Nguy cơ mất trắng hàng nghìn ha lúa
Vụ hè thu năm nay, Thanh Hóa dự kiến gieo cấy khoảng 116.000 ha lúa, nhưng hạn hán kéo dài nên đến thời điểm này mới chỉ có khoảng hơn 9.000 ha lúa được gieo cấy. Trong đó, nhiều diện tích bị chết khô vì nắng nóng. Hạn hán không chỉ khiến người dân thiếu nước sản xuất mà còn thiếu nước sinh hoạt trầm trọng. Nhiều giếng khoan cũng trong tình trạng khô hạn, người dân phải tìm cách đi mua nước hoặc gánh nước ở nơi khác về sử dụng.
Đó đang là tình trạng chung đang xảy ra tại hầu hết các huyện của tỉnh Thanh Hóa như: Nông Cống, Quảng Xương, Như Thanh, Như Xuân, Thạch Thành... Hiện tại toàn tỉnh có 610 hồ đập chứa nước. Trong đó, 214 hồ đập nhỏ xuống dưới mực nước chết. Điều này khiến nhiều địa phương thiếu nước sản xuất nghiêm trọng.
Anh Nguyễn Văn Sơn, trú tại thôn 3, xã Tế Nông, huyện Nông Cống vẫn đang loay hoay tìm cách bơm dẫn nước vào số diện tích còn lại. Những nỗ lực của anh đang dần rơi vào tuyệt vọng khi toàn bộ các kênh mương nội đồng tại đây đã cạn trơ đáy. Anh Sơn cho biết: “Vụ mùa năm nay, gia đình anh gieo cấy 1 mẫu ruộng. Nhưng đến thời điểm hiện tại, 50% trong số này đã bị chết hoàn toàn hoặc nằm trong tình trạng ngắc ngoải. Nếu trời cứ tiếp tục nắng nóng kéo dài thế này, thì gần như chắc chắn, toàn bộ diện tích này sẽ bị mất trắng. Có đến khoảng 4 - 5 sào lúa đã chết rụi, không thể cứu vãn. Nếu may mắn trời cho mưa trong vài ngày tới thì chúng tôi cũng không thể cấy dặm hay gieo xạ lại vì không có mạ”.
Cách đó không xa, anh Lê Văn Lợi, cán bộ HTX thủy nông xã Tế Nông đang một mình đánh vật với chiếc máy bơm dã chiến, bơm số nước ít ỏi từ con kênh đầy bèo và rêu lên chống hạn cho mấy thửa ruộng lúa đã khô cạn, nứt nẻ từ lâu. Do công suất máy nhỏ, dòng nước được bơm lên tới đâu, thì gần như ngay lập tức bị lớp đất khô nẻ trên mặt ruộng làm cho biến mất tới đó. “Tình hình hạn hán và mặn xâm nhập căng quá! Cứ đã này, Tế Nông sẽ có khoảng 20 ha lúa mùa bị mất trắng là điều khó tránh khỏi”, anh Lợi cho biết thêm.
Ông Vũ Thanh Tùng, Phó Trưởng phòng NN&PTNT huyện Nông Cống cho biết: “Vụ mùa năm nay, toàn huyện gieo cấy khoảng 10.500 ha, trong đó có tới khoảng trên 300 ha có nguy cơ bị hạn nặng. Nếu trong vòng 2 tuần tới, trời vẫn không cho mưa số diện tích này sẽ tăng lên đến con số trên 2.000 ha và 50% trong số này có nguy có bị xóa sổ hoàn toàn do thiếu nước. Toàn huyện có 29 hồ đập chứa nước, phục vụ cho tưới tiêu nhưng đến thời điểm hiện tại, toàn bộ nước tại các hồ đập này đã rơi xuống mực nước chết. Để đối phó với tình trạng hạn hán kéo dài, biện pháp duy nhất của chúng tôi là yêu cầu các xã tích cực nạo vét kênh mương, lắp đặt thêm các trạm bơm dã chiến, chống hạn cục bộ. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giải pháp tình thế”.
Tương tự, tại huyện Quảng Xương, tình trạng hạn hán đang khiến nhiều diện tích lúa mùa đứng trước nguy cơ bị xóa sổ do thiếu nước dưỡng và mặn xâm nhập. Vụ mùa năm nay, toàn huyện gieo cấy gần 7.000 ha lúa. Đến thời điểm hiện tại đã gieo cấy được 6.700 ha số còn lại không thể gieo cấy vì thiếu nước và bà con chủ động không sản xuất lúa.
Sau gần 2 tháng không có mưa, toàn huyện đã có tới hơn 800 ha lúa nằm trong tình trạng bị hạn nặng. Đặc biệt là các xã ven sông Hoàng và sông Lý bị xâm mặn nghiêm trọng, không thể bơm nước vào đồng ruộng. Để chủ động chống hạn cho bà con nông dân, huyện đã lắp đặt 4 máy bơm dã chiến có công suất 350 m3/giờ/máy và hỗ trợ tiền dầu cho người dân tại các xã bị hạn nặng như Quảng Hòa, Quảng Long, Quảng Ninh bơm nước chống hạn.
“Là địa phương nằm ở cuối nguồn nước của kênh tưới, việc luân phiên được cấp nước từ hồ chứa nước Cửa Đặt cứ 10 được cấp một đợt, mỗi đợt chỉ kéo dài 6 ngày, điều này đã khiến tình trạng hạn hán tại đại phương thêm nghiêm trọng. Nếu trong 2 tuần tới vẫn không có mưa, toàn huyện sẽ có 100 ha lúa mùa bị mất trắng do hạn và mặn xâm thực”, ông Lê Đại Hiệp, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Quảng Xương lo lắng cho biết.
Còn tại huyện Như Thanh, tình trạng nắng nóng kéo dài cũng khiến các hồ đập chứa nước đây bị cạn kiệt. Toàn huyện có 113 hồ, đập chứa nước nhưng đến hiện tại 86 hồ, đập nằm dưới mực nước chết. Điều này đã dẫn tới hệ lụy có khoảng 650 ha diện tích lúa mùa của huyện chưa thể gieo cấy do khô hạn, thiếu nước.
Tập trung mọi nguồn lực để chống hạn
Theo thông tin của Chi cục Thủy lợi tỉnh Thanh Hóa, tình trạng thiếu nước, khô hạn đối với diện tích sản xuất nông nghiệp đã và đang xảy ra tại nhiều địa phương. Tính đến ngày 13/7, tổng diện tích sản xuất nông nghiệp bị thiếu nước lên tới 8.269 ha. Trong đó, diện tích thiếu nước làm đất, gieo cấy là 1.521 ha, diện tích thiếu nước tưới dưỡng cho lúa đã gieo cấy là 6.384 ha, diện tích thiếu nước không thể sản xuất lúa mà phải chuyển sang trồng các loại cây khác là 364 ha.
Trước tình hình khô hạn nói trên, để bảo đảm nguồn nước tưới cho diện tích sản xuất nông nghiệp bị thiếu nước và hạn, cùng với việc thực hiện các biện pháp vận hành các trạm bơm, dẫn nước vào các kênh, các xứ đồng, Chi nhánh Thủy nông Quảng Xương, Công ty TNHH MTV Sông Chu đã và đang tập trung điều hành dẫn nước tưới theo phương châm chân xa, cao trước, thấp gần sau, nhất là trong thời điểm căng thẳng về nguồn tưới, đồng thời, phối hợp với chính quyền các địa phương, huy động máy bơm dầu, bơm cole trong dân để bơm nước vào ruộng. Hiện, trên địa bàn huyện Quảng Xương đã huy động được 95 máy bơm dầu, bơm cole ra các xứ đồng để vận hành, phục vụ công tác chống hạn.
Trao đổi với ông Vũ Quang Trung, Chi cục phó Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thanh Hóa, cho biết: Toàn tỉnh hiện có khoảng 5.080 ha chưa thể gieo cấy được vì khô hạn. Sở đã có văn bản chỉ đạo các địa phương tận dụng tối đa nguồn nước ở một số nơi có mưa để gieo cấy đúng thời vụ, chăm sóc lúa đã gieo cấy để đảm bảo diện tích. Ngoài ra, sở cũng khuyến cáo bà con sau 10/7 nếu diện tích nào chưa gieo cấy được thì chuyển đổi sang trồng một số loại cây ngắn ngày khác.
Trước tình hình nắng nóng gay gắt, để bảo đảm nguồn nước gieo cấy hết diện tích theo kế hoạch và chống hạn cho diện tích lúa mới gieo cấy, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có văn bản đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn, các HTX phối hợp chặt chẽ với các đơn vị thủy nông thực hiện nghiêm túc các phương án tưới và chống hạn năm 2020. Tập trung chỉ đạo cấp nước phục vụ tưới dưỡng cho diện tích lúa đã gieo cấy; đồng thời, cấp nước cho diện tích đang chờ nước để bà con nông dân tiến hành làm đất và gieo cấy. Kiểm soát chặt chẽ độ mặn ở vùng bị ảnh hưởng xâm nhập mặn trước khi lấy nước.
Đối với việc thực hiện các giải pháp chống hạn, các địa phương và đơn vị thủy nông tiếp tục triển khai thực hiện nạo vét kênh dẫn, cửa lấy nước và kênh trữ nước trên địa bàn đã trữ nước, duy trì các đập tạm ngăn giữ nước trên kênh tiêu, sông nội địa để dâng nước cho các trạm bơm hoạt động. Đối với vùng tưới bằng bơm điện, căn cứ vào tình hình thực tế nạo vét bể hút và nối dài ống, lắp đặt máy bơm có cột nước cao, duy trì các trạm bơm dã chiến, đắp đập tạm để vận hành các trạm bơm. Đối với vùng tưới bằng hồ đập nhỏ, khi mực nước trong hồ xuống thấp hơn mực nước chết thì huy động máy bơm dầu dã chiến để bơm lượng nước chết trong hồ phục vụ công tác tưới và chống hạn.
