Việc này được giới tài chính kỳ vọng có thể hỗ trợ tăng sự sôi động cho thị trường trái phiếu thời gian tới, do các ngân hàng thường là đối tượng có ảnh hưởng lớn đối với thị trường này.
Hoãn thi hành khoản 11, điều 4
Thông tư 16/2021/TT-NHNN được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành tháng 11/2021 quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua bán trái phiếu doanh nghiệp (gọi chung là ngân hàng). Trong đó, một trong những “tâm điểm” được giới tài chính quan tâm là nội dung tại khoản 11, điều 4, với quy định trong vòng 12 tháng sau khi bán trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết, ngân hàng không được mua lại số trái phiếu đã bán. Sau 12 tháng kể từ khi bán, ngân hàng cũng chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp đã bán với một số điều kiện nhất định.
Sau khi NHNN ban hành Thông tư 16, nhiều nhà đầu tư và cả ngân hàng cho rằng, quy định này đã “trói chân” các ngân hàng khi tham gia mua bán trái phiếu doanh nghiệp, làm mất vai trò của ngân hàng đối với thị trường trái phiếu bởi ngân hàng là một tổ chức tài chính lớn. Họ có ảnh hưởng với thị trường trái phiếu doanh nghiệp cả ở góc độ nhà đầu tư, cả góc độ tổ chức tài chính trung gian, lẫn vai trò là nhà phát hành trái phiếu.
Ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc phân tích đầu tư Công ty Chứng khoán SmartInvest cho biết, ngân hàng khi được tham gia mua bán trái phiếu cần phải được chủ động linh hoạt vì trong nhiều trường hợp, họ sẽ mua lại của các nhà đầu tư cá nhân, qua đó tăng tính thanh khoản cho trái phiếu. Do đó theo ông Khánh, nếu muốn hỗ trợ thị trường trái phiếu thì chỉ cần mở Thông tư 16 ở quy định về việc mua lại trái phiếu để các ngân hàng dễ thực hiện vai trò nhà tạo lập thị trường, bởi hiện nay thị trường đang bị tắc ở kênh mua lại.
Cơ sở đề xuất ban hành Thông tư 16:
Thời gian qua, Chính phủ đã tổ chức nhiều cuộc họp nhằm tháo gỡ khó khăn cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, trên cơ sở đó Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo và giao NHNN khẩn trương rà soát việc các ngân hàng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp để kịp thời sửa đổi, bổ sung Thông tư số 16.
Ngoài nội dung nêu trên, Thông tư 16 có nhiều quy định siết chặt hơn hoạt động các ngân hàng mua bán trái phiếu doanh nghiệp. Chẳng hạn như quy định ngân hàng chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp khi tổ chức tín dụng đó có tỷ lệ nợ xấu dưới 3%; không được mua trái phiếu phát hành cho mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ; phát hành trong đó có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác; trái phiếu doanh nghiệp phát hành để tăng quy mô vốn hoạt động.
Vẫn phải quan tâm an toàn hệ thống
Theo nội dung dự thảo được NHNN đưa ra mới đây, các quy định tại khoản 11, điều 4 được đề xuất “hoãn thực hiện” (lùi đến 31/12/2023), tuy nhiên không có nghĩa là “hủy bỏ”. Do vậy, quan điểm của NHNN cho thấy vẫn bảo lưu sự cần thiết của quy định này, theo đó, trong thời gian từ nay đến trước khi kết thúc năm 2023, các ngân hàng được phép mua lại trái phiếu đã bán mà không phải chờ đến 12 tháng. Tuy nhiên, dự thảo cũng đưa ra một số điều kiện cho các trường hợp mua lại.
Theo đó, ngân hàng chỉ được mua lại trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán hoặc chưa đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch UPCoM mà họ đã bán khi đáp ứng một số điều kiện. Một trong những điều kiện là bên mua trái phiếu đã thanh toán toàn bộ số tiền mua tại thời điểm ngân hàng bán trái phiếu doanh nghiệp cho bên mua trái phiếu. Một điều kiện nữa là trái phiếu đó phải là của doanh nghiệp phát hành trái phiếu được xếp hạng ở mức cao nhất theo quy định xếp hạng tín dụng nội bộ của ngân hàng tại thời điểm gần nhất trước khi mua.
Hiện thực hóa các chỉ đạo tại Nghị quyết 33
Nghị quyết số 33/NQ-CP ngày 11/3/2023 về một số giải pháp tháo gỡ và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển an toàn, lành mạnh, bền vững, trong đó giao NHNN rà soát các quy định liên quan đến đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cho đồng bộ, phù hợp với chính sách phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Chính phủ.
Theo đánh giá của chuyên gia kinh tế Phan Lê Thành Long, việc NHNN sửa Thông tư 16 được thể hiện là hành động nới lỏng hơn cho việc quản lý ngân hàng mua bán trái phiếu doanh nghiệp, kỳ vọng có thể tăng thanh khoản cho nền kinh tế qua kênh này. Tuy nhiên, yêu cầu quản lý ngành Ngân hàng họ vẫn cần đảm bảo cả 2 yếu tố, gỡ thanh khoản cho nền kinh tế song vẫn phải đảm bảo an toàn hệ thống, vì số tiền ngân hàng dùng để mua trái phiếu doanh nghiệp vẫn được tính vào dư nợ tín dụng.
Thực tế nhìn lại bối cảnh khi NHNN xây dựng và ban hàng Thông tư 16 vào năm ngoái, đó là thời điểm sau khi xảy ra sự kiện công ty bất động sản lớn thứ hai Trung Quốc là Evergrand gặp những bê bối liên quan đến trái phiếu. Do đó, Thông tư 16 ra đời thời điểm đó đã có nhiều quy định siết chặt các hoạt động của ngân hàng đối với trái phiếu doanh nghiệp để hạn chế các rủi ro hệ thống có thể xảy ra. Do đó, theo đánh giá của một số chuyên gia, với tình trạng hiện tại, kể cả người mua trái phiếu là cá nhân cũng sẽ dần phải nâng cao nhận thức khi đầu tư thị trường này./.
