Theo báo cáo của Bộ GTVT, trục Bắc - Nam kết nối trung tâm chính trị là thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế TP.HCM đi qua địa phận 20 tỉnh/thành phố, tác động đến 45% dân số, đóng góp 57% tổng sản phẩm trong nước, ảnh hưởng đến 65% các cảng biển loại 1-2 (26 cảng biển) và 67% các khu kinh tế của cả nước...
Do vậy, việc đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng giao thông trên trục Bắc – Nam sẽ là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Báo cáo của Bộ GTVT cho biết, tuyến cao tốc Bắc - Nam nhánh phía Đông có quy mô tối thiểu 4 làn xe, hiện cần tiếp tục đầu tư hoàn thành 1.372 km. Bộ GTVT dự kiến chia dự án này thành các gói nhỏ để phù hợp với quy mô, kinh phí đầu tư, nhu cầu vận tải, khả năng huy động nguồn vốn, phương án tài chính và hiệu quả đầu tư.
Cụ thể, Bộ dự kiến phân chia phương án kiến nghị thành 20 dự án thành phần, mỗi dự án thành phần có thể đảm bảo các đoạn tuyến có thể khai thác độc lập, phù hợp với khả năng huy động theo hình thức PPP có sự tham gia hỗ trợ của Nhà nước, thời gian thu phí hợp lý (nhỏ hơn 25 năm).
20 dự án thành phần này bao gồm đoạn Cao Bồ-Mai Sơn (16km), Mai Sơn-Quốc lộ 45 (63km), Quốc lộ 45-Nghi Sơn (43km), Nghi Sơn-Diễn Châu (50km), Diễn Châu-Bãi Vọt (50km), Bãi Vọt-Hàm Nghi (34km), Hàm Nghi-Vũng Áng (54km), Vũng Áng-Bùng (60km), Bùng-Vạn Ninh (55km), Vạn Ninh-Cam Lộ (71km), Cam Lộ-La Sơn (102km), La Sơn-Túy Loan (66km), Quảng Ngãi-Hoài Nhơn (92km), Hoài Nhơn-Quy Nhơn (78km), Quy Nhơn-Tuy Hòa (100km), Tuy Hòa-Nha Trang (115km), Nha Trang-TP Phan Rang và Tháp Chàm (80km), thành phố Phan Rang và Tháp Chàm-Bắc Bình (70km), Bắc Bình-Phan Thiết (76km), Phan Thiết-Dầu Giây (98km). Hiện, đề xuất của Bộ GTVT đang chờ Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến, phê duyệt.
Được biết, nguồn vốn xây dựng mạng lưới đường cao tốc cho các dự án đã hoàn thành và đang triển khai thi công là 314.612 tỷ đồng. Trong đó, vốn từ ngân sách (ngân sách Nhà nước, ODA, trái phiếu Chính phủ) khoảng 166.561 tỷ đồng (chiếm 52,9%); vốn vay lại, phát hành trái phiếu công trình là 57.549 tỷ đồng (chiếm 18,3%) và vốn huy động từ các nhà đầu tư là 90.502 tỷ đồng (chiếm 28,8%).
Với phương án trên, kinh phí đầu tư cho tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TP.HCM cần khoảng 229.829 tỷ đồng. Dự kiến nhà đầu tư huy động 136.286 tỷ đồng và Nhà nước hỗ trợ 93.534 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ 40,7%). Tuy nhiên, đây cũng chỉ là “tính toán trên giấy tờ”, việc huy động vốn của các nhà đầu tư trong nước cho dự án này khá khó khăn.
Để bố trí và cân đối nguồn vốn đầu tư, hiện Bộ GTVT đã xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016 - 2020 gửi Bộ Kế hoạch - Đầu tư (KHĐT), Bộ Tài chính với tổng nhu cầu vốn đầu tư khoảng 952.731 tỷ đồng. Tuy nhiên, khả năng cân đối vốn được là 116.952 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước và khoảng 70.000 tỷ đồng từ nguồn trái phiếu Chính phủ dự kiến phát hành giai đoạn 2017 - 2020, đáp ứng khoảng 19,6%. Cũng theo Bộ GTVT, với dự kiến phân bổ này, nhiều mục tiêu của ngành không thể thực hiện được và không thể cân đối nguồn vốn Nhà nước tham gia đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Hà Nội - TP. HCM vào phần vốn ngân sách đã dự kiến bố trí cho ngành giao thông.
Nếu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, dự án đường cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Hà Nội-TP.HCM sẽ được khởi công các đoạn tuyến chậm nhất vào tháng 5/2019, thời gian hoàn thành chậm nhất cuối năm 2022.
Thêm vào đó, giai đoạn vừa qua do chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách thắt chặt tài chính, kiềm chế lạm phát của Chính phủ, cùng với nguồn vốn vay ODA ngày càng khó khăn, nguồn vốn vay tín dụng trong nước chủ yếu là vốn vay ngắn hạn và trung hạn trong khi ngân hàng đã “rót” nhiều tiền vào các dự án BOT...., nên khả năng cho vay đầu tư tiếp các tuyến cao tốc sẽ không còn nhiều.
Vì vậy, Bộ GTVT đánh giá, nguồn vốn để xây dựng đường cao tốc Bắc- Nam rất khó huy động.
Để giải quyết vấn đề này, Bộ hi vọng Nhà nước sẽ tham gia đầu tư với mức độ nhất định nhằm thu hút các thành phần khác cùng tham gia đầu tư. Đồng thời, Bộ GTVT cũng đưa ra các cơ chế đặc thù về bảo lãnh doanh thu, bảo lãnh rủi ro tỷ giá và thậm chí là bảo lãnh của Chính phủ đối với khoản vay để kêu gọi nhà đầu tư nước ngoài và ngân hàng, tổ chức tín dụng nước ngoài tham gia; nếu huy động nguồn vốn vay trong nước cần phải tăng giới hạn tổng mức dư nợ cấp tín dụng…
Bên cạnh đó, kiến nghị Chính phủ cho phép tiến hành tổ chức sơ tuyển nhà đầu tư ngay sau khi phê duyệt đề xuất dự án; giao cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định cụ thể về tiến độ huy động vốn chủ sở hữu trong hồ sơ mời thầu và hợp đồng dự án thay vì phải huy động đủ vốn điều lệ (vốn chủ sở hữu); thống nhất với địa phương về tiến độ thực hiện công tác giải phóng mặt bằng để đưa vào hợp đồng dự án trong trường hợp chậm tiến độ mặt bằng ảnh hưởng đến tiến độ dự án, các chi phí phát sinh (bao gồm cả bồi thường cho nhà đầu tư, nếu có) do địa phương chịu trách nhiệm chi trả…
Nếu được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, dự án đường cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Hà Nội-TP.HCM sẽ được khởi công các đoạn tuyến chậm nhất vào tháng 5/2019, thời gian hoàn thành chậm nhất cuối năm 2022.
