Đây là nỗ lực tiếp theo của Bộ Tài chính sau khi nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ các tổ chức, nhà đầu tư tư, các chuyên gia nhằm tháo gỡ khó khăn cho hoạt động chào bán trái phiếu riêng lẻ tại thị trường trong nước và quốc tế.
Về ngưng hiệu lực thi hành đối với một số quy định tại Nghị định số 65 đến hết ngày 31/12/2023
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) (điểm b khoản 1 Điều 153) quy định: “Cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật quyết định ngưng hiệu lực toàn bộ hoặc một phần của văn bản đó để kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.
Theo Bộ Tài chính, sau khi Nghị định số 65 ban hành, thị trường TPDN bị tác động mạnh bởi khó khăn của thị trường tiền tệ và một số vụ việc xử lý hình sự đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu, do đó doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn trong việc cân đối nguồn lực để thanh toán các trái phiếu đến hạn tập trung cao vàonăm 2023-2024 và huy động vốn phục vụ sản xuất kinh doanh. Do tình hình thị trường có sự thay đổi đáng kể so với bối cảnh khi xây dựng Nghị định số 65, tại dự thảo Nghị định đã đề xuất ngưng một số quy định để kịp thời bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư mua trái phiếu theo tinh thần “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ”, hỗ trợ doanh nghiệp phát hành trái phiếu huy động vốn, thanh toán các nghĩa vụ nợ đến hạn cho nhà đầu tư và tiếp tục hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Đề xuất tại dự thảo Nghị định tuân thủ quy định về thẩm quyền và điều kiện ngưng hiệu lực của văn bản tại điểm b khoản 1 Điều 153 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nêu trên.
Bộ Tài chính báo cáo cụ thể các nội dung đề xuất ngưng thực hiện tại dự thảo Nghị định như sau:
Quy định về việc xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân
Nghị định số 65 (khoản 6 Điều 1) quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân phải đảm bảo danh mục nắm giữ có giá trị trung bình từ 2 tỷ đồng tối thiểu trong vòng 180 ngày bằng tài sảncủa nhà đầu tư, không bao gồm tiền vay.
Trong bối cảnh khó khăn về thanh khoản như hiện nay, việc ngưng thời gian thực hiện quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đến hết ngày 31/12/2023 theo ý kiến của một số doanh nghiệp có thể duy trì được nhu cầu mua TPDN của các nhà đầu tư cá nhân có tiềm lực tài chính nhưng chưa tích lũy được thời gian 180 ngày để đáp ứng quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp của Nghị định số 65.
Trong quá trình lấy ý kiến còn nhiều ý kiến khác nhau, Bộ Tài chính trình Chính phủ lấy ý kiến Thành viên Chính phủ theo 02 phương án, cụ thể:
Phương án 1: Ngưng thực hiện đến hết ngày 31/12/2023 đối với quy định về xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân; từ ngày 01/1/2024 sẽ tiếp tục thực hiện các quy định này.
Ưu điểm của phương án này là thị trường có thêm thời gian để điều chỉnh và có thể duy trì cầu đầu tư trái phiếu từ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, đặc biệt trong bối cảnh thanh khoản thị trường gặp khó khăn như hiện nay. Tuy nhiên, tâm lý nhà đầu tư cá nhân rất thận trọng sau các vụ việc vi phạm vừa qua nên số lượng nhà đầu tư có nhu cầu thực tế khả năng không nhiều.
Nhược điểm của phương án này là có thể sẽ có một số lượng nhà đầu tư tiếp tục mua TPDN vì ham lãi suất cao mà không đánh giá đầy đủ rủi ro của trái phiếu, dẫn đến khó thanh lọc, nâng cao chất lượng nhà đầu tư chuyên nghiệp để giải quyết những rủi ro đã phát sinh trong thời gian vừa qua. Do đó, để thực hiện chính sách này, dự kiến cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các giải pháp thông tin, tuyên truyền, cảnh báo nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ quy định của pháp luật, đánh giá đầy đủ rủi ro của doanh nghiệp phát hành và trái phiếu trước khi mua, hiểu rõ bản chất của TPDN phát hành riêng lẻ và tự chịu trách nhiệm về rủi ro khi quyết định mua trái phiếu; tăng cường quản lý giám sát thông qua Sở GDCK, Trung tâm Lưu ký chứng khoán và các tổ chức cung cấp dịch vụ liên quan đến TPDN (tổ chức tư vấn hồ sơ, phân phối, lưu ký trái phiếu) để ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm quy định của pháp luật phân phối TPDN cho nhà đầu tư cá nhân.
Hiệu quả của các giải pháp này phụ thuộc phần lớn vào ý thức của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân; khi lãi suất trái phiếu được đẩy lên cao (thường vượt cao hơn lãi suất huy động tiền gửi tiết kiệm ngân hàng) thì nhà đầu tư có xu hướng chỉ quan tâm đến lãi suất mà không tính đến đến rủi ro như thời gian vừa qua, mặc dù cơ quan quản lý nhà nước và các phương tiện truyền thông đã nhiều lần cảnh bảo lãi suất cao đi kèm với rủi ro cao.
Phương án 2: Tiếp tục thực hiện quy định tại Nghị định số 65 về việc xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Ưu điểm của phương án này là phù hợp với bản chất của phát hành TPDN riêng lẻ dành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và mục tiêu khi ban hành Nghị định số 65 là giảm thiểu rủi ro phân phối, chào mời nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu. Theo đó, đảm bảo tính an toàn và bền vững của cầu đầu tư TPDN, ngăn ngừa phát sinh các vụ việc lừa đảo nhà đầu tư phải xử lý hình sự gây nhiều hệ lụy. Ngoài ra, theo Luật Chứng khoán thì có nhiều cách để xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân.
Ngoài xác định bằng danh mục chứng khoán theo quy định tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP được sửa đổi tại Nghị định số 65, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân còn có thể chứng minh tư cách bằng thu nhập chịu thuế từ 01 tỷ đồng trở lên (sắp đến thời điểm quyết toán thuế hàng năm ngày 31/03); chứng chỉ hành nghề chứng khoán.
Nhược điểm của phương án này là trước mắt nhu cầu mua TPDN của nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân có thể giảm.
Trên cơ sở ý kiến các Bộ, ngành, chuyên gia và ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính trình Chính phủ nghiêng về phương án 1, ngưng hiệu lực thi hành đối với quy định về xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tại Nghị định số 65 để doanh nghiệp giải quyết các khó khăn trước mắt về thanh khoản và thanh toán các trái phiếu đến hạn năm 2023-2024, tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN.
Đối với quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc
Nghị định số 65 (khoản 8 điều 1) yêu cầu hồ sơ chào bán trái phiếu của doanh nghiệp phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu nếu doanh nghiệp phát hành thuộc các trường hợp phải xếp hạng tín nhiệm từ ngày 01/01/2023.
Trong bối cảnh doanh nghiệp gặp khó khăn huy động vốn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh, trong khi thực hiện xếp hạng tín nhiệm phải mất một khoảng thời gian nhất định và tăng thêm chi phí phát hành của doanh nghiệp, ngoài ra trên thị trường hiện nay mới có 02 doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm được cấp phép, Bộ Tài chính trình Chính phủ cho phép ngưng thực hiện quy định về bắt buộc xếp hạng tín nhiệm đến hết ngày 31/12/2023; từ ngày 01/1/2024 sẽ thực hiện quy định này.
Đối với TPDN chào bán ra công chúng, vẫn thực hiện theo lộ trình tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP, phải xếp hạng tín nhiệm từ ngày 01/1/2023.
Việc ngưng thực hiện quy định về xếp hạng tín nhiệm chưa đạt được mục tiêu khi sửa Nghị định số 65 là tăng tính công khai, minh bạch của thị trường. Tuy nhiên về phía doanh nghiệp, để củng cố niềm tin của nhà đầu tư và tăng tính hấp dẫn của trái phiếu khi minh bạch hóa hơn tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp thông qua công bố hệ số tín nhiệm, doanh nghiệp vẫn có thể chủ động tự nguyện thực hiện xếp hạng tín nhiệm.
Bộ Tài chính đã có văn bản gửi các doanh nghiệp phát hành khuyến khích sử dụng các dịch vụ kiểm toán, xếp hạng tín nhiệm, định giá tài sản để công bố thông tin cho nhà đầu tư có đánh giá đầy đủ về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành. Đồng thời, việc ngưng thực hiện quy định chỉ áp dụng đến hết ngày 31/12/2023, từ 01/01/2024 sẽ tiếp tục thực hiện quy định tại Nghị định số 65.
Trong thời gian tới Bộ Tài chính sẽ tăng cường tuyên truyền về xếp hạng tín nhiệm, đồng thời sẽ triển khai, cấp phép bổ sung các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm đủ điều kiện theo quy định của pháp luật để cung ứng các dịch vụ cho thị trường.
