Cân đối ngân sách sẽ khó khăn hơn
Theo WB, triển vọng trong ngắn hạn của kinh tế Việt Nam nhìn chung vẫn thuận lợi, nhưng cũng đối mặt với không ít rủi ro. Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam được dự báo sẽ hạ còn 6,3% trong năm 2023, sau khi đạt mốc cao 8% vào năm 2022, do tăng trưởng ở khu vực dịch vụ chững lại, giá cả và lãi suất leo thang ảnh hưởng đến các nhà đầu tư và hộ gia đình.
Phân tích trong báo cáo cập nhật kinh tế Việt Nam mới đây của WB cho thấy, từ bên ngoài, Việt Nam phải đối mặt với các rủi ro từ áp lực lạm phát kéo dài và viễn cảnh Hoa Kỳ, EU tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh tay; các đối tác thương mại phục hồi chậm, biến động trên thị trường tài chính toàn cầu tác động tiêu cực tới tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, Trung Quốc phục hồi không đồng đều hoặc chưa đầy đủ trong năm 2023 có thể tiếp tục ảnh hưởng tới diễn biến xuất khẩu của Việt Nam. Bối cảnh toàn cầu có nhiều biến động và bất định, bị ảnh hưởng bởi tốc độ tăng trưởng chậm và nhu cầu giảm, lạm phát cao, các điều kiện tài chính và tiền tệ thắt chặt cũng như mức độ phức tạp về địa chính trị gia tăng tiếp tục là rủi ro đối với hoạt động kinh tế vĩ mô toàn cầu năm 2023, cũng như đối với Việt Nam - với tư cách là một nền kinh tế có độ mở cao.
Ở trong nước, áp lực lạm phát cao làm giảm tiêu dùng tư nhân và giảm đầu tư trong nước do bất định tăng lên về tình hình kinh tế. Lạm phát trong nước gia tăng (dự kiến tăng lên mức 4,5% trong năm 2023 theo dự báo của WB), bảng cân đối tài sản của khu vực doanh nghiệp, ngân hàng và hộ gia đình đang bộc lộ những yếu kém và khu vực tài chính đang có nguy cơ dễ tổn thương… Đây tiếp tục là những khó khăn đối với triển vọng tăng trưởng của Việt Nam trong trung và dài hạn. Theo bà Dorsati Madani, chuyên gia kinh tế cao cấp của WB Việt Nam, rủi ro nhìn chung cân bằng, nhưng nhiều bất định khiến cho cân đối ngân sách của Việt Nam trở nên khó khăn hơn. Các cơ quan chức năng sẽ cần xem xét và cân nhắc việc đánh đổi giữa mục tiêu tăng trưởng và mục tiêu lạm phát trong điều hành chính sách năm 2023.
Thực hiện hiệu quả các dự án đầu tư công trọng điểm
Đưa ra các lưu ý chính sách cho Việt Nam, bà Dorsati nhận định, bất định cao hơn nghĩa là chính sách sẽ tiếp tục phải thích ứng với tiến độ phục hồi cả ở Việt Nam và thế giới, đồng thời phải thận trọng với rủi ro tài chính và lạm phát. Vì vậy, chính sách cần tuân thủ 2 nguyên tắc: Đánh đổi giữa mục tiêu tăng trưởng và mục tiêu lạm phát; phối hợp chính sách tài khóa và tiền tệ có vai trò quan trọng để duy trì ổn định.
Bà Dorsati cho rằng, Chính phủ cần xem xét việc đánh đổi giữa mục tiêu tăng trưởng và mục tiêu lạm phát. Dựa trên đó sẽ xác định xem chính sách tài khóa sẽ mang tính hỗ trợ hay thắt chặt như thế nào. Quan điểm của WB trong vấn đề này là Việt Nam nên duy trì chính sách tài khóa mang tính hỗ trợ bởi dư địa chính sách tiền tệ hạn chế do những biện pháp đã tiến hành trong năm 2022. Chính sách tài khóa mang tính hỗ trợ và thực thi hiệu quả sẽ tiếp tục đóng vai trò cốt yếu đối với sự phục hồi và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh tình hình toàn cầu có nhiều bất ổn. Đây là cách để Việt Nam tự phòng vệ với những rủi ro về suy giảm tăng trưởng. Việt Nam vẫn còn dư địa tài khóa để hành động, nhưng trong triển khai còn hạn chế đã và đang làm giảm hiệu quả của chính sách tài khóa.
Vì vậy, trước mắt, trọng tâm cần tập trung vào triển khai dự toán chi đầu tư, bao gồm các dự án được xác định trong chương trình chính sách phục hồi và phát triển kinh tế, bao gồm đầu tư vào hạ tầng cơ sở vật chất và hạ tầng số. Những dự án này sẽ giúp đẩy mạnh nhu cầu trong nước trong ngắn hạn, đồng thời góp phần cho tăng trưởng tiềm năng trong dài hạn của Việt Nam. Trong trung hạn, xử lý những trở ngại thể chế dẫn đến chưa đảm bảo tiến độ chương trình đầu tư công là cách để nâng cao hiệu quả của chính sách tài khóa. Tiếp tục mở rộng mạng lưới an sinh xã hội theo cách có mục tiêu sẽ giúp chống đỡ hệ quả của lạm phát tăng cao đối với các hộ nghèo và dễ bị tổn thương, đồng thời tạo ra lớp đệm chống đỡ tác động đối với tiêu dùng tư nhân. Rủi ro tài chính nổi lên cũng cho thấy nhu cầu cần tăng cường khung chính sách, giám sát và quản trị doanh nghiệp đối với khu vực tài chính. Bên cạnh đó, nâng cao bền vững cho tăng trưởng trong trung và dài hạn đòi hỏi phải có những cải cách cơ cấu sâu sắc.
Thêm ý kiến về vấn đề này, bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam còn dư địa để triển khai các biện pháp nhằm thúc đẩy tăng trưởng, không như nhiều quốc gia khác. Bà nhấn mạnh: “Thực hiện hiệu quả các dự án đầu tư công trọng điểm là chìa khóa tăng trưởng trong cả ngắn và dài hạn. Đồng thời, chính sách tài khóa và tiền tệ phải đồng bộ để đảm bảo hỗ trợ nền kinh tế và đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô hiệu quả”.
Chính phủ vẫn còn dư địa tài khóa dồi dào
Báo cáo cập nhật tình hình kinh tế Việt Nam tháng 3/2023 của WB nhận định, Việt Nam vẫn còn dư địa tài khóa dồi dào và nợ vẫn ở mức bền vững.
Dư địa tài khóa có được một phần do thực hiện thấp dự toán chi đầu tư trong vài năm qua, qua đó giảm nợ công và nợ được khu vực công bảo lãnh từ đỉnh 50,9% GDP (tính theo phương pháp GFS) năm 2016 xuống còn khoảng 39,3% GDP (tính theo phương pháp GFS) trong năm 2021 - thấp hơn đáng kể so với ngưỡng 60% nợ trên GDP do Quốc hội đề ra. Cơ quan có thẩm quyền cũng thực hiện các biện pháp nhằm kéo dài kỳ hạn nợ và giảm phụ thuộc vào nợ nước ngoài (giảm từ 14,7% GDP năm 2021 xuống còn 12,3% GDP năm 2022).
Trong năm 2022, do vượt thu và các vấn đề trong thực hiện ngân sách, WB ước tính tổng cân đối ngân sách sẽ bội thu một khoản 1,4% GDP. Số bội thu này kết hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, dư nợ được khu vực công bảo lãnh và chi trả nợ nước ngoài giảm sẽ góp phần giảm tỷ lệ nợ công, được khu vực công bảo lãnh xuống còn 35,7% GDP.
Dự báo của WB theo kịch bản cơ sở, cán cân tài khóa dự kiến sẽ ghi nhận thâm hụt nhỏ trong khi chính sách tiền tệ sẽ tiếp tục thận trọng. Cân đối tài khóa sẽ tiếp tục được xác định trên cơ sở số thực hiện thu ngân sách cao hơn kế hoạch và các thách thức phát sinh trong triển khai thực hiện ngân sách, gây ảnh hưởng đến số thực chi đầu tư công. Các nhà chức trách có kế hoạch triển khai hợp phần đầu tư của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội chiếm khoảng 1.6% GDP với các dự án đã được chuẩn bị trong năm 2022.
Trong bối cảnh việc thực hiện chi tiêu vốn đầu tư công liên tục thấp hơn dự toán trong quá khứ, chương trình này dự kiến sẽ chỉ được triển khai một phần từ năm 2023 trở đi. Ngân hàng Nhà nước sẽ hiệu chỉnh các phản ứng chính sách ngắn hạn với sự phối hợp của các cơ quan tài khóa. Nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước trong trung hạn là không thay đổi với trọng tâm là quản lý tỷ giá hối đoái và ngăn chặn rủi ro lạm phát.
