Băn khoăn giải bài toán hạ tầng hàng không

Phát biểu khai mạc Tọa đàm “Hàng không Việt Nam: Cơ hội và thách thức", Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Lê Anh Tuấn cho biết, trong hơn 30 năm đổi mới, ngành hàng không Việt Nam là một trong những lĩnh vực đi đầu, đại diện cho ngành GTVT và đất nước hội nhập quốc tế rất mạnh mẽ và đã đạt nhiều thành tựu nổi bật. Sự phát triển của ngành hàng không đã góp phần quan trọng thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển, mở rộng giao thương quốc tế, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, giúp Việt Nam trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn trong con mắt bạn bè quốc tế.

Đặc biệt, trong khoảng 10 năm trở lại đây, thị trường vận tải hàng không Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, với tốc độ tăng trưởng liên tục đạt mức 2 con số, trung bình đạt 15,8%/năm. Một điều đáng ghi nhận là mặc dù duy trì tốc độ tăng trưởng cao nhưng hàng không Việt Nam không để xảy ra tai nạn gây tổn thất về người.

Theo Thứ trưởng Lê Anh Tuấn, trong quá trình phát triển, mặc dù đã có những thành tựu nhất định nhưng cũng còn rất nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh, cả với cơ quan quản lý nhà nước, với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hàng không.

Và để giải bài toán làm thế nào để phát triển ngành hàng không Việt Nam nhanh nhưng duy trì sự bền vững trong một thị trường cạnh tranh lành mạnh, đem đến cho người dân dịch vụ an toàn, thuận tiện là điều băn khoăn của cả doanh nghiệp cũng như cơ quan quản lý, Bộ Giao thông vận tải.

Mong muốn hạ tầng đáp ứng kịp tốc độ phát triển

Với sự tăng lên vượt bậc về lượng khách du lịch đặc biệt là khách qua đường hàng không, ngành hàng không Việt Nam được đánh giá là đã có những tăng trưởng "nóng". Nêu quan điểm về vấn đề này ông Dương Trí Thành, Tổng Giám đốc Vietnam Airlines cho hay: "Về nhận định nóng hay không còn tùy thuộc vào quan điểm của mỗi người. Tuy nhiên, thực trạng tăng trưởng cao chắc chắn đã và đang tạo ra khó khăn, đặc biệt áp lực về hạ tầng. Tốc độ tăng trưởng cao khiến chuyến bay kéo dài, ảnh hưởng tới chất lượng và chi phí kinh tế".

Do đó, theo ông Thành, mong muốn của doanh nghiệp hiện nay là làm sao để hạ tầng đáp ứng kịp tốc độ phát triển. 

"Những năm đầu của thập kỷ 90, tốc độ phát triển hàng không có thể lên tới 30 - 40% nhưng trên nền tảng xuất phát thấp. Còn hiện nay, với mức phát triển khoảng 20%/năm thì các nguồn lực bổ sung để đáp ứng là không đơn giản. Cụ thể, để đào tạo người lái cũng phải mất 5 - 6 năm/người, nhanh nhất cũng phải mất 3 năm. Các hãng hàng không sẽ phải thuê phi công ngoại, làm gia tăng chi phí", ông Thành phân tích.

Bởi vậy, đại diện của Vietnam Airlines nêu ý kiến, ngoài phát triển hãng hàng không trong nước với chính sách mở cửa, Việt Nam cũng cần có chủ trương khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia cung ứng dịch vụ hàng không đi kèm để nâng cao chất lượng. 

"Các hãng hàng không nước ngoài ồ ạt vào Việt Nam khai thác cũng tạo sức cạnh tranh lớn. Chúng tôi coi tăng trưởng vận chuyển hành khách là cơ hội lớn để phát triển hàng không. Vấn đề chúng ta cần có môi trường quản lý để phát triển nhanh, đồng bộ nhưng vẫn phải đảm bảo hiệu quả bền vững, chất lượng an toàn. Có như vậy cả hãng hàng không và khách hàng mới nhận được lợi ích dịch vụ ngày càng tốt và bền vững hơn", ông Dương Trí Thành cho hay.

Trong khi đó, ông Đinh Việt Phương, Phó Tổng giám đốc VietJet Air cho rằng, giữa sự phát triển hàng không và phát triển hạ tầng luôn luôn đồng hành, luôn luôn tồn tại và doanh nghiệp bắt buộc phải chung sống.

"Về vấn đề hạ tầng hàng không, tôi nghĩ không một ai trong chúng ta mong nhìn thấy sân bay vắng hành khách. Sự phát triển một nền kinh tế, một địa phương nào phản ánh chính là ở sân bay. Sân bay mà vắng thì tức là phát triển kinh tế không có. Như TP. HCM đi đầu cả nước thì nhìn thấy sân bay Tân Sơn Nhất thường xuyên quá tải", ông Đinh Việt Phương chia sẻ.

Đồng tình với quan điểm này, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam ông Đinh Việt Thắng cho hay: "Chúng ta tăng trưởng nhanh đương nhiên sẽ dẫn đến những hệ luỵ và thách thức. Và chắc chắn sẽ phát sinh thêm điểm nghẽn, những nút cổ chai".

Theo đó, có 3 điểm nghẽn lớn trong quá trình tăng trưởng, phát triển của ngành hàng không, đó là điểm nghẽn về thể chế, chính sách; điểm nghẽn về cơ sở hạ tầng và cuối cùng là điểm nghẽn về nguồn nhân lực. 

Làm sao để gỡ nút thắt hạ tầng hàng không?

Phân tích về những "nút thắt cổ chai" ảnh hưởng tới quá trình phát triển của ngành hàng không, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam cho hay: "Về điểm nghẽn về thể chế, chính sách tôi xin nêu một ví dụ, đó là khi Thái Lan và Malaysia xây dựng cảng hàng không mới, Chính phủ Thái Lan lúc đó báo cáo quốc hội ban hành quy chế đặc biệt cho sân bay quốc tế Bangkok. Quốc hội Malaysia cũng thông qua một đạo luật riêng cho CHK Kuala Lumpur mới. Hiện cái áo chính sách của chúng ta đã chật. Khi có cơ hội phát triển, chúng ta phải cởi áo ra, có cơ chế chính sách để tháo gỡ, giải quyết vấn đề. Theo hướng này, chúng tôi đã đưa vào Luật Hàng không dân dụng Việt Nam sửa đổi".

Theo ông Thắng, với trường hợp Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất hiện Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) đang quản lý khai thác, nhưng khi nâng cấp mở rộng lại đặt vấn đề chọn nhà đầu tư. 

"Rõ ràng, điều này rất bất cập. Những vấn đề như thế này, khi sửa đổi Nghị định 102, chúng tôi sẽ đưa vào và báo cáo Thủ tướng Chính phủ để thông qua. Chúng tôi cho rằng, ngay cả CHK quốc tế Long Thành cũng phải có cơ chế đặc thù mới đảm bảo hoàn thành và đưa vào khai thác năm 2025 theo kế hoạch", ông Thắng khẳng định.

Về điểm nghẽn thứ hai - vấn đề cơ sở hạ tầng, ông Thắng dẫn lời TS. Nguyễn Đình Cung về thực trạng: Sân bay Tân Sơn Nhất là điểm nghẽn lớn nhất và một số cảng khác cũng sẽ trở thành điểm nóng trong thời gian tới nếu chúng ta không có dự án mang tính đột phá để cải thiện năng lực.

Và điểm nghẽn thứ ba mà vị này nêu ra là điểm nghẽn lớn về nguồn nhân lực. Tuy nhiên, ông Thắng khẳng định, trong thời gian tới, Bộ GTVT sẽ có chương trình, giải pháp để tháo gỡ bằng được cả 3 điểm nghẽn này.