Thật ra họ chẳng ngơ ngác tí nào là vì khi mới đề xuất ý tưởng bãi rác Đa Phước, Thứ trưởng Bộ TNMT Đào Quang Thu đã cảnh báo, Bộ này đã từng nhiều lần can ngăn việc làm bãi rác Đa Phước với công nghệ chôn lấp lạc hậu, nhưng sau đó TP.HCM đã thuyết phục được Bộ cho phép và “đến giờ thì quyết định này… phải lãnh hậu quả”.
David Dương: Tay không bắt … rác
Là một Việt kiều Mỹ trở về Việt Nam, David Dương gặp may mắn khi được sự giúp đỡ của nhiều thế lực bí ẩn để cuối cùng một khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước tại huyện Bình Chánh do Công ty Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) làm chủ đầu tư với diện tích 128 ha ngay trên mảnh đất Sài Gòn chật chội, đắt đỏ đã được cấp phép.
Trên thực tế, David Dương không hề tốn kém đồng nào cho dự án, bởi lẽ khi hình thành dự án khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước, TP.HCM đã chi số tiền trong ngân sách nhà nước cho việc đền bù, giải tỏa, xây dựng cơ sở hạ tầng khu xử lý rác.
Ngoài ra, thành phố còn cho công ty của David Dương một khoản lớn gọi là tiền ứng trước giúp công ty này đi vào hoạt động. Việc này kiểm toán thành phố đã thanh tra, kiểm tra và có kết luận số tiền ấy là sai phạm.
Từ những ngày mới thành lập, Công ty VWS đã không thực hiện đúng Giấy phép đầu tư. Cụ thể Công ty không xây dựng và điều hành nhà máy phân loại, thu gom nguyên liệu tái chế và tái sử dụng chất thải công suất 2.500-3.000 tấn/ngày theo quy định của Giấy phép đầu tư số 2535/GP ngày 28/12/2005.
Thay vào đó, Công ty VWS đang vận hành một bãi chôn lấp rác với công suất 2.500-3.000 tấn/ngày. Không hề có “công nghệ xử lý rác theo tiêu chuẩn Hoa Kỳ” mà chỉ là một bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Đến ngày 13/1/2014 UBND thành phố đã cấp Giấy chứng nhận điều chỉnh Giấy phép đầu tư số 2535/GCNĐC1/41/1 cho đúng với thực tế chôn lấp rác của Khu xử lý rác Đa Phước.
Bãi rác Đa Phước nhìn từ trên cao.
Đến nay thì lượng rác đổ về bãi rác Đa Phước đã tăng lên gấp đôi và thành phố phải chi trả cho VWS hơn 21 USD/tấn. Hơn thế nữa, Nhà nước phải thanh toán tăng hằng năm 3% giá xử lý rác trong khi các doanh nghiệp khác hoạt động cùng lĩnh vực không được tăng theo từng năm. Bất ngờ hơn nữa là lợi nhuận hằng năm của VWS rất cao, từ 25-40%. Đây là con số đáng mơ ước của không ít công ty xử lý rác thải.
Trong một bài phỏng vấn về vấn đề kinh doanh, xử lý rác thải, tiến sĩ Nguyễn Văn Lạng có đề cập đến việc kinh doanh rác là siêu lợi nhuận khi đưa ra giả thuyết đơn vị xử lý rác tăng 10% khối lượng xử lý rác mỗi ngày thì lợi nhuận thu về cho doanh nghiệp cũng là con số mà Nhà nước bị thâm hụt ngân sách là khủng khiếp. Trong khi đó, quản lý khối lượng chủ yếu dựa vào sự trung thực của doanh nghiệp.
Được biết, ông David Dương luôn tự hào vì Khu liên hợp Xử lý chất thải Đa Phước hiện đại và quy mô nhất Việt Nam theo tiêu chuẩn và công nghệ Hoa Kỳ.
Công nghệ xử lý tiêu chuẩn Hoa Kỳ nhưng những người dân ở gần khu vực bãi rác Đa Phước vẫn chưa thể quên được cơn ác mộng đầy ruồi bọ và mùi hôi cách đây hơn 5 năm trên vùng đất Đa Phước, đến nỗi người dân ăn cơm phải mắc màn, sống trong nhà mà không dám mở cửa.
Rồi vụ cháy nổ tại bãi rác mà ai cũng biết là nổ khí mê tan do không được xử lý tốt. Đã có lúc người ta hồ nghi về tính hiệu quả môi trường mà bãi rác Đa Phước mang lại.
Mới đây, nhiều hộ dân ở khu vực huyện Nhà Bè và quận 7 liên tục gửi đơn thư phản ánh về mùi hôi thối lan tỏa khắp khu vực và đặt nhiều nghi vấn mùi hôi xuất phát từ Đa Phước.
Đó là bức xúc và nỗi khổ của người dân còn thành phố thì khá chậm chạp trong việc xác định nguồn phát mùi hôi cho đến khi Bộ TNMT lên tiếng chính thức.
Thành Phố Hồ Chí Minh đã chấp nhận công nghệ lạc hậu thì phải chịu trách nhiệm
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết: Hiện nay trên thế giới, nhiều nước vẫn phải chấp nhận việc xử lý bằng chôn lấp. Tuy nhiên, công nghệ chôn lấp không triệt để, không đáp ứng giải quyết hoàn toàn bài toán về môi trường, bởi sau khi chôn lấp, quá trình thu gom khí, quản lý bãi rác sau này rất lớn, đặc biệt là trong điều kiện đất đai không có nhiều. Giải pháp sử dụng công nghệ chôn lấp chỉ mang tính trước mắt.
Chôn lấp rác được thế giới sử dụng khá phổ biến hiện nay với quy trình công nghệ, chế phẩm sinh học, được tính toán khá hoàn thiện. Tuy nhiên, cần có đánh giá, kiểm tra thật kỹ là công ty này đã áp dụng đầy đủ quy trình, công nghệ đó chưa cũng như phải sử dụng chế phẩm sinh học trong khử mùi và kích thích phân hủy rác hay không.
Còn về bài toán quy hoạch, TP.HCM cũng đã nói, cách đây 5 năm, đây là vùng hoang sơ, thuộc huyện Nhà Bè, nên việc bố trí bãi rác ở đây có vẻ hợp lý. Nhưng với tốc độ phát triển, tăng trưởng như hiện nay, bài toán về xử lý chất thải phải tính toán quy hoạch theo vùng, phải có tầm nhìn xa hơn, rộng hơn, có cơ chế phối hợp của Thành phố với các địa phương khác để quy hoạch dài hạn. Khi đã quy hoạch các bãi xử lý chất thải, chôn lấp, đương nhiên việc bố trí các khu dân cư, đô thị sẽ luôn có xung đột trên thực tế.
Ở tất cả các nước, người ta cố gắng sao cho quy hoạch này tốt nhất, xa nhất. Nhưng có lẽ, về lâu dài, cần phải áp dụng công nghệ xử lý rác hiện đại là thiêu đốt và phát điện, chỉ khi đó mới phù hợp với điều kiện của đất nước ta, cũng như giải quyết triệt để vấn đề môi trường trên cơ sở ứng dụng công nghệ xử lý hiện đại, và khi đốt phải quan tâm tới vấn đề khí thải.
“Tôi cho rằng việc đánh giá về giá thành, UBND Thành phố đã cân nhắc rất kỹ khi lựa chọn doanh nghiệp, tính toán giá thành. Tôi sẽ không bình luận giá hợp lý hay không. Phần này để TP.HCM sẽ có thông tin đầy đủ”, Bộ trưởng Trần Hồng Hà bày tỏ.
Cách làm nóng vội, hậu quả lâu dài
Chúng ta ai cũng biết rằng, mùi hôi từ bãi rác Đa Phước và những vấn nạn kéo theo của nó về ô nhiễm môi trường là không thể khắc phục ngay được. Nó sẽ kéo dài ảnh hưởng đến dân sinh, kinh doanh và đặc biệt là thị trường địa ốc phía Nam TP.HCM.
Điều quá khó hiểu và phản khoa học là không ai đi chọn công nghệ chôn lấp rác lạc hậu vào đúng vùng trũng của thành phố, nơi có nhiêu kênh rạch dẫn lưu khắp thành phố và ra sông Sài Gòn, Đồng Nai là nguồn cung cấp nước sạch cho TP.HCM.
Lợi ích nhóm chăng, nếu có họ là những ai, thật vô lý khi lợi ích thì chỉ có một nhóm hưởng còn thiệt hại và nguy hiểm thì hàng chục triệu dân phải gánh chịu.
