Talkshow: Áp trần lãi vay nghị định 20 (Quay phim:Thanh Xuân)
Đầu năm 2017, Chính phủ ban hành Nghị định 20/NĐ-CP quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Đây được cho là dấu mốc quan trọng trong hệ thống quy định pháp luật về giao dịch liên kết, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến các chuẩn mực quốc tế về gia tăng tính minh bạch và nỗ lực chống tránh thuế.
Dẫu vậy, dù mục tiêu là để chống chuyển giá đối với các doanh nghiệp FDI nhưng nhiều doanh nghiệp nội lại đang bị “vạ lây” khi phải nộp thêm hàng trăm tỷ đồng tiền thuế thu nhập doanh nghiệp.
Cụ thể, Khoản 3, Điều 8 Nghị định 20 quy định: "Tổng chi phí lãi vay phát sinh trong kỳ của doanh nghiệp được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp không vượt quá 20% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh, cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao của doanh nghiệp".
Nếu áp theo điều khoản này, chi phí lãi vay của các doanh nghiệp có giao dịch liên kết sẽ bị tính thành 2 lần, nguy cơ “lỗ chồng lỗ”, do vậy, nhiều doanh nghiệp đã lên tiếng về những bất cập của việc khống chế chi phí vay của Nghị định 20.
"LOÃNG" ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG
Theo PGS.TS Lê Xuân Trường, hiện ngành Thuế có hẳn một bộ phận chuyên chống chuyển giá trốn thuế. Tuy nhiên, dường như hiệu quả quản lý của đơn vị này vẫn chưa khả quan. Bằng chứng là rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam rất nhiều năm đang nằm trong diện nghi vấn chuyển giá, trốn thuế thu nhập doanh nghiệp nhưng ngành Thuế vẫn chưa “sờ gáy”. Nghị định 20 ra đời dựa trên hướng dẫn của OECD (tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế) đã tạo ra một cơ sở pháp lý tốt hơn trong việc kiểm soát hoạt động chuyến giá, tránh thuế. Việc chống chuyển giá không chỉ thực hiện đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mà còn áp dụng với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết ở trong nước.
“Trong thời gian vừa qua, với việc áp dụng Nghị định 20, ngành thuế đã tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm soát chuyển giá và đã có nhiều trường hợp cơ quan thuế phát hiện, đấu tranh việc chuyển giá lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Riêng việc giảm lỗ là xấp xỉ 100 nghìn tỷ đồng. Như vậy rõ ràng Nghị định 20 ra đời đã góp phần không nhỏ cho hoạt động chống chuyển giá của ngành thuế”, ông Trường cho hay.
Tuy nhiên, theo PGS.TS Lê Xuân Trường, khoản 3 điều 8 của Nghị định 20 về áp trần lãi vay đang quy định không rõ ràng, minh bạch về đối tượng áp dụng, đồng thời đang có nhiều cách hiểu dẫn đến việc áp dụng có thể sai lệch và gây hoang mang cho các doanh nghiệp.
“Hiện nay, tôi có giao dịch vay vốn với doanh nghiệp liên kết nhưng đồng thời tôi lại vay ngân hàng. Vậy câu hỏi đặt ra là nên không chế đối với toàn bộ chi phí lãi vay hay chỉ là của doanh nghiệp liên kết thôi vì trường hợp này đã thuộc đối tượng áp dụng. Khống chế toàn bộ hay chỉ khống chế phần vay của doanh nghiệp liên kết? Hai cách hiểu này đang không thống nhất, do đó cần phải điều chỉnh”, ông Trường nêu vấn đề.
Theo PGS.TS Lê Xuân Trường, tinh thần của Nghị định 20 là quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Còn những doanh nghiệp không có quan hệ liên kết và vay vốn ngân hàng thì trường hợp này chi phí lãi vay đó lẽ ra không bị khống chế. Bởi các doanh nghiệp trong nước vốn ít, phần lớn phải vay vốn từ các ngân hàng, tổ chức tài chính khác. Đây là phần vốn vay độc lập không thuộc các hoạt động giao dịch liên kết.
Ông Trường phân tích thêm, vấn đề bất cập của khoản 3 điều 8 thể hiện ở việc, tại khoản 3 chỉ nói là tổng chi phí lãi vay được trừ của doanh nghiệp không được vượt quá 20% lợi nhuận thuần cộng với chi phí khấu hao và chi phí lãi vay. Chính điều này làm cho nhiều người hiểu nhầm rằng doanh nghiệp nào cũng bị áp dụng như vậy. Nhưng thực ra, khoản này được đặt trong điều 8 có tên là chi phí được trừ của doanh nghiệp có giao dịch liên kết đặc thù. Như vậy lãi vay ấy phải liên quan đến doanh nghiệp giao dịch liên kết thì mới bị khống chế.
Do vậy, quy định về mức trần trên tổng chi phí lãi vay được trừ bao gồm cả giao dịch liên kết và giao dịch độc lập là chưa phù hợp với bản chất, mục đích của việc quản lý thuế đối với giao dịch liên kết. Tuy nhiên, có thể do chưa có Thông tư hướng dẫn chi tiết từng đối tượng, nên nhiều doanh nghiệp đang tỏ ra hoang mang khi cho rằng họ sẽ phải gánh trách nhiệm thuế cho các doanh nghiệp yếu kém khác.
CẦN PHÂN ĐỊNH RÕ ĐỐI TƯỢNG CÓ ĐỘNG CƠ CHUYỂN GIÁ
Bên cạnh đó, theo PGS.TS Lê Xuân Trường, để không làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp làm ăn chân chính, cần phân định rõ đâu là doanh nghiệp liên kết có động cơ chuyển giá cần phải khống chế, đâu là doanh nghiệp nằm ngoài phạm vi và được miễn kê khai cũng như không khống chế lãi vay.
“Nếu các doanh nghiệp không có động cơ chuyển giá, ví dụ như họ có quan hệ giao dịch vay vốn giữa công ty mẹ và công ty con, thuế suất của họ là bằng nhau, đều áp dụng một mức thuế suất phổ thông, không có ưu đãi thuế thì họ phải thuộc trường hợp không bị khống chế lãi vay theo Nghị định 20. Còn nếu không phân định rõ mà khống chế lãi vay cả những trường hợp này, tất yếu sẽ tạo ra rào cản việc cho vay nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con, làm mất đi khả năng điều tiết sức mạnh chung của một tập đoàn và cơ hội đầu tư dài hạn vào các ngành nghề cần vốn lớn, có ý nghĩa lâu dài cho nền kinh tế”.
Đánh giá về mức trần lãi vay 20%, theo ông Trường, con số này tương đối thấp, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn, đặc biệt là các doanh nghiệp cần nhiều vốn như bất động sản, y tế, nông nghiệp...: “Môi trường đầu tư hiện nay là bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Đặc biệt trong pháp luật về thuế lại càng phải bình đẳng. Tuy nhiên, với những lĩnh vực đặc thù, cần lượng vốn đầu tư lớn thì phải nghiên cứu lại tỷ lệ khống chế trần lãi vay, có thể là lớn hơn mức 20%”
Để làm rõ điều này, ông Trường nhận định, cần phải có một khảo sát nghiêm túc, khoa học để có tính toán chính xác, đưa ra số liệu chứng minh mức độ khống chế lãi vay phù hợp, 25% hay 30% hay một con số phần trăm khác. Nhưng quan trọng nhất là diễn đạt lại khoản 3 điều 8 cho rõ ràng hơn để chỉ hiểu theo một cách mà không theo nhiều cách gây hỗn loạn và hoang mang cho doanh nghiệp.
Theo đó, chỉ các doanh nghiệp liên kết nhưng khác biệt về thuế suất, thuế thu nhập doanh nghiệp, có ưu đãi thuế hay có động cơ chuyển giá mới bị khống chế lãi vay theo Nghị định 20 thay vì “ôm trọn” vào tất cả các doanh nghiệp như hiện tại.
Đưa ra một số giải pháp nhằm kiểm soát tốt hoạt động chuyển giá nhưng không làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp chân chính, ông Trường cho rằng, về lâu dài cần phải nâng tính pháp lý của kiểm soát chuyển giá lên tầm luật kết hợp với công tác thanh tra, kiểm tra, trước mắt là sửa đổi luật quản lý thuế sao cho hợp lý trong quá trình áp dụng. Đồng thời, phải tạo ra cơ chế cung cấp cơ sở dữ liệu chung cho các doanh nghiệp vì hiện nay rất nhiều doanh nghiệp nhỏ kê khai giao dịch liên kết rất khó bởi vì không có cơ sở dữ liệu về giao dịch độc lập.
Thiết kế: Đức Anh
