Bộ trưởng Trần Tuấn Anh chủ trì hội nghị triển khai về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+)
Trong bối cảnh Việt Nam đã hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và toàn cầu, bên cạnh cơ hội gia tăng xuất khẩu, Việt Nam đã và đang phải đối mặt với tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa có nguy cơ tăng cao.
Điều này không chỉ gây thua thiệt với từng doanh nghiệp, ngành hàng cụ thể, mà dài lâu còn ảnh hưởng tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế. Vì vậy, việc tăng cường các biện pháp quản lý nhằm dự báo, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ để phát triển bền vững sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu là yêu cầu cấp thiết.
Đây là yêu cầu của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh tại hội nghị triển khai Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” do Bộ Công Thương tổ chức sáng 9/7, tại Hà Nội.
Gia tăng gian lận xuất xứ, hưởng chênh lệch thuế
Theo ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục phòng vệ thương mại, mặc dù các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương đã nỗ lực trong hoạt động cảnh báo hành vi lẩn tránh, siết chặt quản lý, giám sát và thẩm tra song nguy cơ lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ có xu hướng gia tăng.
Đưa ra cảnh báo, ông Dũng cho rằng, việc dịch chuyển đầu tư thời gian qua là một tín hiệu tốt, song cần phải xử lý nghiêm các hành vi không thực hiện sản xuất để hưởng lợi thuế quan, lẩn tránh thuế. Thậm chí là hành vi lợi dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ để thực hiện hành vi gian lận thương mại.
“Với các hành vi bất hợp phát, thủ đoạn của nhiều doanh nghiệp rất tinh vi, trong nhiều trường hợp chỉ thực hiện hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu trong thởi gian ngắn hoặc vài giao dịch rồi giải thế công ty, thậm chí làm giả C/O (giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa-pv), sử dụng C/O giả,” lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại nói.
Dù vậy, việc thẩm tra, xác minh hành vi gian lận lại rất phức tạp. Ông Dũng cho rằng, chỉ riêng việc kiểm tra hồ sơ cấp C/O nếu không đi thẩm tra chi phí chi tiết thì rất khó phát hiện các hành vi vi phạm.
“Hiện các quy định và chế tài xử phạt còn nhẹ, đơn cử việc làm giả C/O chỉ bị phạt tối đa 40 triệu đồng, sử dụng C/O giả bị phạt tối đa 50 triệu đồng,” ông Dũng nêu ra những bất cập.
Còn theo ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, thời gian qua lực lượng này đã phát hiện nhiều hàng lưu thông trên thị trường nhưng không rõ nguồn gốc xuất xứ, thậm chí có chứa độc tố vượt cho phép đặc biệt là tình trạng hàng hóa dán nhãn “Made in Vietnam” để trục lợi...
“Phương thức hiện rất tinh vi, đặt hàng từ Trung Quốc sản xuất hoặc nhập linh kiện về lắp ráp và dán nhãn để làm ăn gian dối,” ông Linh nói.
Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Hồng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ châu Âu, châu Mỹ (Bộ Công Thương) cho rằng, cần “sàng lọc” những nhóm hàng và mặt hàng có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu đột biến, cũng như phân tích và làm rõ để từ đó ngăn chặn tối đa các hành vi gian dối.
“Sắp tới Vụ châu Âu và Cục phòng vệ thương mại cần làm việc để rà soát những mặt hàng nào có mức tăng trưởng nóng qua đó đề xuất cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra,” ông Dương thông tin thêm.
Tăng cường quản lý nhà nước
Thực tế thời gian qua, những hành vi gian lận xuất xứ bị phát hiện không phải là hiếm. Đơn cử vụ việc khoai tây nhập khẩu từ Trung Quốc nhưng nhiều tiểu thương lại dán nhãn Khoai Tây Đà Lạt để lừa dối khách hàng.
Từ những vấn đề nổi cộm này, theo ông Trần Hữu Linh, cần ứng dụng công nghệ thông tin để truy xuất nguồn gốc đối với hàng nông sản, thực phẩm.
Bên cạnh đó, ông cũng kiến nghị các Bộ ngành cần hoàn thiện chính sách, pháp luật, xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật.
Đồng tình với ý kiến trên, ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cũng khuyến nghị đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nhất là các hiệp định thương mại tự do, để từ đó, giúp bảo vệ thị trường nội địa và phát triển hoạt động thương mại. Trong đề án mới do Vụ này xây dựng sẽ có giải pháp để hình thành nhà phân phối lớn, đồng thời hướng dẫn các doanh nghiệp trong nước nắm rõ quy trình đưa hàng vào hệ thống đó, nhằm hạn chế gian lận thương mại.
Liên quan đến các hiệp định thương mại tự do, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu đề xuất, bên cạnh việc hỗ trợ xuất khẩu cho doanh nghiệp cũng cần có giải pháp phòng chống gian lận thương mại. Trong đó, ông lưu ý đến việc ứng dụng công nghệ thông tin để chia sẻ dữ liệu và hoàn thiện cơ chế giám sát về xuất xứ.
"Việc thành lập tổ giám sát xuất nhập khẩu để giám sát việc xuất khẩu và tổ giám sát cấp C/O, thông qua đó có thể chia sẻ các vấn đề gian lận cũng như cần có tổ giám sát đầu tư," ông Hải cho hay.
Đồng tình với ý kiến của các đơn vị chức năng, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, trong tiến trình hội nhập, những vấn đề gian lận thương mại và gian lận xuất xứ, lẩn tránh phòng vệ thương mại sẽ liên quan trực tiếp đến việc thực thi các FTA và phát triển thương mại bền vững.
Do vậy thời gian tới đây, để hạn chế những mặt trái của việc thu hút đầu tư, Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị cần chủ động thực thi Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ."
Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng đề nghị sớm ban hành kế hoạch hành động của Bộ Công Thương nhằm thực hiện đề án trên, trong đó chú trọng đến việc phối hợp với các bộ, ngành khác như Bộ Tài chính, Công an, Khoa học và Công nghệ, VCCI, Tổng cục Hải quan, Tổng cục thuế… trong việc đấu tranh với hành vi gian lận thương mại…
“Tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp luật và chủ thể luôn là cộng đồng doanh nghiệp, người dân do vậy, cần hoàn thiện Đề án của Thủ tướng và trước ngày 15/7 sẽ ban hành Chương trình hành động của Bộ Công Thương,” Bộ trưởng lưu ý./.
