa vùng lõi di sản thiên nhiên thế giới Hạ Long như công trình kè đầm phía sau đảo Đầu Gỗ, công trình kè đầm và một số hạng mục phụ trợ tại hang Hanh...
Liên quan đến thực trạng cấp phép xây dựng cao ốc, biệt thự nghỉ dưỡng ven biển thời gian qua, TS. KTS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam cho biết, đây cũng là vấn đề cần phải xem xét. Vấn đề khai thác một cách bền vững tài nguyên thiên nhiên là một vấn đề cần phải chú trọng hơn nữa tại các khu du lịch. Đừng vì phát triển nóng về kinh tế để đạt được chỉ tiêu nhất định mà ảnh hưởng đến vấn đề bền vững của môi trường, điển hình là vấn đề quy hoạch.
Ông cho hay, để các thành phố du lịch phát huy được lợi thế địa hình do tiếp giáp với biển thì cần phải có một quy hoạch hoàn chỉnh gắn liền với tầm nhìn dài hạn. Đặc biệt, phải lấy vai trò của con người, của cộng đồng làm trọng tâm để phát triển. Đừng vì lợi ích kinh tế mà chuyển giao bờ biển cho các doanh nghiệp, sẽ rất dễ làm hỏng việc khai thác cảnh quan.
Ngoài ra, theo Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam, nếu tình trạng ồ ạt cấp phép cho các dự án ven biển không có sự kiểm soát thì rất dễ xảy ra tình trạng các dự án sẽ tư hữu hóa các bãi biển và các chủ đầu tư biến bãi biển thành của riêng.
“Thực tế vừa qua đã có một số tỉnh như Nha Trang, Khánh Hòa diễn ra tình trạng này và đã phải thu hồi các dự án ở ven biển, thậm chí chấp nhận đền bù để thu hồi”, KTS Đào Ngọc Nghiêm cho hay.
Bên cạnh đó, theo vị chuyên gia này, nhiều nước trên thế giới cũng đã có các qui hoạch đô thị ven biển nhưng họ phát huy được hiệu quả rất lớn, ví dụ như Malaysia… Vấn đề ở đây là phải đặt lợi ích của quốc gia, lợi ích của vùng lên trước, sau đó là phải có tầm nhìn quy hoạch dài hạn.
