Rời đất nước Triệu Voi, tôi đáp chuyến bay từ Vien tiane sang Pnompenh chỉ với hơn một giờ bay nhưng lại chịu cảnh kẹt xe cũng bằng chừng ấy thời gian khi di chuyển từ sân bay về khách sạn. Ở lại Phnompenh một ngày, kịp ghé thăm vài điểm đến nổi tiếng trước khi tôi tiếp tục ngược lên Tây Bắc Campuchia, khám phá Siem Reap (Xiêm Riệp), nơi những cổ kính ngàn năm còn vương trên kiến trúc đá ở Angkor Wat.

Cách Phnompenh khoảng 300km, tôi mất chừng 6 tiếng di chuyển trên chuyến xe của các đồng nghiệp hãng thông tấn Campuchia (AKP) để đến Siem Reap. Dọc theo Quốc lộ 6, ngang qua cửa kính xe là những vùng đất đã thực sự hồi sinh sau chiến tranh với những cái tên Kampong Thum, Kampong Cham… Các ngôi làng của người Khmer lướt nhanh qua trong khung cảnh thanh bình với những bạt ngàn thốt nốt, tràn ngập gió và kỳ vĩ tháp cổ. Mùa khô ở Campuchia thường kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau nên đây thực sự là thời điểm lý tưởng nhất cho chuyến đi của tôi tới Siem Reap.

Được ví như “vùng đất của các di tích” ở đất nước chùa Tháp, Siem Reap từng là kinh đô Angkor của đế chế Angkorian đến tận năm 1431, trước khi bị quân Xiêm vây hãm và vua Ponhea Yat phải di chuyển về hướng Đông Nam xa xôi (nay là Phnom Penh). Chiếm được thành Angkor, người Xiêm đặt tên cố đô này là “thành phố Xiêm” đến tận thế kỷ XVII, khi Đế chế Khmer chiếm lại vùng đất này. Người Campuchia đổi ngay tên vùng đất vừa lấy lại là “Siem Reap”, với ý nghĩa khá thú vị: “Người Xiêm bị đánh bại”.

Nằm ngay cửa ngõ của quần thể Angkor nổi tiếng nên Siem Reap thu hút rất đông khách du lịch. Gần như bất kỳ lữ khách đến đất nước chùa Tháp như tôi đều khó bỏ qua quần thể này ở Siem Reap bởi nếu không kịp ghé thăm những ngôi đền huyền bí ở đây thì coi như chưa “chạm” tới sự kỳ vĩ nhất của nền văn minh Angkor. Hàng trăm đền đài, trong đó có các ngôi đền cổ nổi tiếng như Angkor Wat, Bayon, Ta Keo, Ta Prohm… đều chỉ cách trung tâm thành phố khoảng 2km về phía Bắc, với chừng nửa giờ đi xe tuk tuk.

Mang đậm dấu ấn của nền văn hóa Khmer cổ đại, quần thể kiến trúc Angkor được Đế chế Khmer xây dựng hoàn toàn bằng đá vào đầu thế kỷ XII. Cả ngàn năm trước, giữa khu rừng già, vua Suryavarman đệ nhị đã cho xây dựng quần thể đền đài, kinh thành trên khu đất có diện tích khoảng 200ha ở Thủ đô Angkor thời điểm đó. 

Angkor Wat là ngôi đền lớn, đẹp nhất và có thể coi là di sản vĩ đại nhất mà người Khmer để lại cho hậu thế. Cùng với Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc), đền Tamalhan (Ấn Độ), Kim Tự Tháp (Ai Cập), Angkor Wat là một trong 7 kỳ quan thế giới cổ đại còn tồn tại đến ngày nay được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới năm 1992.

Angkor theo tiếng Phạn có nghĩa là “kinh đô” và Wat là “đền thờ hay chùa” nên có thể hiểu nghĩa cả cụm tên chính là “kinh đô của những ngôi đền” nằm gọn trong quần thể kiến trúc Angkor. Angkor Wat có hình chữ nhật, chiều dài 1.500m và rộng 190m, xung quanh là dãy hào rộng 200m, có chu vi tới 5,5km. Với 5 ngọn tháp (tháp chính trung tâm cao 65m tượng trưng cho ngọn núi Meru, nơi ở của các vị thần thánh) được xếp thành 3 tầng (tượng trưng cho Địa ngục, Trần gian và Thiên đường), Angkor Wat có 398 phòng được nối với nhau bởi 1.500 hành lang…

Công trình kiến trúc nghệ thuật được xếp vào hàng tuyệt đỉnh này từng bị rừng già bao phủ gần bốn thế kỷ cùng các cuộc xung đột nên nhiều ngôi đền cổ bị đổ nát, lãng quên cho đến khi chúng được phát hiện bởi các nhà thám hiểm và những người truyền giáo phương Tây vào thế kỷ XIX. Nhưng phải tới năm 1859, khi Henry Mouhot, nhà thám hiểm người Pháp trong chuyến ngược dòng Mê Kông đã tình cờ phát hiện ra quần thể đền đài bằng đá độc nhất vô nhị của nhân loại này.

Kể từ đó, thành Angkor còn lại trên dưới 100 khu đền là một phần của những gì vĩ đại nhất được tạo nên từ món quà kỳ diệu của thiên nhiên và sự sáng tạo vượt qua mọi ranh giới của con người được thế giới biết đến. Mỗi mảng tường, mỗi góc khuất, mỗi bậc tam cấp ở Angkor Wat đều khiến lữ khách bất ngờ bởi những tuyệt tác điêu khắc đá, được chạm khắc tinh tế bằng thủ công.