Hai năm trở lại đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp bắt đầu sôi động. Đặc biệt đây là thị trường mở cho tất cả các nhà đầu tư lớn nhỏ, doanh nghiệp trong ngoài nước và không hạn chế số lượng cũng như cơ hội.
Xét về góc độ sinh lời, trái phiếu doanh nghiệp có lãi suất cạnh tranh hơn hẳn lãi suất tiền gửi tại các ngân hàng. Dù thời gian giữ tiền dài và ít linh động hơn tiền gửi ngân hàng nhưng lợi thế về lãi suất của trái phiếu doanh nghiệp đã kéo nhiều nhà đầu tư tham gia cuộc chơi. Nhất là khi chính các nhân viên ngân hàng tư vấn mua trái phiếu cho người dân tham gia giao dịch ngay tại chi nhánh ngân hàng.
Trái phiếu doanh nghiệp cũng đem đến cơ hội tăng lợi nhuận cho nhiều đơn vị tư vấn phát hành như ngân hàng hay công ty chứng khoán. Còn với doanh nghiệp, phát hành trái phiếu là kênh hút dòng tiền ổn định giá rẻ để mở rộng quy mô, thực hiện những dự án mới. Theo đó, với thị trường trái phiếu doanh nghiệp được quản lý và giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng hứa hẹn là "cuộc vui” chung cho nhiều bên.
Tuy nhiên, cũng bởi là thị trường mới còn khuyết điểm của buổi sơ khai, trái phiếu doanh nghiệp có thể mang lại rủi ro cho nhà đầu tư. Ở loại hình kinh doanh tiền nhiều cám dỗ, cá lớn nếu có cơ hội sẽ nuốt chửng cá bé. Nói ví von như vậy bởi trong trường hợp huy động vốn khó khăn, đơn vị phát hành có thể dùng mánh khóe để lợi dụng dòng tiền của nhà đầu tư nhỏ lẻ. Đó cũng là lý do, các nhà đầu tư cá nhân cần trang bị kiến thức để trở thành nhà đầu tư thông thái. Trong đó, tìm hiểu về đơn vị phát hành trái phiếu là bước quan trọng nhất.
“Soi” đúng chỗ
Chia sẻ mong muốn hỗ trợ phần nào cho nhà đầu tư cá nhân khi tham gia đầu tư trái phiếu an toàn, các chuyên gia kinh tế đều đồng tình quan điểm nhà đầu tư buộc phải tự trang bị kiến thức. Trong đó, khuyến nghị rằng khi tìm hiểu về đơn vị phát hành, người mua trái phiếu cần tiếp cận thông tin ở nhiều góc độ, cơ bản, đi sâu và bao quát.
Trao đổi với phóng viên Reatimes, chuyên gia tài chính ngân hàng TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, nhà đầu tư trước khi mua cần xem loại trái phiếu này đã được UBCK đồng ý phát hành chưa. Tiếp đến xem báo cáo tài chính của đơn vị phát hành.
“Trong báo cáo tài chính cần xem tỷ lệ đòn bẩy tài chính. Cụ thể là tỷ lệ nợ/vốn chủ sở hữu. Với tỷ lệ 1/1 là tương đối an toàn, nhưng các tỷ lệ cao hơn 2/1 hay 3/1, nhà đầu tư cần xem xét kỹ hơn tùy vào từng loại hình kinh doanh để loại trừ rủi ro.
Tiếp đến, người mua trái phiếu cần xem tính thanh khoản của tài sản, tài sản ngắn hạn/nợ ngắn hạn. Sau đó tính đến các chỉ số lợi nhuận ROA, ROE”, chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu khuyến nghị.
Ngoài ra, vị chuyên gia này cho rằng, nhà đầu tư cũng không nên bỏ qua các yếu tố phi tài chính như uy tín doanh nghiệp, ban lãnh đạo có ổn định hay không… Khi tìm hiểu càng sâu, nhà đầu tư càng tự tăng cơ hội đầu tư cho mình và đẩy lùi rủi ro.
Chẳng hạn như, Tập đoàn Masan (MSN) mới đây công bố đã phát hành 1.500 tỷ đồng trái phiếu cho 5 tổ chức. Số trái phiếu này bán đi được cho là dễ dàng khi mà lượng đặt mua trái phiếu lên tới 2.550 tỷ đồng.
Trong khi nhiều doanh nghiệp bán trái phiếu chật vật, lý do nào khiến MSN hấp dẫn nhà đầu tư?
Một số chỉ tiêu tài chính của MSN thuộc nhóm khả quan. Chẳng hạn như tổng nợ trên vốn chủ sở hữu < 1, tổng tài sản lưu động ngắn hạn/nợ ngắn hạn cũng tương đối sát nhau (14.368 tỷ đồng/18.360 tỷ đồng). Các chỉ số ROA (tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản) tăng liên tục qua các giai đoạn và đạt 4,88% trong quý II/2019. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) đạt 15,34% tại quý II/2019.
Trong quý II/2019, Masan đạt doanh thu thuần 9.250 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế đạt 1.192 tỷ đồng. Tính chung 6 tháng đầu năm nay, Masan đạt 17.411 tỷ đồng doanh thu thuần, lợi nhuận sau thuế lũy kế 6 tháng đầu năm là 2.192 tỷ đồng.
Về hoạt động chiến lược, MSN cho biết có kế hoạch niêm yết Masan MEATLife (MML) lên sàn UpCOM trong năm nay. Phân khúc thịt mát, thịt chế biến được kỳ vọng là động lực tăng trưởng chính của tập đoàn trong vòng 3 - 5 năm tới, đóng góp 50 - 70% doanh thu của MML trước năm 2022.
Ngoài ra, một số thông tin bao phủ khác nhà đầu tư cần quan tâm như gần đây, Masan có nhiều kế hoạch tấn công vào nhiều thị trường tỷ USD hấp dẫn.
Masan cũng vừa công bố một thương vụ bước ngoặt, có thể giúp quy mô thị trường đầu ra tăng thêm 3,5 lần, từ 1,3 tỷ USD lên 4,6 tỷ USD.
Công ty TNHH Vonfram Masan (MTC) - một công ty con do Masan Resources (MSR) sở hữu 100% vốn - đã ký hợp đồng mua lại nền tảng kinh doanh vonfram của H.C. Starck GmbH (có trụ sở tại Đức) hướng tới trở thành nhà chế tạo vật liệu công nghiệp công nghệ cao.
Masan cũng vững mạnh nhờ uy tín của vị thuyền trưởng. Masan Resources là công ty nằm trong hệ sinh thái Tập đoàn Masan của tỷ phú Nguyễn Đăng Quang. MSR sở hữu mỏ Núi Pháo, mỏ vonfram có trữ lượng lớn nhất thế giới ngoài Trung Quốc với khoảng 83 triệu tấn quặng vonfram, florit, bismut và đồng.
Trước đó, Masan cũng đã có động thái di chuyển dòng tiền, với lượng cổ tức khoảng 630 tỷ đồng mà CTCP Vinacafé Biên Hòa (VCF) trả cho Masan Beverage (công ty con của Masan Consumer - MCH) trong bối cảnh tập đoàn này đang tấn công mạnh mẽ vào lĩnh vực chăn nuôi và chế biến thực phẩm có quy mô 10 tỷ USD.
Trong khi, hồi đầu tháng 3/2019, Tạp chí Forbes công bố danh sách tỷ phú USD 2019, ghi danh ông Nguyễn Đăng Quang (chủ tịch Tập đoàn Masan) là tỷ phú USD Việt mới với tài sản đạt 1,3 tỷ USD, đứng thứ 1.717 thế giới.
Không chỉ Masan của tỷ phú Nguyễn Đăng Quang, bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Tổng Giám đốc hãng hàng không Vietjet cũng được xem là người mát tay bán trái phiếu. Ngân hàng HDBank, nơi bà làm Phó chủ tịch HĐQT, tính từ đầu năm 2019 đến nay đã bán thành công hơn 7.500 tỷ đồng trái phiếu.
HDBank có lợi nhuận tăng trường liên tục qua các năm và là một trong những ngân hàng được nhà đầu tư tin cậy khi nằm trong hệ sinh thái của tỷ phú USD Nguyễn Thị Phương Thảo. Trong hệ sinh thái đó còn có hãng hàng không Vietjet với tốc độ tăng trưởng luôn đáng nể.
Các chỉ số tài chính của VJC như ROA và ROE thuộc nhóm cao bậc nhất. Lần lượt là 16,03% và 47,89% tính đến quý II/2019.
Hay như mới đây, ngày 13/9/2019, Hội đồng quản trị Tập đoàn Vingroup (VIC) đã thông qua nghị quyết về việc Vingroup sẽ bảo lãnh thanh toán cho các nghĩa vụ của Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh VinFast liên quan đến trái phiếu có tổng mệnh giá tối đa 5.000 tỷ đồng dự kiến phát hành trong năm 2019.
Theo tìm hiểu của phóng viên, số trái phiếu này cũng đang được nhiều nhà đầu tư chờ đợi và dự kiến sẽ nhanh chóng hết “hàng”. Cách đây 1 năm, VinFast cũng từng được Euler Hermes bảo lãnh khoản vay 950 triệu USD, kỳ hạn 12 năm nhằm nhập khẩu máy móc thiết bị, phục vụ sản xuất.
Theo Báo cáo tài chính hợp nhất quý II/2019 theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS), tổng doanh thu thuần hợp nhất trong quý II/2019 của VIC đạt 39.457 tỷ đồng, tăng 22%; lợi nhuận sau thuế 2.343 tỷ đồng, tăng 218% so với cùng kỳ năm ngoái. Tại ngày 30/6/2019, tổng tài sản Vingroup đạt 338.524 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đạt 126.173 tỷ đồng, tăng lần lượt 18% và 27% so với cuối năm 2018.
Không ham lãi suất cao
Một chuyên gia trong lĩnh vực tài chính đã bình luận, lãi suất trái phiếu cao giúp tăng tính hấp dẫn, nhưng không có nghĩa nó là tấm bùa giúp các đợt chào bán chắc chắn sẽ thành công. Sự thắng bại nằm ở “vốn tự có” của doanh nghiệp.
Nhìn một cách tổng thể, lãi suất trái phiếu doanh nghiệp vẫn nằm trong mức tương đối an toàn bởi xấp xỉ bằng với lãi suất vay ngân hàng. Nhưng nếu thiếu một cơ quan định mức tín nhiệm đủ uy tín, người mua trái phiếu, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân sẽ rất khó xác định mức lãi suất hợp lý. Khi chính sách liên quan đến phát hành trái phếu doanh nghiệp thông thoáng hơn thì các cơ chế bảo vệ nhà đầu tư cũng cần hoàn chỉnh hơn.
Đây sẽ là nền tảng để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp lớn mạnh và bền vững. Theo đó, không chỉ doanh nghiệp lớn có quy tín mà những doanh nghiệp nhỏ “làm thực ăn thực” có cơ hội huy động vốn từ thị trường mở.
Thực tế, thị trường trái phiếu thời gian qua cũng cho thấy đã có sự chọn lọc. Đơn cử như, lãi suất trái phiếu bình quân của tất cả các trái phiếu bất động sản phát hành 8 tháng đầu năm 2019 là 10,01%/năm. Trong khi lãi suất trung bình trái phiếu ngân hàng thấp hơn đến 3% so với nhóm trên. Lãi suất và kỳ hạn bình quân của nhóm ngân hàng là 6,75%/năm và 3,3 năm.
Dù vậy, tỷ lệ phát hành thành công của nhóm ngân hàng vẫn cao nhất và ngược lại trái phiếu bất động sản lại thuộc nhóm thấp.
Thực tế là, bất động sản là lĩnh vực kinh doanh yêu cầu vốn lớn và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bản thân các ngân hàng thương mại cũng phải áp hệ số rủi ro 50% với cho vay đảm bảo bằng nhà ở, quyền sử dụng đất; 200% với cho vay đầu tư, kinh doanh bất động sản (theo Thông tư 36) và hệ số này còn tăng lên cao hơn nữa trong dự thảo thông tư thay thế.
Theo thống kê của Công ty Chứng khoán SSI, trong 8 tháng đầu năm 2019, bất động sản là lĩnh vực có các doanh nghiệp tham gia chào bán trái phiếu doanh nghiệp đông đảo nhất với 44/108 doanh nghiệp. Tổng lượng chào bán là 47.804 tỷ đồng nhưng chỉ có 36.946 tỷ đồng được phát hành, dư bán 10.858 tỷ đồng.
Như đợt phát hành trái phiếu 2.000 tỷ đồng của Công ty TNHH An Quý Hưng - cổ đông đã thâu tóm Vinaconex trong đợt thoái vốn của SCIC, mặc dù đưa ra mức lãi suất lên tới 12% mỗi năm, song vẫn bất thành.
Trong khi, 8 tháng đầu năm, ngân hàng là nhóm có tỷ lệ phát hành thành công cao nhất (99,6%), tất cả 10 ngân hàng thương mại đều bán hết 100% lượng trái phiếu chào bán. Top 5 ngân hàng thương mại phát hành nhiều nhất, chiếm tới 83% tổng giá trị phát hành 8 tháng năm 2019 của nhóm Ngân hàng là VPB (13.860 tỷ đồng, trong đó có 300 triệu USD trái phiếu quốc tế); HDB (11.600 tỷ đồng), ACB (7.850 tỷ đồng).
Đó là lý do mà các chuyên gia cho rằng, nhà đầu tư nên tỉnh táo trước những mời gọi trái phiếu với lãi suất cao. Lãi suất quá cao sẽ đi liền với mức rủi ro lớn hơn. Và đặc biệt, trước mỗi quyết định đầu tư trái phiếu, việc đánh giá yếu tố tài chính của đơn vị phát hành là việc không thể bỏ qua.
