Tại sao phải cúng giao thừa ngoài trời?
Tục cúng giao thừa, còn gọi là lễ trừ tịch đã có từ lâu đời với ý nghĩa tiễn năm cũ cùng những điều xui xẻo đi, đón năm mới với những điều may mắn tốt đẹp đến. Lễ cúng tiến hành đúng thời điểm đất trời chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, vì thế mà gọi là Lễ Giao thừa. Theo các nhà nghiên cứu, lễ này còn là lễ để khu trừ ma quỷ, vì thế có tên là Lễ trừ tịch.
Còn theo quan niệm dân gian, trên Thiên đình phân công mỗi năm có một Quan hành khiển coi việc nhân gian. Do đó, hết năm thì Quan hành khiển năm trước bàn giao lại công việc cho Quan hành khiển năm sau. Vì vậy mà người dân dưới hạ giới làm lễ cúng để tiễn quan cũ và đón quan mới. Dân gian còn quan niệm, trong lễ bàn giao ấy không chỉ có Cựu vương và Tân vương mà còn có nhiều quan quân khác, thậm chí có quan quân còn chưa kịp ăn uống gì nên cần có lễ vật để dâng lên… Dân gian cũng quan niệm rằng, vì việc cai quản hạ giới không thể bỏ trống giây phút nào, nên lễ bàn giao của hai Quan hành khiển diễn ra hết sức nhanh gọn và các vị không thể vào nhà để khề khà mà chỉ có thể dừng lại giây lát ăn vội chút lộc hoặc mang theo, thậm chí chỉ chứng kiến lòng thành của chủ nhà là đủ.
Với những ý nghĩa trên, việc chuyển giao của đất trời và bàn giao công việc của Quan hành khiển đều diễn ra trong vũ trụ, do đó Lễ cúng Giao thừa phải tiến hành ngoài trời để chứng kiến giờ phút giao hòa của tự nhiên và dâng lễ vật lên Quan hành khiển.
Lễ vật cúng Giao thừa gồm những gì?
Cũng với những ý nghĩa như đã giải thích ở trên, mâm lễ vật cúng giao thừa thường cũng rất đơn giản, gọn nhẹ. Thông thường gồm: Gà trống hoặc thủ lợn luộc, đĩa xôi hoặc bánh chưng, trầu cau, hoa quả, gạo, muối, cút rượu, chén nước trắng, bánh kẹo; có người còn cúng thêm vàng mã và chiếc mũ của Quan hành khiển.
Lễ cúng Giao thừa cốt ở sự thành tâm, nên quan trọng là thời điểm cúng và sự trang trọng của gia chủ, chứ không quá coi trọng lễ vật. Vì vậy, tùy từng hoàn cảnh, điều kiện và không gian hành lễ, có thể chỉ cần con gà ngậm bông hoa (thường là hoa hồng đỏ), đĩa xôi, cút rượu, đĩa gạo, đĩa muối, chén nước trắng là được.
Trong văn hóa truyền thống của người Việt, thông thường người ta vẫn dùng gà trống để cúng vì quan niệm gà trống là biểu tượng của ngũ đức (văn, võ, dũng, nhân, tín) và bông hoa hồng đỏ trên miệng gà là hình ảnh tượng trưng cho ông mặt Trời.
Thủ tục cúng Giao thừa
Lễ cũng Giao thừa có thể tiến hành tại tư gia, cũng còn được tiến hành tại các đình, miếu, văn chỉ trong xóm. Ban thờ được thiết lập ngoài trời thường cũng giản tiện. Những gia đình có xây cây hương trước nhà thường bày lễ trong chiếc khay hoặc mâm nhỏ và đặt lên cây hương để cúng. Nếu không có cây hương, có thể đặt trên chiếc bàn nhỏ hoặc chiếc ghế cao trước cửa nhà cũng được. Khi cúng giao thừa ngoài trời thường không có bát hương, mà hương cắm trực tiếp lên đĩa xôi, bánh chưng, đĩa gạo hoặc lấy chiếc lọ nhỏ để cắm hương là được.
Thường là trước giao thừa mấy phút, gia chủ khăn áo tề chỉnh bày lễ, thắp nến hoặc đèn dầu trên mâm cỗ cúng rồi lên hương. Sau đó khấn bài văn khấn, thành tâm cầu xin vị Tân vương hành khiển phù hộ độ trì cho một năm nhiều may mắn. Dưới đây chúng tôi giới thiệu bài văn khấn mang tính chất tham khảo; hoặc có thể chỉ cần khấn nôm, cốt ở tâm thành là được.
Sau khi hết tuần hương thì hạ lễ, cả gia đình quây quần thụ lộc, uống chén rượu xuân và cùng chúc nhau năm mới an khang thịnh vượng.
Có cần cúng giao thừa cả ngoài trời và trong nhà không?
Như trên chúng tôi đã giới thiệu, lễ cúng Giao thừa thường được tiến hành ở ngoài trời. Tuy nhiên, nhiều người cẩn thận thường tiến hành hai lễ: Lễ cúng ngoài trời và lễ cúng trong nhà.
Trong trường hợp này, lễ cúng ngoài trời mang ý nghĩa như ở trên chúng tôi đã trình bày, còn lễ cúng trong nhà có ý nghĩa dâng lễ vật lên tổ tiên trong thời khắc thiêng liêng chuyển giao năm cũ, mở đầu một năm mới với những khát vọng mới. Khi đó, tiến hành lễ cúng ngoài trời trước, sau đó mới làm lễ trong nhà. Mâm lễ cúng trong nhà thường cũng giống như cúng ngoài trời nhưng lưu ý là không có mũ chuồn.
Theo chúng tôi, nếu có điều kiện thì tiến hành cả lễ cũng ngoài trời và trong nhà cũng tốt, còn không chỉ cần cúng ngoài trời là được. Bởi vì chiều Ba mươi, gia đình nào cũng đã làm cỗ cúng Tất niên, mời tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu rồi. Sau đó đến sáng mùng Một lại làm cỗ cúng năm mới. Như thế đã là rất đầy đủ, nên lúc giao thừa không cúng trong nhà cũng không có gì thiếu sót.
Bài văn khấn cúng Giao thừa năm Canh Tý 2020 (tham khảo)
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương;
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật;
Con kính lạy Đức Bồ tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh;
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị tôn thần;
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Lưu Vương Hành khiển, Ngũ Ôn hành binh chi thần, Nguyễn Tào phán quan;
Con kính lạy ngài đương niên thiên quan Chu Vương Hành Khiển, Thiên Ôn hành binh chi thần, Lý Tào phán quan;
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Hổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Kỷ Hợi với năm Canh Tý
Chúng con là: ..., sinh năm: ..., hành canh: ... tuổi, cư ngụ tại số nhà:..., ấp/khu phố:..., xã/phường ..., quận/huyện/ thành phố ..., tỉnh/thành phố ...
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cái Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự tốt lành, tứ thời bát tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 vái).
