Kỳ 1: Làng sinh viên Hacinco “giãy giụa“ tìm giải pháp để đáp ứng đúng luật PCCC hiện hành

Mặc dù tồn đọng nhiều vấn đề liên quan đến PCCC nhưng đến thời điểm hiện tại, làng sinh viên Hacinco vẫn chưa thể khắc phục hoàn toàn theo các tiêu chuẩn, quy định về Luật PCCC hiện hành...

KHÔNG CÓ KHẢ NĂNG KHẮC PHỤC DO CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯA VÀO SỬ DỤNG THỜI GIAN DÀI?

Trong thời gian qua, hàng loạt những vụ cháy xảy ra tại các chung cư, có rất nhiều nguyên nhân gây ra các vụ hỏa hoạn này, nhưng một trong số đó không thể không kể đến trách nhiệm của chủ đầu tư, khi sự chây ì, chủ quan, không nghiệm thu, trang bị đầy đủ điều kiện phòng cháy chữa cháy (PCCC) cần thiết cho các tòa nhà vẫn còn phổ biến. Trách nhiệm cũng thuộc về việc quản lý của UBND các cấp liên quan, Phòng Cảnh sát PCCC cần tiến hành kiểm tra, làm rõ những vi phạm và buộc chủ đầu tư thực hiện các biện pháp khắc phục, thực hiện đúng quy định về PCCC.

Có thể nói, đây là các vấn đề liên quan đến chất lượng công trình và các tiêu chuẩn PCCC rất được cư dân quan tâm bởi đó là những vấn đề “sát sườn”, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và tính mạng của cư dân. Bỏ ra một số tiền lớn để sở hữu các căn hộ chung cư, người dân luôn mong muốn được sử dụng những sản phẩm và tiện ích tốt, tuy nhiên điều đó còn phụ thuộc rất nhiều vào uy tín và trách nhiệm của các chủ đầu tư hiện nay.

Những vi phạm thường thấy là: Chưa có thông báo cam kết đảm bảo các điều kiện an toàn PCCC; khu vực khối đế thương mại tiến hành cải tạo mặt bằng so với thiết kế được thẩm duyệt, chưa được thẩm duyệt bổ sung về PCCC theo quy định; chưa tổ chức tập huấn nghiệp vụ PCCC&CNCH cho đội viên đội PCCC của toà nhà; chưa tổ chức diễn tập phương án chữa cháy; phương án chữa cháy của cơ sở chưa được phê duyệt theo quy định.

Trong đó, nổi cộm là những vấn đề liên quan đến công tác PCCC đang tồn đọng tại làng sinh viên Hacinco (thuộc Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển Nhà Hà Nội - Công ty Đầu tư Xây dựng số 2 Hà Nội). 

Được biết, dự án được khởi công xây dựng từ năm 2000 trên diện tích 23.000m² thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Ngày 10/10/2001, dự án chính thức đi vào hoạt động, gồm 3 tòa nhà 7 tầng và một nhà điều hành. Đến năm 2002, tiếp tục hoàn thành tòa nhà Khách sạn Thể thao; năm 2009, đã khánh thành tòa nhà 17 và 21 tầng với tổng số 555 phòng ở với mục tiêu là tạo nơi ăn, chốn ở cho sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Thủ đô.

Tuy nhiên, theo nhiều phản ánh và quan sát của PV, đến thời điểm hiện tại, một phần cơ sở vật chất đã bị “biến tướng” thành chuỗi các tổ hợp kinh doanh, tụ điểm ăn chơi như nhà hàng, quán bia, đại lý xe máy, quán cafe... Thậm chí, các tầng hầm để xe cũng được cải tạo lại cho thuê kinh doanh trong khi xe của sinh viên và các hộ gia đình phải để ngoài trời. Đa phần diện tích dành cho các hoạt động vui chơi, thể dục thể thao đã trở thành bãi đỗ xe.

Điều này đã kéo theo hàng loạt vấn đề liên quan đến công tác PCCC tại đây như hệ thống PCCC không đảm bảo; không có hệ thống báo cháy, hệ thống chữa cháy vách tường không đáp ứng được do đường nước chữa cháy đưa từ ngoài vào tòa nhà bị bục; diện tích tăng nhiều so với thiết kế ban đầu tuy nhiên các hệ thống PCCC không được nâng cấp phù hợp; cải tạo bổ sung tầng lửng bằng kết cấu bê tông kiên cố tăng thêm diện tích sử dụng nhưng không làm đủ lối thoát nạn theo tiêu chuẩn và không có các thiết bị PCCC, thiết bị hút khói; không đảm bảo được lối thoát nạn, chưa nghiệm thu được PCCC theo quy định mới...

Đa phần diện tích dành cho các hoạt động vui chơi, thể dục thể thao đã trở thành bãi đỗ xe; các cụm tòa nhà cũng thay đổi công năng so với thiết kế ban đầu nhưng không được bổ sung các biện pháp PCCC...

Để làm rõ các vấn đề trên, PV đã có buổi làm việc trực tiếp với đại diện pháp lý và Phòng Kinh tế Kỹ thuật của Hacinco. Theo đó, ông Nguyễn Đức Hiệp - Phó phòng Kinh tế Kỹ thuật lý giải: "Năm 2000, khi hoàn thành dự án, làng sinh viên Hacinco đã có đầy đủ nghiệm thu về PCCC. Tuy nhiên, đến năm 2003, khi được lựa chọn làm nơi nghỉ cho các vận động viên tham dự Sea Games 23, TP. Hà Nội có văn bản chấp thuận cho Hacinco thay đổi một số công năng tòa nhà để phục vụ, đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt cho các vận động viên. Sau đó, đến 2010, các quy chuẩn mới về PCCC theo tiêu chuẩn 06 được ban hành. Đứng về phía chủ đầu tư, đối với các công trình đã hoàn thiện và đưa vào sử dụng một thời gian dài sẽ rất khó để đáp ứng được các tiêu chuẩn mới bởi ảnh hưởng đến kết cấu chung, dẫn tới việc không được thẩm duyệt bổ sung".

"Chúng tôi cũng đã nhiều lần kiến nghị về sự "chồng chéo, bất cập" giữa các quy định mới và các công trình cũ, đồng thời xin ý kiến về các giải pháp tuy nhiên vẫn chưa có sự thống nhất, đồng bộ nên đến thời điểm hiện tại, các vấn đề tồn đọng vẫn chưa thể giải quyết hoàn toàn cũng như chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn mới như quy định hiện hành. Chúng tôi chỉ có thể đưa ra các giải pháp cục bộ như xây dựng đội ngũ tự quản, thay toàn bộ cửa gỗ bằng cửa thép chống cháy, phối hợp với cơ quan chức năng địa phương tập huấn, tuyên truyền định kỳ hàng quý và đang bắt đầu kiểm tra không cho dùng bếp gas... để cố gắng giảm thiểu, hạn chế tối đa các nguyên nhân có thể gây cháy.

Thêm nữa, một nguyên nhân khách quan dẫn tới việc doanh nghiệp gặp khó khăn trong công tác đẩy mạnh các biện pháp PCCC là nguồn vốn không đủ, eo hẹp... nên Hacinco chỉ có thể khắc phục công tác PCCC hết mức trong khả năng của mình", ông Nguyễn Đức Hiệp chia sẻ thêm.

Về các biện pháp dài hạn, đại diện Hacinco cho biết, Cụm công trình/tòa nhà khi có được sự phê duyệt bổ sung về PCCC, doanh nghiệp sẽ phối hợp cùng các đơn vị có chức năng có liên quan để triển khai, thực hiện. "Do đặc thù doanh nghiệp chưa cổ phẩn hóa, các dòng tài chính, nguồn thu chủ yếu đến từ việc cho thuê và do luật thay đổi vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc khiến Hacinco vẫn chưa thể khắc phục được vấn đề về PCCC. Tuy nhiên, về dài hạn, bên cạnh việc chủ động bổ sung các thiết bị PCCC, chúng tôi hy vọng sẽ có những "điều chỉnh, sửa đổi Luật" để phù hợp với thực tế, cụ thể là với các công trình từ năm 2010 trở về trước", ông Nguyễn Đức Hiệp bày tỏ quan điểm.

Liên quan đến những vướng mắc liên quan đến việc thực hiện bổ sung các giải pháp về PCCC, được biết, tại kỳ họp 15 HĐND TP. Hà Nội vào tháng 7/2020, đại diện lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội cho biết, Cảnh sát PCCC TP. Hà Nội (trước đây) đã có văn bản gửi Cục C07-Bộ Công An cho phép áp dụng các giải pháp, biện pháp bổ sung thay thế các tồn tại vi phạm quy định về PCCC đối với một số công trình mà chủ đầu tư đã hoàn thành việc xây dựng luận chứng các giải pháp, biện pháp đề nghị Cục C07 để trình thẩm duyệt thiết kế về PCCC theo quy định. Đối với các chủ đầu tư cố tình chây ì, không khắc phục, Công an thành phố đã chỉ đạo Cơ quan Cảnh sát Điều tra thu thập hồ sơ, tài liệu để nghiên cứu, xử lý hình sự.

Về quy định không nghiệm thu PCCC luật pháp đã quy định rất rõ. Đối tượng phải nghiệm thu PCCC gồm: Dự án, công trình, phương tiện giao thông cơ giới có yêu cầu đặc biệt về bảo đảm an toàn PCCC đã được thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy và chữa cháy, trước khi đưa vào sử dụng phải được chủ đầu tư, chủ phương tiện tổ chức nghiệm thu về PCCC theo hồ sơ thiết kế về phòng cháy và chữa cháy đã được cơ quan Cảnh sát PCCC thẩm duyệt (khoản 1 Điều 8 Thông tư 66/2014/TT-BCA).

Thế nhưng, đến thời điểm hiện tại, hàng loạt những tồn đọng liên quan đến PCCC tại Hacinco vẫn chỉ được xử lý một cách "chắp vá, chưa đồng bộ"; vô hình trung sẽ tiềm ẩn những nguy cơ hỏa hoạn đối với các sinh viên, cư dân đang sinh sống tại đây. Nếu trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn gây thiệt hại về người, chủ đầu tư hay các cơ quan chức năng giám sát công tác PCCC tại địa phương sẽ phải chịu trách nhiệm?

Nếu trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn gây thiệt hại về người, chủ đầu tư hay các cơ quan chức năng giám sát công tác PCCC tại địa phương sẽ phải chịu trách nhiệm?

Trước đó, năm 2019, Công an TP. Hà Nội công bố bản danh sách 74 cơ sở không đảm bảo các điều kiện an toàn về PCCC & CNCH. 

Từ ngày 22/2/2019 đến ngày 28/2/2019, các lực lượng chức năng Công an thành phố đã tổ chức kiểm tra 1.545 cơ sở, trong đó 74 cơ sở không đảm bảo các điều kiện an toàn về PCCC & CNCH. Trong danh sách này có nhiều công trình chung cư, nhà cao tầng tồn tại vi phạm PCCC gây mất an toàn cho cư dân trên nhiều địa bàn quận thuộc TP. Hà Nội. Trường mầm non Công dân Toàn cầu (tầng 1 và tầng 3 cụm nhà ở 17 và 21 tầng Làng Sinh viên Hacinco cũng bị "bêu tên" trong danh sách này.

Vào tháng 5/2012, vụ cháy tại tòa nhà 17 tầng Làng sinh viên Hacinco (đường Ngụy Như Kon Tum, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân) cũng đã làm nhiều người hoảng loạn. Tại thời điểm đó, cơ quan chức năng xác định ngọn lửa khởi phát từ tầng 3, sau đó lan theo ống kỹ thuật lên các tầng cao của tòa nhà 17 tầng. Rất may, đám cháy không gây thiệt hại về người.

"THẢM HỌA" DỄ LẶP LẠI NẾU KHÔNG NGHIÊM TÚC XỬ LÝ VI PHẠM PCCC

Tháng 3/2018, vụ hỏa hoạn ở chung cư Carina quận 8 TP.HCM dẫn đến cái chết thương tâm của 13 cư dân tại đây đã gây rúng động dư luận. Nguyên nhân được xác định là do sự cố cháy xe máy ở hầm gửi xe, tuy nhiên trong quá trình điều tra, cảnh sát phát hiện có nhiều dấu hiệu sai phạm về công tác PCCC như: Hệ thống chữa cháy tự động trước đó gần như không hoạt động, lực lượng chữa cháy tại chỗ không có nên khi lính cứu hỏa đến nơi thì lửa khói đã rất lớn và khó kiểm soát.

Đáng chú ý, người dân sinh sống tại đó cho biết họ không nghe thấy tiếng chuông báo cháy mà khi phát hiện hỏa hoạn, cư dân phải vừa sơ tán vừa cố gắng thông báo cho nhau cùng thoát ra ngoài. Lúc cứu hộ đến hiện trường, điện đã tắt, không có đèn tín hiệu dẫn đường thoát hiểm cho nạn nhân. Và sau đó là một kết cục bi thảm.

Sau không ít những vụ hỏa hoạn xảy ra ở chung cư khiến cho cư dân hoang mang và lo lắng thì câu chuyện về chất lượng công trình, thiết bị PCCC càng được dư luận quan tâm hơn. Những vụ tranh chấp, khiếu nại giữa cư dân và chủ đầu tư xung quanh vấn đề này cũng vì thế mà ngày một nhiều.

Theo Luật sư Đặng Văn Cường, trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp, Điều 16 Luật phòng cháy và chữa cháy 2001 quy định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong đầu tư xây dựng và sử dụng công trình như sau: Chủ đầu tư thực hiện thủ tục trình duyệt dự án, thiết kế về phòng cháy và chữa cháy; chỉ được thi công khi thiết kế về an toàn phòng cháy và chữa cháy của công trình đã được duyệt; tổ chức kiểm tra, giám sát thi công, nghiệm thu và bàn giao công trình trước khi đưa vào sử dụng. Trong quá trình thi công công trình, nếu có thay đổi thiết kế thì phải giải trình hoặc thiết kế bổ sung và phải được duyệt lại.

Điều 16 Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31/7/2014 của Chính phủ quy định trách nhiệm của chủ đầu tư là: Lập dự án thiết kế theo đúng quy định, tại khoản 1 Điều 15 Nghị định này. Trình hồ sơ thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy và chữa cháy cho cơ quan Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy đối với phương tiện giao thông cơ giới có yêu cầu đặc biệt về bảo đảm an toàn phòng cháy và chữa cháy, dự án, công trình quy định tại Phụ lục IV ban hành kèm theo Nghị định này. Tổ chức thi công, kiểm tra, giám sát thi công theo đúng thiết kế về phòng cháy và chữa cháy đã được thẩm duyệt.

Trường hợp trong quá trình thi công nếu có sự thay đổi về thiết kế và thiết bị phòng cháy và chữa cháy thì phải giải trình hoặc thiết kế bổ sung và phải được thẩm duyệt lại. Tổ chức nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy đối với phương tiện giao thông cơ giới có yêu cầu đặc biệt về bảo đảm an toàn phòng cháy và chữa cháy, dự án, công trình quy định tại Phụ lục IV ban hành kèm theo Nghị định này…

Danh mục dự án, công trình do cơ quan cảnh sát phòng cháy và chữa cháy thẩm duyệt thiết kế về phòng cháy, chữa cháy ban hành kèm theo Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31/7/2014 của Chính phủ, trong đó có nhà chung cư cao 05 tầng trở lên; nhà đa năng, khách sạn, nhà khách, nhà nghỉ cao từ 05 tầng trở lên hoặc có khối tích từ 5.000m3 trở lên.

Luật phòng cháy chữa cháy sửa đổi năm 2013 cũng nghiêm cấm hành vi: Thi công công trình có nguy hiểm về cháy, nổ, nhà cao tầng, trung tâm thương mại mà chưa có thiết kế được duyệt về phòng cháy và chữa cháy; nghiệm thu và đưa vào sử dụng công trình có nguy hiểm về cháy, nổ, nhà cao tầng, trung tâm thương mại khi chưa đủ điều kiện bảo đảm an toàn về phòng cháy và chữa cháy.

Theo đó, đối với các dự án, công trình không có văn bản thẩm duyệt, kiểm tra nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy của cơ quan Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy được quy định tại Phụ lục IV ban hành kèm theo Nghị định 79/2014/NĐ-CP thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ. 

GIẢI PHÁP NGĂN CHẶN TÌNH TRẠNG ĐỐI PHÓ TRONG CÔNG TÁC AN TOÀN PCCC

Thiếu tướng Đoàn Việt Mạnh - Cục trưởng Cục PCCC&CNCH, Bộ Công an từng cho biết, nguyên nhân chính dẫn đến các vụ hoả hoạn tại các khu dân cư đa phần đều do chính quyền địa phương buông lỏng quản lý, giám sát việc nghiệm thu PCCC của các dự án trên địa bàn và cư dân chủ quan không tuân thủ các điều kiện về PCCC hoặc tuân thủ nhưng còn đối phó: “Các doanh nghiệp hay chủ đầu tư các công trình cao tầng cố tình không tuân thủ, hoặc vì lý do tiết kiệm chi phí đã tuân thủ 1 cách đối phó thậm chí có chủ đầu tư cố tình thi công khi chưa phê duyệt điều kiện PCC của dự án và cố tình đưa cư dân vào ở gây sức ép cho chính quyền khi chưa có kết quả kiểm tra về PCCC”.

Các vấn đề liên quan đến chất lượng công trình và các tiêu chuẩn PCCC rất được cư dân quan tâm bởi đây là những vấn đề “sát sườn”, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và tính mạng của cư dân. 

Trước thực trạng này, Chính phủ đã từng ban hành Kế hoạch thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy và chữa cháy.

Có 09 nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Kế hoạch gồm: Hoàn thiện chính sách, pháp luật về PCCC & CNCH; nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức, giáo dục pháp luật về PCCC & CNCH; Tập trung xây dựng phong trào Toàn dân tham gia công tác PCCC & CNCH; xây dựng chiến lược, kế hoạch, phương án PCCC; nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra về PCCC; nâng cao hiệu quả công tác chữa cháy, CNCH của lực lượng PCCC; đảo đảm ngân sách Nhà nước cho hoạt động PCCC; đẩy mạnh xã hội hóa công tác PCCC; mở rộng hợp tác quốc tế về PCCC.

Giám sát chặt chẽ việc thực thi công tác PCCC tại các khu đông dân cư là vấn đề trọng điểm nhằm hạn chế rủi ro hỏa hoạn.

Trong đó, về nhiệm vụ, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức, giáo dục pháp luật về PCCC & CNCH, Bộ Công an hướng dẫn, đôn đốc các bộ, ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, kiến thức, kỹ năng về PCCC & CNCH (thực hiện từ năm 2020 và các năm tiếp theo).

Chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương phối hợp chặt chẽ với cơ quan thông tin đại chúng xây dựng, đăng, phát tin, bài, phóng sự tuyên truyền công tác bảo đảm an toàn PCCC & CNCH; hướng dẫn người dân biện pháp PCCC và thoát nạn khi có cháy, nổ, tai nạn, sự cố xảy ra; biểu dương người tốt, việc tốt trong công tác PCCC & CNCH; thông báo công khai các dự án, công trình vi phạm quy định về PCCC trên các phương tiện thông tin đại chúng để các cơ quan, tổ chức và người dân cùng tham gia giám sát (thực hiện từ năm 2020 và các năm tiếp theo).

Lãnh đạo UBND TP. Hà Nội cũng từng nhiều lần yêu cầu các đơn vị vi phạm cần nghiêm túc tiếp thu và khắc phục ngay những vi phạm mà đoàn giám sát nêu trên.

UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, kiến thức về PCCC cho mọi tầng lớp nhân dân; đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp, phương pháp tuyên truyền nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức pháp luật, kiến thức, kỹ năng về PCCC, kỹ năng thoát nạn, sử dụng các phương tiện, thiết bị chữa cháy ban đầu; phát hành cẩm nang, tờ rơi phổ biến kiến thức bảo đảm an toàn PCCC tới các hộ gia đình, người lao động (thực hiện từ năm 2020 và các năm tiếp theo).

Chỉ đạo cơ quan báo chí, tuyên truyền tại địa phương tăng cường xây dựng tin, bài, phóng sự, hướng dẫn các biện pháp PCCC và thoát nạn khi có sự cố cháy, nổ xảy ra (thực hiện từ năm 2020 và các năm tiếp theo)./.