Gọi mùa thu chín là theo quan niệm cá nhân, chứ thực ra trong văn học Việt Nam có bài thơ “Mùa xuân chín” nổi tiếng của Hàn Mặc Tử với những câu thơ mở đầu như hư như thực và rất… Hàn Mặc Tử:
Trong làn nắng ửng: khói mơ tan,
Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng.
Sột soạt gió trêu tà áo biếc,
Trên giàn thiên lý. Bóng xuân sang.
Và người ta nhớ nhất là hai câu cuối trong khổ thơ thứ hai:
Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời
Bao cô thôn nữ hát trên đồi;
- Ngày mai trong đám xuân xanh ấy,
Có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi...
(Mùa xuân chín – Hàn Mặc Tử)
Mùa xuân là sự khởi đầu, cây cối mới bắt đầu nẩy lộc đơm hoa, vậy mà Hàn thi sĩ lại gọi là “mùa xuân chín” thì thật táo bạo và tài tình.
Còn với tôi, một kẻ người trần mắt thịt, chỉ quen tả thực, thì cái mùa “chín” trong năm nhất thiết phải là mùa thu.
Một sớm mai thức dậy, bỗng dưng ta thèm ngủ nướng thêm chút nữa. Bước ra hiên nhà, cảm nhận chút se se lạnh và đất trời bảng lảng chút khói sương. Ra đến phố, cảm nhận tia nắng sớm không còn gay gắt như mùa hè mà lắng đọng lại, sóng sánh chất mật vàng. Nắng thu đã chín.
Ánh nắng rọi qua kẽ lá, ánh nắng chạm vào ô cửa vẫn còn đóng kín, giọt nắng rắc vàng trước quán nước còn ngái ngủ, ánh nắng phản chiếu làn hơi nước nghi ngút của quán quà sáng, cánh mũi bỗng phập phồng hít hà mùi vị nước dùng và bụng đã thấy cồn cào… Và ánh nắng lấp lánh trên những xe hoa bán dạo, đánh thức tiếng chim họa mi… Biết là thu đã tới!
Nắng vàng tụ dần vào lá. Trong tán lá lao xao của mùa hè đã bắt đầu lác đác những chiếc lá vàng, lá đỏ. Rồi vòm cây cứ vàng rực lên trong phong cảnh non nước trời mây bảng lảng khói sương. Biết là mùa thu đến thật rồi. Thu đã chín rực trong vòm lá.
Mùa thu chín dĩ nhiên không thể thiếu hoa. Ngày trước mùa thu gắn liền với hoa cúc. Có lẽ cũng bởi màu vàng của hoa cúc với sắc vàng của nắng thu như quyện vào nhau. Bây giờ hoa cúc có quanh năm, và mùa thu cũng không chỉ có hoa cúc, nhưng cái màu cúc vàng trong nắng vẫn là đặc trưng của mùa thu. Thu chín trong từng sắc hoa.
Rồi tất cả hương vị ngọt ngào, thơm thảo của đất của trời, của nắng của gió ấy kết tinh lại, lắng trong từng trái cây. Mùa thu có rất nhiều trái chín thơm ngon, nhưng loài trái cây đặc trưng của mùa thu có lẽ muôn thủa vẫn là hồng. Và một điều kỳ diệu làm sao, một đặc sản của đất Hà thành làm nên mùa thu cũng không thể thiếu hương cốm. Tôi bỗng nhớ đến câu thơ của thi sĩ đồng quê Nguyễn Bính:
Một năm đến lắm là ngày
Mùa thu mùa cốm vào ngay mùa hồng.
(Qua nhà – Nguyễn Bính)
Cốm làng Vòng, cốm Mễ Trì đã góp phần làm nên một thương hiệu đất kinh kỳ. Cốm chiêm người ta thường gói trong lá sen tơ; nhưng vụ cốm mùa lại rơi vào mùa thu sen đã tàn, nên các cô hàng cốm gánh rong thường gói bằng lá dong hoặc lá ráy. Cái màu xanh của cốm quyện với màu xanh của lá, buộc xoắn hững hờ bằng sợi rơm nếp non cũng màu xanh càng làm nên một nét riêng Hà thành. Chỉ cần nhìn những cô gánh hàng rong với đôi quanh thúng nhẹ tênh, thấp thoáng những thếp lá dong và túm rơm nếp vắt vẻo là đã có thể hít hà hương vị cốm non không thể trộn lẫn. Những lúc ấy, tôi thường nhớ đến câu thơ của Nguyễn Bính:
Lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non,
Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con.
Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín,
Điểm nhạt da trời những chấm son.
(Chiều thu – Nguyễn Bính)
Rồi những chấm son kết tinh hương vị của đất trời ấy quyện với sắc vàng của nắng, sắc vàng của lá, của hoa lan tỏa đến mọi không gian, sắc thu tràn ra phố… Đâu đâu cũng bắt gặp sắc vàng của một mùa thu chín.
