Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại Việt Nam vừa công bố báo cáo “Việt Nam Năng động: Tạo nền tảng cho nền kinh tế thu nhập cao”.
Theo báo cáo, Việt Nam là "một câu chuyện thành công về phát triển" trong 2 thập kỷ qua, cả về kinh tế, xã hội và giáo dục. Tuy nhiên, theo các chuyên gia World Bank, khi môi trường trong nước và quốc tế thay đổi, đặc biệt là với sự xuất hiện của dịch bệnh Covid-19, các điều kiện thuận lợi đã giúp Việt Nam tăng trưởng nhanh có thể biến thành trở ngại.
"Vì vậy, điều cần làm hiện tại là thay đổi mô hình phát triển", báo cáo của World Bank nhấn mạnh.
Ông Ousmane Dione, Giám đốc Quốc gia World Bank tại Việt Nam đánh giá, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trong phát triển, nhưng theo vị này: "Hiện nay, đất nước đang ở ngã ba đường khi các động lực tăng trưởng truyền thống đang dần suy yếu". Do đó, ông Ousmane Dione khuyến nghị: "Để đạt mục tiêu trở thành nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2045, thì sự tăng trưởng năng suất phải giữ vị trí then chốt trong mô hình phát triển kinh tế ở thập kỷ tới. Nói cách khác, Việt Nam cần có quyết sách để không chỉ phát triển nhanh hơn mà còn chất lượng hơn".
Đồng tình với quan điểm này, ông Vũ Viết Ngoạn - Nguyên tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho rằng, các động lực tăng trưởng cũ của Việt Nam như tài nguyên, nhân công giá rẻ đã chạm giới hạn và môi trường cũng đang ở mức độ cảnh báo. Trong khi đó, địa chính trị trên thế giới thay đổi tác động mạnh đến nền kinh tế có độ mở cao.
"Nếu muốn đạt mục tiêu hội nhập các nền kinh tế có thu nhập cao, Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng. Tốc độ tăng năng suất lao động trung bình của Việt Nam phải đạt từ 6,5 - 6,75% một năm cho đến năm 2030 so với mức bình quân 4,75% giai đoạn 2011 - 2016", ông Ngoạn phân tích.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia này cho rằng: "Trong bối cảnh các nền kinh tế hiện cạnh tranh về tri thức và công nghệ, cần nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế. Đồng thời, trong giai đoạn chuyển từ thu nhập trung bình sang thu nhập cao, cần kết hợp hai mục tiêu là tích lũy vốn và tri thức".
Có thể thấy, một số động lực tăng trưởng chính của Việt Nam hiện đang chậm lại. Lợi thế từ dân số vàng giảm đi và thương mại toàn cầu cũng đang suy giảm. Ngoài ra, Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức ngày một gia tăng khác, như ô nhiễm và xu thế tự động hóa. Cuộc khủng hoảng Covid-19 có thể đẩy nhanh những xu hướng này. Trước những biến chuyển ấy, báo cáo của World Bank cho rằng, để tiếp tục tăng trưởng trong môi trường có nhiều biến động như vậy, Việt Nam cần tập trung củng cố các tài sản sản xuất, trong đó ưu tiên bốn lĩnh vực.
Thứ nhất, ưu tiên doanh nghiệp năng động, khuyến khích cạnh tranh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp dễ dàng gia nhập và rời thị trường để đảm bảo nguồn lực được đưa đến những công ty sáng tạo, hiệu quả nhất. Điều này chỉ có thể xảy ra trong một môi trường kinh doanh thuận lợi, doanh nghiệp được đảm bảo khả năng tiếp cận tài chính, quy định pháp lý minh bạch, được pháp luật bảo vệ.
Thứ hai, về cơ sở hạ tầng hiệu quả, Việt Nam đã xây dựng rất nhiều công trình cơ sở hạ tầng. "Nhưng hiện nay Chính phủ Việt Nam cần nâng cao hiệu quả, tính bền vững của dịch vụ hạ tầng, đặc biệt trong việc huy động tài chính, vận hành và bảo trì", nhóm nghiên cứu World Bank khuyến nghị.
Thứ ba, về lao động có tay nghề cao và cơ hội cho tất cả mọi người, Việt Nam có thứ hạng cao về giáo dục phổ thông. Nhưng một mô hình tăng trưởng dựa vào năng suất thì cần có sự nâng cao chất lượng giáo dục đại học, các chương trình đào tạo kỹ thuật, dạy nghề; cần trao nhiều cơ hội hơn nữa cho những người đang đối mặt với các rào cản gia nhập thị trường lao động, trong đó có người dân tộc thiểu số, để thúc đẩy công bằng xã hội và tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh già hóa dân số và lực lượng lao động giảm.
Cuối cùng là về kinh tế xanh, theo World Bank, để phát triển bền vững, cần quản lý hiệu quả hơn các nguồn tài nguyên không tái tạo như đất, rừng và nước; kiểm soát ô nhiễm chặt chẽ hơn, đặc biệt ở các trung tâm đô thị lớn; giảm thiểu, thích ứng với các tác động không thể tránh khỏi của sự biến đổi khí hậu đang ngày càng gia tăng.
