Trong bối cảnh thị trường vật liệu đang có biến động giá mạnh, việc phân cấp theo thẩm quyền để chủ động rà soát, bổ sung quy định, hướng dẫn nhằm tháo gỡ cho các dự án đầu tư xây dựng càng trở nên cấp bách nhằm đưa các dự án về đích đúng tiến độ, kịp thời phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Xung quanh nội dung này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Hồng Minh.
PV: Mặc dù hệ thống định mức xây dựng đã được rà soát, hiệu chỉnh, ban hành bổ sung với tổng số lượng lên đến hơn 34.000 định mức, nhưng nhiều chủ thể tham gia hoạt động xây dựng phản ánh vẫn thiếu và chưa phù hợp, gây khó khăn cho việc triển khai các dự án đầu tư xây dựng. Thứ trưởng nhận định như thế nào về vấn đề này?
Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Đến nay, có tổng số 34.000 định mức được ban hành theo Nghị định 10/2021/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng; trong đó, Bộ Xây dựng ban hành khoảng 15.000 định mức cho hầu hết các công tác xây dựng áp dụng chung, với công nghệ, biện pháp thi công được sử dụng phổ biến trong nước và quốc tế.
Cơ quan quản lý Nhà nước đã loại bỏ các định mức lạc hậu, điều chỉnh, bổ sung nhiều định mức mới, sát hơn với các yêu cầu thực tiễn. Do quá trình phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ hướng đến xây dựng nhiều công trình xanh, tiết kiệm năng lượng, nhiều loại vật liệu công nghệ mới trong ngành xây dựng được áp dụng nên công tác rà soát, xây dựng, công bố các định mức mới là đòi hỏi từ thực tiễn.
Do vậy, Bộ Xây dựng, các bộ quản lý chuyên ngành, Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố phải coi rà soát định mức là nhiệm vụ thường xuyên. Tuy nhiên, ở một số dự án, công trình còn thiếu định mức hoặc định mức ban hành chưa phù hợp, nhất là đối với việc xây dựng sử dụng công nghệ mới, vật liệu mới.
Riêng lĩnh vực công trình giao thông đường bộ, qua thống kê cho thấy hiện có khoảng 32 công tác xây dựng thiếu định mức ban hành, chủ yếu tập trung vào nhóm xây dựng cầu dây văng, đắp nền đường bằng các vật liệu mới…
Một số trường hợp định mức ban hành chưa phù hợp phần lớn là do trong thực tế nhiều công trình, dự án thi công đã có yêu cầu thiết kế, biện pháp thi công, điều kiện thi công khác với quy định ở các định mức hiện tại...
PV: Vậy theo Thứ trưởng, nguyên nhân vướng mắc chính hiện nay nằm ở khâu nào?
Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Nghị định số 10/2021/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng đã quy định rõ Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh chịu trách nhiệm tổ chức xác định, công bố hoặc phân cấp, ủy quyền cho Sở Xây dựng công bố giá các yếu tố đầu vào (vật liệu xây dựng, nhân công, máy thi công) và chỉ số giá xây dựng trên địa bàn tỉnh theo định kỳ hàng quý hoặc sớm hơn khi cần thiết, bảo đảm kịp thời với những biến động giá trên thị trường xây dựng.
Thời gian qua, chịu tác động bởi dịch Covid-19 kéo dài, xung đột xảy ra một số quốc gia.., trên thị trường thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng, giá cả nhiên liệu, vật liệu xây dựng chủ yếu có nhiều biến động, liên tục tăng, vượt ngoài khả năng dự báo. Một số thời điểm, giá vật liệu trên thị trường tăng hơn 30%.
Trong khi đó, việc công bố giá và chỉ số giá xây dựng của hầu hết các địa phương đều có “độ trễ” hơn so với diễn biến thị trường. Điều này dẫn đến tình trạng giá một số loại vật liệu chủ yếu (thép, xi măng, cát, đá, nhựa đường) công bố tại một số địa phương chưa bám sát diễn biến giá trên thị trường. Giá nhân công, máy thi công công bố tại một số địa phương có nơi chưa phản ánh đúng mức giá thị trường...
Thông tư 11/2021/TT-BXD của Bộ Xây dựng đã quy định về danh mục, thông tin thị trường liên quan đến vật tư, vật liệu công bố trên địa bàn. Nhưng một số nơi chưa thực hiện công bố chi phí vận chuyển vật liệu trên địa bàn, nhất là đối với các vật liệu khai thác như cát, đá, đất đắp...
Thực trạng trên là một trong những nguyên nhân tác động đến dữ liệu tính toán, dự trù chi phí dự án đầu tư xây dựng và điều chỉnh giá trong thanh toán, quyết toán hợp đồng các gói thầu đang triển khai; nhiều nhà thầu hoặc đơn vị thi công cầm chừng, hoặc làm chậm tiến độ thi công để chờ công bố giá.
PV: Từ thực tế này, Bộ Xây dựng đã đưa ra những giải pháp gì để tháo gỡ vướng mắc về định mức nhằm hỗ trợ các chủ thể tham gia đầu tư xây dựng, thúc đẩy triển khai các dự án, thưa Thứ trưởng?
Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Nghị định số 10/2021/NĐ-CP đã quy định cụ thể các nội dung cần thực hiện, thẩm quyền của các cơ quan, đơn vị có liên quan khi xác định và quản lý định mức dự toán mới, định mức dự toán điều chỉnh trong quá trình lập dự toán xây dựng. Tại Thông tư số 13/2021/TT-BXD, Bộ Xây dựng cũng đã hướng dẫn phương pháp xác định định mức dự toán mới, định mức dự toán điều chỉnh.
Nghị định số 10/2021/NĐ-CP đồng thời quy định đủ chế tài liên quan đến trách nhiệm của các chủ thể trong việc tổ chức theo dõi, thu thập số liệu, xây dựng định mức dự toán trong quá trình thi công xây dựng nhằm “làm giàu” hệ thống định mức hiện có, đáp ứng yêu cầu phục vụ lập và quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
Với nguyên tắc này, bảo đảm đủ cơ sở, căn cứ về xác định đơn giá xây dựng công trình, lập, điều chỉnh định mức dự toán công trình để chủ đầu tư, tư vấn áp dụng thực hiện làm cơ sở lập và quản lý chi phí.
Vấn đề vướng mắc còn lại trong thực tế hiện nay là các đơn vị tư vấn, chủ đầu tư còn lúng túng, có phần thiếu kinh nghiệm trong thực hiện xác định định mức dự toán mới, định mức dự toán điều chỉnh theo phương pháp đã được hướng dẫn.
PV: Giá vật liệu xây dựng đang tăng cao sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến các dự án đầu tư xây dựng, nhất là nhóm dự án hạ tầng trọng điểm. Bộ Xây dựng có những hướng dẫn và khuyến nghị gì để có những giải pháp tổng thể, đồng bộ từ Trung ương tới địa phương?
Thứ trưởng Bùi Hồng Minh: Bộ Xây dựng luôn chia sẻ lắng nghe, tiếp thu, phân tích khoa học các vấn đề, cũng như làm rõ thẩm quyền của các bộ, ngành, địa phương để cùng nhau tháo gỡ sớm nhất các khó khăn.
Đối với các dự án giao thông trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam, Bộ Xây dựng dự kiến làm việc với Bộ Giao thông Vận tải, các địa phương có công trình đi qua để nắm bắt những nội dung còn vướng mắc nhằm hỗ trợ, hướng dẫn cùng giải quyết tháo gỡ kịp thời.
Hiện nay, theo quy định lập và quản lý chi phí, việc xác định giá vật liệu đến chân công trình, chỉ số giá xây dựng cho từng gói thầu, dự án do chủ đầu tư, đơn vị tư vấn thực hiện trên cơ sở thông tin cụ thể của dự án, công trình.
Các địa phương xác định và công bố giá vật liệu trên địa bàn tỉnh; tổ chức xác định và công bố chỉ số giá xây dựng của các loại công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh.
Việc các địa phương thực hiện xác định, công bố giá vật liệu đến chân công trình, chỉ số giá cho từng gói thầu, dự án theo Nghị quyết số 18/NQ-CP triển khai Nghị quyết số 44/2022/QH15 đang có vướng mắc, cần có giải pháp để thực hiện.
Bộ Xây dựng đã giao Cục Kinh tế xây dựng và các cơ quan chuyên môn nghiên cứu giải pháp về tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát để đảm bảo thuận tiện, không chồng chéo gây vướng mắc. Trường hợp vượt thẩm quyền sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Trước tình hình giá nhiên liệu xăng, dầu và một số loại vật liệu như thép tăng liên tục, nhiều lần trong một tháng, việc xác định giá công bố theo tháng là chưa đáp ứng kịp thời giá cả thị trường, Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương theo dõi bám sát và tổ chức công bố giá cho các loại vật liệu khi có sự biến động.
Đối với các vật liệu chuyên ngành giao thông (có yêu cầu kỹ thuật riêng) được khai thác, sản xuất hoặc phổ biến trên địa bàn địa phương mà chưa có trong danh mục công bố giá, Bộ Xây dựng đề nghị chủ đầu tư các dự án tập hợp, báo cáo để Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố, Sở Xây dựng các địa phương tổ chức xác định và công bố.
Đối với các vấn đề thuộc thẩm quyền, Bộ Xây dựng chỉ đạo các đơn vị trực thuộc khẩn trương rà soát, tham mưu giải pháp để kịp thời tháo gỡ. Các giải pháp phải đồng bộ, thống nhất theo quy định pháp luật. Bộ Xây dựng đồng thời đề nghị các bộ quản lý công trình chuyên ngành, địa phương chủ động rà soát, tháo gỡ vướng mắc thuộc thẩm quyền.
Bộ Xây dựng sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ, hướng dẫn các bộ, địa phương gỡ vướng. Đối với các vấn đề vấn đề vượt thẩm quyền của các bộ, địa phương, Bộ Xây dựng tổng hợp, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và đề xuất giải pháp tháo gỡ.
Mục tiêu hướng đến là ngành xây dựng không ngừng hoàn thiện hệ thống thể chế nhằm phục vụ tốt hơn các yêu cầu thực tiễn mới phát sinh; tuân thủ tốt hơn các quy luật kinh tế thị trường, nâng cao hiệu quả quản lý và hiệu quả đầu tư xây dựng nhất là đối với các dự án đầu tư công; góp phần tạo thị trường xây dựng minh bạch, cạnh tranh, chống thất thoát, lãng phí trong đầu tư xây dựng.
- Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!
