Nếu không có việc thờ cúng tổ tiên, thì ngày Tết của chúng ta cũng trở thành dịp nghỉ ngơi, đi du lịch đó đây với lịch lên sẵn là các địa danh và các món ăn... Tết của người Việt thiêng liêng là bởi yếu tố nguồn cội tâm linh của tổ tiên hòa quyện với giá trị sum vầy đoàn tụ gia đình.
Tết đến, chúng ta cứ hình dung rằng liệu sẽ ra sao nếu chúng ta không cần về quê thăm mộ vào những ngày cuối năm để dâng lễ tổ tiên và những người thân đang yên nghỉ...? Chúng ta không cần thiết phải về quê cha đất tổ, nhà thờ họ tộc nội ngoại thăm viếng dâng lễ trước Tết?
Chúng ta không cần thiết phải làm bánh chưng bánh dày và sửa soạn trên ban thờ gia tiên, sắm các vật hạng dâng cúng tổ tiên, lau chùi đèn đồng đĩa mứt...? Chúng ta không cần thiết phải sắm một cành đào hay cành mai để đón xuân và làm đẹp không gian gia đình, nơi có ông bà tổ tiên về cùng ăn Tết? Chúng ta không cần cúng Lễ giao thừa và hương tỏa đèn rạng trên ban thờ mâm cúng giữa trời trong phút giây chuyển giao của đất trời linh thiêng?
Và trên tất cả, giây phút đó ta chỉ vui đùa nâng ly thỏa thích, chúc tụng giữa tiếng rượu chè hoan ca mà không cần lắng lòng trong sáng trong hương thơm trầm tỏa giao hòa, nghĩ về điều linh thiêng, những ước vọng kiếp sống, những hoài bão bao đời mà cha ông giống nòi gửi gắm, nghĩ về người thương ta vừa từ giã...
Cái Tết của tộc người Việt sẽ thế nào?
Người Việt từ ngàn xưa đã thấy: "Con cháu đang sinh sống không tồn tại biệt lập ngoài tổ tiên, giống nòi, thiên nhiên và đồng loại".
Vì vậy, tôn trọng giá trị nhân sinh dân tộc có:
Tiếng gọi - hai chữ "đồng bào" chuyên chở nhận thức về cuộc sống, là tương tồn, tất cả là anh em, vì thế cần đùm bộc, bảo vệ lẫn nhau để cùng tồn tại trên một đất nước.
Câu nói - "đất có Thổ Công sông có Hà Bá" là cái nhìn không chỉ chứa đựng sự hiểu biết về chủ quyền quyết định tương sinh nằm ở trái đất và nguồn nước mà còn cần phải tôn trọng đúng mức nếu muốn tồn tại.
Thái độ của con người khi tôn trọng sự sống, cụ thể là tôn trọng sinh môi và con người đã được tổ tiên chúng ta gọi trong một từ: Lễ.
Lễ là một thái độ ứng xử, từ nhận thức chân thành và tôn trọng đặt trên nền tảng của lòng biết ơn. Lễ Tết là một từ đầy đủ nhất để nói lên văn hóa tộc Việt về ngày Tết. Chúng ta đón Tết bằng "Lễ".
Nhà, trong quan niệm người Việt không chỉ là nơi có con cháu (người đang sống) ở, mà còn là nơi tổ tiên (người đã khuất) ngự.
Nên ngày xuân đến, trồng một cụm hoa, làm một món bánh, sắp một đĩa quả, cắm một cành đào hay thắp một nén hương..., tất cả là giao thoa quyện chặt giữa hai cõi âm dương, giữa hiện tại với quá khứ.
Tết có tục xông đất, hái lộc và đi lễ chùa trẩy hội, thăm hỏi mừng tuổi... Tết có tục khai bút xin chữ và tục đưa tiễn ông Công ông Táo, dựng cây nêu trước ngõ... Bao nhiêu tục lệ là bấy nhiêu nét đẹp văn hóa của đời sống dân tộc và thiên nhiên phô diễn hết trong dịp Tết đến Xuân về, xoay quanh cái cốt tủy của Lễ, hướng về nguồn cội, nâng cao giá trị sum họp đầm ấm giao hòa của một đất nước nặng tình với tổ tiên.
