Phong cách tối giản (Minimalism) có lẽ không còn là một thuật ngữ xa lạ trong nhiều thập kỷ gần đây, bởi nó được ứng dụng đa dạng ở nhiều lĩnh vực nghệ thuật từ âm nhạc, thời trang, tạo dáng công nghiệp… cho đến kiến trúc. Phong cách tối giản là sự tiết chế, đơn giản hóa đến tận cùng, hết mức có thể, truyền tải tính thẩm mỹ và vẻ đẹp nghệ thuật thông qua những đường nét, hình khối thông dụng, cơ bản.
Chủ nghĩa tối giản nổi lên như một phong trào nghệ thuật sau Thế chiến thứ hai, sau đó trở thành một xu hướng thiết kế nổi bật trong những năm 1960 và 1970. Kiến trúc tối giản trở nên phổ biến vào cuối những năm 1980 ở thành phố London (Anh) và New York (Mỹ), nơi những tác phẩm kiến trúc thường có các chi tiết đơn giản, phông nền trắng và ít đồ nội thất. Ở phương Đông, Nhật Bản được coi là bậc thầy của chủ nghĩa tối giản, với sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa khuynh hướng hiện đại và giá trị truyền thống.
Kiến trúc tối giản đề cao sự ứng dụng vật liệu mới, hạn chế chi tiết trang trí rườm rà. Trong suốt thế kỷ XX, các kiến trúc sư say mê với kiến trúc tối giản khi họ bắt đầu sử dụng kính, thép và bê tông trong xây dựng. Trong kiến trúc đương đại, chủ nghĩa tối giản là sự kết hợp giữa những đường nét gọn gàng, bảng màu tinh tế và sơ đồ kiến trúc gắn liền với những hình khối mang tính biểu tượng. Chủ nghĩa tối giản tập trung khai thác không gian đa chiều, đi sâu thể hiện bản ngã - cái tôi của chủ nhân công trình, đề cao vai trò của ánh sáng tự nhiên và tuân theo nguyên tắc “less is more” - tự hoàn thiện tác phẩm bằng những gì ít nhất có thể.
Nhắc đến chủ nghĩa tối giản, người ta thường nghĩ ngay đến phong cách hiện đại, nơi ở hiện đại, đến những khu vực thành thị đông đúc, xa hoa, nơi mà bối cảnh không gian phù hợp với một công trình kiến trúc mang đậm màu sắc tinh tế, có chiều sâu. Tuy nhiên, những dự án kiến trúc dưới đây lại cho thấy tinh thần của chủ nghĩa tối giản cũng phù hợp với những khu vực nông thôn, ngoại ô, rừng núi - vắng vẻ, thưa thớt, hoang sơ, khiến tác phẩm kiến trúc trở thành nơi ẩn mình đầy tính thẩm mỹ của con người.
Ngôi nhà cabin, thực hiện bởi văn phòng kiến trúc Studio Politaire
Chiếc cabin độc đáo này được đặt trong một khu rừng ven hồ thuộc khu vực Scandinavia - một thuật ngữ chỉ khu vực Bắc u, bao gồm lãnh thổ của các nước Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển. Được thiết kế bởi bộ đôi kiến trúc sư Jonas Becker và Timm Bergmann đến từ Berlin Studio Politaire, ngôi nhà này được thiết kế như một nơi nghỉ dưỡng cho gia đình nhỏ giữa vùng núi hoang sơ.
Ý tưởng từ các kiến trúc sư là tạo ra hiệu ứng tối giản, tinh tế, hòa mình cùng thiên nhiên. Cửa sổ cùng bốn phòng của ngôi nhà được đặt lệch nhau và so le để đem đến góc nhìn khác nhau, tạo ra trải nghiệm thiên nhiên đa dạng. Bảng màu của ngôi nhà cũng là những màu tối giản, với tông màu gỗ chủ đạo càng khiến cho nó trở nên hài hòa với môi trường xung quanh.
Dự án Smith House, thực hiện bởi văn phòng kiến trúc MacKay - Lyons Sweetapple Architects
Smith House là một dự án nhà nghỉ nằm trên bờ biển Đại Tây Dương của bang Nova Scotia, Canada. Ngôi nhà bao gồm ba gian liền kề nằm trên một khu đất rộng hai mẫu Anh, trải dài từ ruộng muối của làng nghề ở phía Đông đến bờ biển phía Tây. Bên cạnh những đường nét, hình khối, chi tiết quen thuộc, cơ bản của chủ nghĩa tối giản, dự án này còn được ứng dụng loại vật liệu mang màu sắc địa phương - đá. Những bức tường, bờ thành bằng đá đem lại cảm giác thân thuộc, gần gũi cho công trình mang một phần màu sắc đô thị.
Dự án 3 Square House, thực hiện bởi Studio Puisto
Dự án 3 Square House được bao bọc bởi một rừng cây vân sam rậm rạp ở phía sau, một hồ nước tự nhiên ở phía Đông và một hàng cây bạch dương ở phía Tây. Cảnh quan tự nhiên bao phủ trở thành khung cảnh thơ mộng cho dự án, cũng đồng thời là rào cản thị giác, đặt ra yêu cầu phải tạo ra một tác phẩm nổi bật, độc đáo nhưng vẫn hòa nhập với môi trường.
Các bức tường bao quanh ngôi nhà chủ yếu được làm bằng kính để mở rộng tối đa tầm nhìn, cũng như biến cảnh quan thành một phần của ngôi nhà. Tông màu sẫm cổ điển khiến ngôi nhà trở nên tinh tế như một đài quan sát.
Dự án MIMA Light, thực hiện bởi công ty thiết kế MIMA Architects
MIMA Light là một dự án thiết kế độc đáo, kết hợp giữa phương pháp xây dựng tiền chế với chủ nghĩa tối giản, nằm ở tỉnh Viana do Castelo của Bồ Đào Nha. Hai đặc trưng tiêu biểu nhất của dự án này là sự nhẹ nhàng và tối giản. Về tổng thể, ngôi nhà trông như đang lơ lửng trên mặt đất do hiệu ứng từ lớp chân chống đỡ làm bằng gương trong suốt. Bên trong ngôi nhà, lớp phủ đồng nhất bằng gỗ thông kết hợp với các chi tiết tối giản tạo ra một không gian thích hợp để nghỉ ngơi, thư giãn.
Dự án House Gable, thực hiện bởi văn phòng thiết kế mia2 / Architektur
Dự án House Gable nằm trên một khu đất dốc ở rìa của một khu định cư nhỏ với tầm nhìn ra vùng núi Pyhrn-Priel của bang Thượng Áo (Áo). Các kiến trúc sư muốn tạo ra một ngôi nhà phù hợp với môi trường xung quanh và có thể mang cả không gian bên ngoài vào bên trong. Chủ nhân của ngôi nhà là một gia đình nhỏ. Họ muốn một lối kiến trúc trầm mặc, gọn gàng, kết hợp giữa gỗ, bê tông và kính. Sự đơn giản của ngôi nhà đến từ cấu trúc và tỷ lệ phân chia rõ ràng của phần móng, tầng trệt và mái.
Có thể thấy, chủ nghĩa tối giản không đồng nghĩa với sự đơn điệu, rập khuôn và lặp lại như những hình dung về một dãy phố mà ở đó, mọi căn nhà đều giống nhau. Chủ nghĩa tối giản khai thác vẻ đẹp thẩm mỹ của không gian xung quanh, kết hợp kiến trúc với vẻ đẹp ấy để tạo nên những ngôi nhà có đủ công năng, đáp ứng nhu cầu của con người và hòa vào bức tranh tổng thể của vùng núi hoang sơ, ven biển, ngoại ô mà không hề gượng ép./.
