Trước khi tham gia vào bất cứ một thị trường nào, nhà đầu tư cần trang bị cho mình kiến thức chắc chắn và tuân thủ quy tắc của thị trường đó để tránh bị “tấn công”. Thị trường chứng khoán cũng có những quy tắc riêng. Nhà đầu tư có thể biến giao dịch cổ phiếu trở thành những ván đỏ đen khi không sử dụng lệnh dừng lỗ.
Trong nhiều trường hợp, giá cổ phiếu điều chỉnh chạm lệnh dừng lỗ và lập tức đảo chiều tăng giá như kỳ vọng lúc đầu. Sự lặp đi lặp lại kịch bản trên khiến nhà đầu tư tiếc rẻ vì đã không nắm giữ cổ phiếu lâu hơn. Lúc này, thay vì tìm ra vấn đề của lệnh dừng lỗ, phần lớn nhà đầu tư lựa chọn bỏ công cụ này và cho rằng có đủ khôn ngoan và kỷ luật để thoát ra một giao dịch không tốt.
Khi giao dịch không dùng lệnh dừng lỗ, nhà đầu tư thu được lợi nhuận khi giá cổ phiếu điều chỉnh và tăng trở lại ngay sau đó. Kết quả là thói quen giao dịch không dùng lệnh cắt lỗ được hình thành.
Trong những tình huống sau đó, khi tài khoản rơi vào trạng thái thua lỗ, nhà đầu tư vẫn mang tâm lý “tiếc rẻ” và chờ đợi các nhịp hồi để có cơ hội thoát tốt hơn hoặc mong đợi vào một sự đảo chiều tăng giá. Ngày qua ngày, khoản thua lỗ càng trở nên lớn hơn và bào mòn tài khoản nhà đầu tư. Kết quả, khi nhà đầu tư thua lỗ lớn hơn và coi giao dịch chứng khoán thành ‘trò cờ bạc bịp’.
Đồ thị kĩ thuật cổ phiếu POW. Nguồn: VNDIRECT
Lấy ví dụ về cổ phiếu POW của TCT Điện lực Dầu khí Việt Nam – CTCP, giả sử nhà đầu tư mua cổ phiếu này ở mức giá 14.500 đồng/cp khi cho rằng cổ phiếu này đã vượt đỉnh ngắn hạn trước đó. Tuy nhiên sau đó, cổ phiếu điều chỉnh về ngưỡng hỗ trợ 13.100 đồng/cp và tăng trở lại lên gần ngưỡng 14.500 đồng/cp trước đó. Với tâm lý tiếc rẻ, nhà đầu tư kì vọng cổ phiếu này tăng trong đợt điều chỉnh sau đó. Kết quả, cổ phiếu POW giảm về ngưỡng thấp nhất là 10.700 đồng/cp, tương đương mức lỗ 26,2%. Như vậy, thay vì mức lỗ 9,7% nếu cắt lỗ tại ngưỡng hỗ trợ 13.100 đồng/cp, nhà đầu tư có thể cắt lỗ với tỉ lệ cap gấp 3 lần.
Trong những trường hợp như trên, nếu tuân theo quy tắc của thị trường, nhà đầu tư cần chấp nhận “vết đau” từ lệnh dừng lỗ với thái độ tích cực hơn và tìm hiểu nguyên nhân khiến lệnh dừng lỗ của họ không hiệu quả.
Dưới đây là 2 quy tắc nhà đầu tư có thể áp dụng đặt lệnh dừng lỗ được giới thiệu trong cuốn sách cuốn sách “Phương pháp mới để giao dịch kiếm sống” (The new trading for a living) của Tiến sĩ Alexander Elder. Xuyên suốt cuốn sách này, Elder đã hướng dẫn một cách chi tiết công thức 3M để trở thành một nhà giao dịch thành công, tự do về tài chính: Kiểm soát tâm lý tốt (Mind); Hệ thống giao dịch hiệu quả (Method) và cuối cùng là quản trị tiền chặt chẽ (Money).
Tránh đặt lệnh dừng lỗ tại mức giá rõ ràng
Con số các nhà đầu tư thua lỗ trên thị trường luôn áp đảo những người thắng cuộc. Do đó, nhà đầu tư muốn thành công cần bỏ những hành vi “thói quen” của số đông: đặt lệnh dừng lỗ tại các mức giá rõ ràng. Hành vi này tạo cho thị trường một mục tiêu hấp dẫn để loại bỏ lệnh dừng lỗ trước khi bắt đầu xu hướng tăng mới.
Thói quen đầu tiên và phổ biến của nhà đầu tư là xác định giá cắt lỗ gần với đáy trước đó. Nhà đầu tư có thể khắc phục bằng cách giảm rủi ro thua lỗ nếu đặt lệnh dừng lỗ gần với mức giá hiện tại của cổ phiếu nhưng đồng nghĩa với rủi ro sập bẫy thị trường tăng lên. Hoặc sử dụng mức giá cắt lỗ sâu hơn giúp nhà đầu tư tránh những lần cổ phiếu phá vỡ đáy giả, đổi lại nếu lệnh dừng lỗ kích hoạt, nhà đầu tư chịu khoản thua lỗ lớn hơn.
Ngoài ra, nhà đầu tư cần ghi nhớ “tam giác kiểm soát rủi ro” yêu cầu quy mô giao dịch càng nhỏ khi độ rộng lệnh dừng lỗ càng lớn.
Đồ thị kĩ thuật cổ phiếu STB. Nguồn: VNDIRECT
Tương tự trong các trường hợp khác, việc làm tròn các con số được đám đông ưa thích. Giả sử nhà đầu tư mua vào cổ phiếu STB tại mức giá 11.100 đồng/cp. Thay vì đặt giá cắt lỗ tại mức giá chẵn 11.000 nhà đầu tư nên làm lệch đi bằng 10.900 đồng hoặc thậm chí 10.800 đồng. Kết quả, nhà đầu tư tránh được việc bị kích hoạt lệnh cắt lỗ ngay trước thời điểm cổ phiếu STB tăng.
Nếu tuân thủ quy tắc này, thị trường kích hoạt lệnh dừng lỗ của những nhà đầu tư khác trong khi lệnh dừng lỗ của tài khoản chưa bị chạm vào.
Nếu phá vỡ đáy thứ hai sẽ phá vỡ đáy thấp nhất
Một hành vi khác được đám đông ưa chuộng là đặt lệnh dừng lỗ tại mức đáy thấp nhất trước đó mà bỏ qua logic: nếu cổ phiếu phá vỡ đáy thấp thứ hai, giá sẽ chạm về đáy thấp nhất (Lệnh dừng lỗ kiểu Nic). Nhà đầu tư hoàn toàn có thể giảm thiểu thua lỗ bằng cách đặt giá cắt lỗ tại đáy thấp thứ hai.
Giả sử với trường hợp của cổ phiếu BID, cổ phiếu này có vùng đáy thứ nhất tại 31.500 đồng/cp, vùng đáy thứ hai là 26.000 – 26.200 đồng/cp và vùng đáy thấp hơn tại 24.000 – 24.200 đồng/cp. Nhà đầu tư có thể thấy được, cổ phiếu này đã rơi xuống dưới vùng đáy thứ hai và thậm chí là phá vỡ vùng đáy thấp hơn bên dưới. Do đó, nếu nhà đầu tư cầm cổ phiếu BID có thể quan sát giao dịch để thực hiện cắt lỗ của khoản đầu tư sớm hơn.
Đồ thị kĩ thuật cổ phiếu BID. Nguồn: VNDIRECT
