Nằm trên đường Quang Trung, khu vực trung tâm TP. Vinh, Diệc Cổ Tùng Lâm, nơi người dân ở đây quen gọi là chùa Diệc từng một thời là niềm tự hào của người dân. Đó là bởi ngôi chùa được coi là lớn nhất ở Nghệ An, được xây dựng từ cuối thời Trần và là trung tâm tu học, tâm linh tín ngưỡng bậc nhất trong vùng.

Đầu năm ghé thăm cổ tự, có rất nhiều câu chuyện khác nhau giải thích về sự hình thành của chùa, nhưng có lẽ huyền sử gắn với loài chim diệc là thuyết phục nhất. Những ngày xa xưa, nơi đây là khu đất trống với nhiều ao chuôm.

Ngay sau thời khắc giao thừa, người dân thành Vinh đã cùng nhau tới chùa, thắp hương lễ Phật… và cầu an, xin lộc.

Vào năm trời làm hạn hán kéo dài, ao chuôm, đồng bãi trong vùng khô cạn hết. Rồi một hôm chim diệc bay kín trời, sau đó hạ cánh và chen chúc nhau trong lòng các ao chuôm nứt nẻ. Bầu trời bỗng tối sầm lại, mây đen vần vũ, giông tố nổi lên và mưa ào ào trút xuống.

Người dân trong vùng tin rằng, những con diệc đã được phái xuống giúp dân làm mưa giải hạn nên họ gom nhặt xác diệc lại, đắp thành một gò nhỏ. Đêm đó, người ta thấy hàng trăm con diệc bay lên trời và dân làng đã dựng lên ở đây ngôi chùa bằng tranh, đặt tên là chùa Diệc.

Được dựng lại vào năm 1742, chùa Diệc vẫn rất đơn sơ với tường tranh, vách đất và bao quanh bởi một khu vườn rậm rạp. Chim muông kéo nhau về nhiều và khách thập phương tìm về lễ bái rất đông mỗi năm.

Sau nhiều lần trùng tu, kể từ cuối thế kỷ XIX, chùa dần trở thành trung tâm Phật giáo, chốn tu hành của nhiều bậc cao tăng ở xứ Nghệ. Đây cũng là nơi lưu giữ bản chép tay bằng chữ Nôm Văn chiêu hồn nổi tiếng của đại thi hào Nguyễn Du.

Giờ thì lẫn vào bóng tháp, trong hương hoa mộc vẫn còn đó những đường nét dựng xây cổ kính với tam quan và lầu gác chuông đường bệ. Phía trong chính điện, có một không gian uy nghi, trầm mặc với những bức đại tự lưỡng long triều nguyệt, câu đối sơn son thếp vàng, tòa sen và hương án lung linh ánh nến. Những ngày đầu năm mới, người dân Vinh và các vùng phụ cận thường đến đây du xuân, cầu an, chúc phúc cho gia đình và người thân.