Có Tết thì có lễ Tết. Trong lễ Tết thì lễ giao thừa rất quan trọng. Đến nay, dân tộc đã đi qua hàng nghìn năm lịch sử, tuy nhiên văn hóa của tổ tiên chúng ta hoàn thiện, truyền lại đã bị mất mát đi nhiều vì nhiều lý do, những điều thuộc về lễ đã biến đổi nhiều. Lễ là để tạo ra sự chân thành sâu lắng cần cho việc sửa mình. Sửa mình là để giao tiếp với người thành công. Và giao tiếp được với người trong lễ mới sửa được người thuận với mình.
Nhưng nay, lễ là một giá trị rất lớn trong sinh hoạt văn hóa của người Việt mà ai hiểu sao thì làm vậy. Và tai hại hơn hết, gần đây vì sự quay lại với lễ, với đức tin vào đời sống tín ngưỡng, sự nổi lên của một bộ phận các thầy gọi là phong thủy, càng làm biến dạng một cách đáng báo động về đời sống tín ngưỡng của người dân.
Chúng tôi chưa có thời gian chuyên sâu, nhưng xin góp một phần rất nhỏ từ hiểu biết của mình gửi đến quý vị bài viết này để nắm được phần nào về lễ giao thừa, cách bày lễ và văn sớ khấn nguyện. Hy vọng bước vào năm mới, chúng tôi sẽ có cơ hội đi sâu hơn vào vấn đề này để cống hiến cho quý vị một cái nhìn toàn cảnh và hiểu biết chính xác về lễ Tết.
Chúng tôi chia phần hướng dẫn dưới đây ra làm 4 phần. Phần 1 là bày trí và soạn lễ mâm cỗ giao thừa. Phần 2 là nguyên văn nội dung sớ giao thừa. Phần 3 là dịch nghĩa của chúng tôi về lá sớ ở phần 2. Phần thứ 4 là chúng tôi soạn một bài văn khấn năm chữ để chúng ta có thể thay cho tất cả, bằng tấm lòng thành có thể khấn chúng trước các lễ.
Phần I: Cách bày mâm cúng giao thừa
Cách 1
a- Cách bày bàn lễ
Đây là cách đúng khi thiết một mâm lễ, đó là bao giờ cũng phải có ban thượng và ban hạ. Ban thượng dành cho Thần linh, vị Thần chính trong lễ mình muốn cúng. Ban hạ là những tùy tùng bộ hạ của vị thần đó.
Có thể để một cái bàn lớn trong nhà thường dùng, đặt lên đó một cái mâm nhôm hoặc mâm đồng kê dưới 3 cái chén làm chân, thế là chúng ta có một ban thượng. Những thứ đặt trên bàn, dưới và quanh cái mâm là ban hạ.
b- Nơi đặt bàn lễ
Tục xưa của cha ông chúng ta, Tết đến, cúng giao thừa chính là cúng lễ “tống cựu nghinh tân”.
Người Việt quan niệm đất có Thổ Công, sông có Hà Bá. Nhất nhất vạn vật đều có chủ, nghĩa là có một vị thần cai quản, làm chủ. Vận hành năm tháng bốn mùa cũng có vị thần. Vì vậy, mâm lễ phải đặt ngay trước thềm hiên nhà, ngay chính giữa và mặt xây ra ngoài trời.
c- Cách bày lễ vật
Lễ vật của giây phút giao thừa tuyệt đối không được dùng lễ mặn. Chúng ta muốn trời đất giao hòa, chúng ta muốn có vượng khí, chúng ta muốn có sự linh diệu cát tường, thì phải tránh ngay chuyện máu thịt động vật tế lễ.
Thứ nhất, ở nơi đâu có máu xương loài vật và sự chết chóc thì chỉ hấp dẫn ác quỷ và hung thần nhiễu hại. Hãy nhớ điều đó.
Thứ hai, giờ khắc trời đất chuyển giao, là thời khắc thuộc về thanh khí. Đó là lúc năng lượng của khí đang đi lên - hướng thượng, rất tốt để hấp dẫn điều cát tường như ý. Bụt Thích Ca Mâu Ni cũng trong khoảng thời khắc khi sự chuyển giao đã lên đến điểm cân bằng, đó là lúc sao mai vừa lộ mà đạt đến trạng thái giác ngộ. Giữa nhân gian có trược khí và thanh khí, có chiều hướng thượng và hướng hạ. Vì vậy, lễ vật là tuyệt đối thanh khiết.
Thứ ba, ai cũng biết câu chuyện cây nêu. Trong câu chuyện cây nêu nói lên việc quỷ ăn rau củ. Và người Việt nhờ Bụt mới đuổi được quỷ ra Biển Đông. Và dưới sự van xin của quỷ, con người có thương lượng với quỷ một năm chỉ cho phép quỷ được trở lại vào dịp Tết để thăm viếng, nhưng nhìn thấy nơi nào có dấu hiệu cây nêu thì không được đặt chân đến phá hoại.
Ban thượng gồm có 1 đĩa trái cây (5 loại có 5 màu, trái cây gần gũi với vườn quê Việt), 1 đĩa hoa, 3 đĩa chè, 2 đĩa xôi loại nhỏ, 2 cốc nước trong, 2 cốc rót rượu và trà, 1 đĩa cau trầu, 12 ngọn nến nhỏ (nến để trong cái cốc để không bị gió thổi tắt), 1 cốc để gạo dùng làm bát hương thắp. Hương 3 nén, 5 nén, 12 nén hoặc 18 nén.
Ban hạ cũng gồm như trên, có thêm 2 đĩa muối gạo, thêm bánh trái và hoa quả nhiều hơn. Đây là mâm cho những vị tùy tùng bộ hạ của thần linh.
Cách 2
Tất cả là tùy thuộc ở tấm lòng thành và tùy nghi không gian nhà mình. Chỉ có một ban. Nhưng nhớ để cao, không được để trên 1 cái ghế thấp sơ sài quá.
Lễ gồm: 1 khay lớn để nải chuối và 5 loại hoa quả trên đó đặt chính giữa, 1 đĩa hoa, 1 đĩa quả, 1 cốc nước trong, 1 cốc rượu, 3 chén chè, 2 đĩa xôi, thêm bánh kẹo tùy ý, 1 cốc gạo thay làm bát hương, 12 ngọn nến, 1 đĩa cau trầu. Có thể cắm hương vào trên mâm quả hoặc xông trầm thơm.
Phần 2: Sớ âm Hán
"Sớ tống cựu nghinh tân lễ"
Phục dĩ:
Tuần hành tam giới, chức chưởng vạn bang.
Sơ niên giao hội chi kỳ - tống cựu nghinh tân chi lễ.
Sớ vị:
Việt Nam quốc, ... tỉnh, ... huyện, ... xã, ... thôn.
Kim tín chủ:.................................................................
Ngôn niệm:
Sanh cư trung giới, mạng hệ thượng thiên.
Hà càn khôn - phú tải chi ân,
Cảm oai quang - phò trì chi đức.
Tư giả - bổn nguyệt cát nhật,
Nãi Thánh thần - giao hội chi kỳ
Y đệ tử - lễ cầu chi nhật.
Kim tắc, cẩn cụ sớ văn, hòa nam bái tấu:
Nhất tâm phụng thỉnh:
Cựu ... niên, đương niên hành khiến, hành binh chi thần, tùy tùng phán quan, quỷ vương sứ giả!
Tân … niên, đương niên hành khiến, hành binh chi thần, tùy tùng phán quan, quỷ vương sứ giả! Nhất thiết oai linh đồng thùy chiếu giám!
Phục nguyện:
Đông tàn tống cựu,
Xuân chí nghinh tân.
Kiêm chủ tể, thống trị chư bang, quyền tri họa phước.
Thừa xa giá, tùng hành tam giới, chức trưởng vạn niên.
Lâm ngự diêu linh,
Tường vân thoại khí.
Nguyện hâm hưởng - phước thọ khương ninh.
Bảo trai chủ - vĩnh ưng xương thạnh.
Tứ thời lợi lạc, an cường bát tiết, phong dinh đại nẫm.
Cẩn sớ!
Phần 3: Sớ dịch nghĩa
Văn sớ "Lễ tống cựu nghinh tân"
Phục dĩ:
Tuần hành ba cõi, cai quản nhân gian,
Gặp lúc, đầu năm giao hội
Thiết lễ, tống cựu nghinh tân!
Sớ tâu:
Nay ở, nước Việt Nam, tại thôn ..., xã ..., huyện ..., tỉnh ...,
Gia cư phụng Phật, Thánh - Thần Tổ - Tiên, dâng lên hương hoa, trà quả đèn nến, thực phẩm cúng dường.
Tín chủ chúng con:
Tên họ ... sinh năm ...
Cùng vợ: ... sinh năm ...
Và các con: ... sinh năm ...
Thiết nghĩ!
Thân sống dương gian,
Mệnh thuộc thiên giới. (2)
Thuận càn khôn, hưởng ân che chở - Cảm oai quang, nhờ đức phò trì.
Gặp lúc Thánh Thần giao hội
Nhân thế Đệ tử lễ cầu
Nay có sớ văn, kính cẩn dâng lên, cùng nhau bái trình:
Phụng thỉnh cung tiến:
Đức Thánh hành khiển năm cũ Kỷ Hợi, vị thần hành binh, các vị phán quan tùy tùng, cùng những sứ giả làm quỷ vương hộ giá!
Phụng thỉnh cung nghinh:
Đức Thánh đương niên hành khiển năm mới Đinh Dậu, vị thần hành binh, các vị phán quan tùy tùng, cùng những sứ giả làm quỷ vương hộ giá! (3)
Lại nguyện:
Đông qua tống cựu
Xuân đến nghinh tân
Thay mặt Chủ tể, thống trị toàn cầu, biết rõ họa phúc
Thừa hành xa giá, theo khắp ba cõi, đứng đầu vạn năm
Đem đến điều lành
Gieo truyền khí tốt
Nguyện nhận trọn phúc thọ khương ninh
Mong luôn hưởng hưng thịnh, thái bình
Bốn mùa lợi lạc, quanh năm may mắn, vạn sự hanh thông, công việc thuận tiến.
Cúi đầu cẩn sớ!
Mâm lễ giao thừa phải đặt ngay trước thềm hiên nhà. Ảnh: Internet
Phần 4:
Văn khấn giao thừa trước tổ tiên và tam bảo
Ngưỡng nguyện: Phật pháp tăng tam bảo có mặt khắp mười phương thương tưởng chứng giám!
Ngưỡng nguyện: Việt Nam vạn cổ anh linh, hồn thiêng sông núi, tiên hiền liệt thánh, minh quân đế chúa, văn quan võ tướng, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, có công đóng góp, khai canh lập ấp, dựng làng mở nước, trải dài 5.000 năm lịch sử bách tính anh linh chứng giám!
Ngưỡng nguyện: Hết thảy chư vị thiện thần khắp hết nhân gian hộ vệ những người làm lành chứng giám!
Nay đúng thời khắc giao thừa thiêng liêng, tiễn năm cũ Kỷ Hợi, đón năm mới Canh Tý, chúng con kính cẩn dâng lễ lên tam bảo, dâng lên hồn thiêng sông núi anh linh dân tộc, dâng lên chư vị tôn thần, dâng lên tổ tiên, xin chứng nhận mà độ trì ban ơn che chở!
Kính nghe!
Tự thuở Vua Hùng
Dựng nước Văn Lang
Rạng danh Lạc Việt
Đạo thờ tổ tiên
Truyền đến hôm nay
Năm ngàn năm qua
Văn minh nòi gióng
Từ đó khơi dòng
Là người con Việt
Là người có đạo
Con nguyện tri ân
Lễ kính cúng dường
Trước dâng lên Bụt
Các bậc sư tổ
Đã đem đạo vàng
Truyền vào nước con
Đời đời nối nhau
Hơn hai ngàn năm
Phát huy sự nghiệp
Giúp nước giúp dân
Kế đến là ơn
Tiên hiền liệt thánh
Chư vị tôn thần
Anh minh che chở
Trước khói hương thơm
Không quên nhớ ơn
Anh hùng liệt nữ
Vị nước quên mình
Con nguyện ghi ơn
Tiên tổ nội ngoại
Ông bà cha mẹ
Nhiều đời quá vãng
Giờ phút thiêng liêng
Cung nghinh tân xuân
Canh Tý minh niên
Thiết lễ cúng dường
Dâng Phật thánh thần
Hồn thiêng sông núi
Anh linh dân tộc
Bách tính Đại Việt
Nghinh xuân đoàn tụ
Con cháu Lạc Hồng
Uống nước nhớ nguồn
Tận hiếu tận trung
Trước án hương thiêng
Cúi đầu kính lễ
Nguyện xin chứng giám
Độ trì ban ơn!
Lời khấn lễ tống cựu nghinh tân
Nay giờ khắc thiêng liêng
Phút giao thừa mầu nhiệm
Con thành tâm thiết lễ
Lễ tống cựu nghinh tân
Nguyện khói hương thơm này
Cùng ánh nến rực sáng
Và hoa quả phẩm vật
Từ lòng con thanh tịnh
Dâng lên cúng thiện thần
Đức hành khiến năm cũ
Đức hành khiến năm mới
Kỷ Hợi và Canh Tý
Cúng các vị hành binh
Các phán quan tùy tùng
Chư quỷ vương sứ giả
Có mặt cùng thọ hưởng
Xin chứng cho lòng con
Mà nhận lễ phẩm này.
Chúng con ở nơi đây
Tại số nhà ......
Giờ phút này quý báu
Lòng biết ơn trào dâng
Không quên niềm thương tưởng
Nhớ ân đức cao dày
Của tiên hiền liệt thánh
Bậc quân chủ, khanh tướng
Người trí dũng anh tài
Và muôn vạn con dân
Của non sông Đất Việt
Đã vì nước quên mình
Gìn giữ vững biên cương
Từ đất liền, hải đảo
Móng Cái đến Cà Mau
Để vẹn nòi Rồng Tiên
Để chung giống Lạc Hồng
Trọn nên nghĩa đồng bào
Đạo đức và truyền thống
Hiếu nghĩa và yêu thương.
Hương hoa quả nến đèn
Tâm thành lời khấn nguyện
Xin chứng giám tấc lòng
Mà độ trì ban ơn
Cho gia đình dòng họ
Cho thế hệ tương lai
Hưởng no ấm thanh bình
Được hanh thông công việc
Đạt thành trong ý nguyện.
Con nguyện luôn nỗ lực
Nâng cao tầm hiểu biết
Thực hành các việc thiện
Mở rộng lòng yêu thương
Chung tay góp sức mình
Tạo an lạc hạnh phúc
Cho con và tất cả.
Cúi đầu trước chư vị
Tri ân và kính lễ!
Chú ý:
Với lá sớ trên, quý vị chỉ nên: một là đọc bằng âm Hán, hai là chỉ đọc bằng âm Việt đã được dịch. Đó là lá sớ cúng lễ tống cựu nghinh tân. Hai bài văn khấn sau, một bài trước ban thờ tổ tiên trong giờ phút giao thừa, một bài cúng trước án hương lễ tống cựu nghinh tân.
Chúng tôi không dùng tên các ngài Hành khiến là tên các Ngài ở Trung Hoa như vẫn dùng, nên chúng tôi chỉ dùng là Đương niên hành khiến. Trong tiếng Hán, viết là "khiển", nhưng phải đọc là "khiến". Chúng tôi nghĩ, trời đất xoay vần tất có linh ứng, quý vị tra xem vị thần hành khiến tương ứng từng năm để đọc.
