Chùa Hương Tích, tọa lạc ở vị trí đặc biệt nhất trên đỉnh núi Hồng Lĩnh (xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh). Vào dịp đầu xuân năm mới, nhất là vào mùa lễ hội, hàng vạn người về thắp hương lễ Phật, cầu xin cuộc sống bình an...
Riêng với người Hà Tĩnh, chùa Hương Tích được xem là "Bàn thờ gia tiên", dù ở đâu lòng người Hà Tĩnh vẫn luôn hướng về ngôi chùa linh thiêng này như hướng về cội nguồn quê hương, dân tộc. (Ảnh: Nguyễn Thanh Hải)
Lễ hội chùa Hương Tích năm 2025 sẽ chính thức khai hội vào ngày 3/2 (tức Mùng 6 tháng Giêng năm Ất Tỵ). Lễ khai hội sẽ có 2 sự kiện chính, gồm: Lễ khai hội gắn với mở đầu năm du lịch Hà Tĩnh 2025 diễn ra vào mồng 6 tháng Giêng năm Ất Tỵ và Lễ khánh đản Quán Thế âm bồ tát vào ngày 18/2 âm lịch (tức ngày 17/3/2025).
Cụ thể, Lễ khai hội sẽ do huyện Can Lộc chủ trì tổ chức với sự hỗ trợ của Sở VH-TT&DL Hà Tĩnh, gồm các nội dung: chương trình nghệ thuật đặc sắc; các hoạt động văn hóa, thể thao; không gian diễn xướng dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh; các trò chơi dân gian... Còn lễ khánh đản Quán Thế âm bồ tát sẽ do Ban Phật giáo huyện, nhà sư trụ trì, BQL Khu du lịch chùa Hương Tích, UBND xã Thiên Lộc thực hiện.
Trưởng Ban Quản lý Khu di tích chùa Hương Tích Trần Thị Thu Hà cho biết, đến thời điểm hiện tại, công tác chuẩn bị cho mùa lễ hội cơ bản hoàn thành. Chúng tôi tin tưởng, mong muốn Lễ khai hội chùa Hương Tích năm nay tiếp tục góp phần lan tỏa sâu rộng hơn vẻ đẹp của danh thắng, các giá trị văn hóa của ngôi chùa.
Hai ngày đầu năm có hơn 4.000 du khách về tham quan, dâng hương tại chùa. (Ảnh: H.N)
"Tính 2 ngày đầu xuân Ất Tỵ đã có hơn 4.000 du khách về tham quan, dâng hương ngôi chùa được mệnh danh là "Hoan Châu đệ nhất danh lam". Dự báo trong những ngày sắp tới, lượng du khách sẽ tăng cao, nhất là vào khai hội chùa Hương Tích", Trưởng Ban Quản lý Khu di tích chùa Hương Tích cho hay.
Sự tích Chùa Hương Tích
Sự tích kể rằng, vua Sở Trang Vương có ba người con gái, lần lượt là Diệu Duyên, Diệu Ân và Diệu Thiện. Đến tuổi trưởng thành, vua muốn ba người lấy quan thần trong triều nhằm có được chỗ dựa vững chắc sau này.
Tuy nhiên, trái với hai người chị em, Công chúa Diệu Thiện không chấp nhận cưới vị tướng quân vốn nổi tiếng ác độc. Vì vậy, nàng kiên quyết phản đối, và điều này khiến vua Sở Trang Vương rất tức giận. Quá đau lòng, nàng Diệu Thiện đã bỏ đi, sau đó đến dựng am, tu hành, nương nhờ cửa Phật ngay trên đỉnh dãy Hồng Lĩnh.
Am Phật Bà - nơi công chúa Diệu Thiện hóa Phật Quan Âm
Dù vậy, tướng quân không bỏ cuộc và đã tìm đến tận nơi để phóng hỏa nhằm ép nàng Diệu Thiện xuất hiện. May mắn thay, Công chúa Diệu Thiện và các tăng ni được Đức Phật che chở và sai Bạch Hổ đưa nàng sang nước Việt Thường Thị lập am tu hành. Nơi nàng đến là hang động Thiếu Lĩnh, nằm cheo leo nơi lưng chừng dãy Hồng Lĩnh.
Sau này, khi vua Sở Trang Vương lâm trọng bệnh, nàng Diệu Thiện đã dâng cả tròng mắt và bàn tay để cứu cha. Đức Phật cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của nàng đã làm phép giúp mắt Công chúa Diệu Thiện sáng lại, và bàn tay cũng đầy đủ trở lại. Sau đó, nàng tiếp tục tu hành và đắc đạo trở thành Phật Quan Âm nghìn mắt nghìn tay như ngày nay. Tại nơi nàng Diệu Thiện tu hành, người dân đã dựng một ngôi chùa, tức chùa Hương Tích ngày nay.
Có lẽ từ lâu, du khách thập phương vẫn thường tự hỏi vì sao Việt Nam có hai ngôi chùa Hương, là chùa Hương tại Hà Nội và chùa Hương tại Hà Tĩnh. Tuy nhiên thực tế, chùa Hương tại Hà Nội không phải là ngôi chùa gốc mà là phiên bản của chùa Hương Tích tại Hà Tĩnh.
Lịch sử ghi chép lại rằng, sở dĩ xây dựng thêm chùa Hương tại Hà Nội bởi đoạn đường từ kinh đô đến chùa Hương rất xa khiến chúa Trịnh không yên tâm mỗi dịp phi tần đi trẩy hội chùa Hương. Vì vậy, chúa Trịnh đã cho xây một ngôi chùa Hương khác tại vùng núi Hà Sơn Bình, góp phần tạo thêm một chùa Hương kỳ ảo, thơ mộng.
Lịch sử xây dựng
Chùa Hương Tích sở hữu vẻ đẹp thơ mộng ẩn mình giữa làn mây khói mờ ảo, đây là một trong những ngôi cổ tự lâu đời của đất Hà Tĩnh và gắn liền với những giai thoại xa xưa. Cảnh động Hương Tích đã được chọn làm biểu tượng cho danh sơn Hồng Lĩnh và được chạm lên Anh Đỉnh, là một trong chín đỉnh đồng đúc năm Minh Mạng thứ 17 đặt tại Kinh thành Huế.
Các pho tượng Phật cổ bằng gỗ quý hiếm có lịch sử hàng ngàn năm tại chùa Hương Tích. (Ảnh: BND)
Qua truyền thuyết, sử sách và hiện vật khảo cổ học chứng minh chùa được xây dựng vào thời nhà Trần, sau đó được trùng tu, sửa chữa vào thời Lê Trung Hưng. Năm Ất Dậu (1885), chùa bị hỏa hoạn; đến năm Tân Sửu (1901), Tổng đốc An Tĩnh là Đào Tấn đứng ra kêu gọi nhân dân cho xây dựng lại chùa. Trong suốt quá trình trùng tu, các công trình cũ của chùa Hương Tích đã được phục dựng gần như toàn bộ.
Chùa Hương Tích được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích Văn hóa - Thắng cảnh cấp Quốc gia vào năm 1990 tại Quyết định số 309/QĐ-BVHTT. Năm 2009, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành Quyết định Khu du lịch Chùa Hương Tích là Khu du lịch cấp tỉnh.
Lễ khai hội chùa Hương hằng năm được chọn là lễ hội mở đầu năm du lịch Hà Tĩnh vào ngày mùng 6 tháng Giêng và chính lễ Chùa Hương được tổ chức vào ngày 18 tháng 2 âm lịch hằng năm, tức ngày Công chúa Diệu Thiện hóa Phật Quan Âm.
Đến chùa Hương Tích bằng cách nào
Chùa Hương Tích thuộc địa phận xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ngôi chùa cách thành phố Hà Tĩnh khoảng 25km về phía Đông Bắc; cách thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An khoảng 30km về phía Đông Nam.
Có nhiều phương tiện để khách tham quan lựa chọn khi đến vãn cảnh chùa Hương Tích như: máy bay, xe khách, tàu hỏa, xe máy... Sau khi đến khu vực làm việc của Ban quản lý Khu du lịch, khách tham quan sẽ có ba lựa chọn để đến được chùa Hương Tích.
Nhiều người lên chùa bằng đường bộ để được hòa mình vào thiên nhiên núi rừng và thử thách bản thân. (Ảnh: BHT)
Đi bộ đến chùa Hương Tích: Du khách có thể đến chùa bằng đường bộ. Bắt đầu chuyến hành trình, du khách đến thắp hương tại miếu Cửa Rừng để trình báo và cầu nguyện Chư vị thần linh phù hộ cho chuyến hành hương lên đất Phật bình an tốt đẹp. Đoạn đường từ miếu Cửa Rừng đến trạm nghỉ Phật Bà tương đối bằng phẳng, hai bên đường rừng thông rì rào trong gió.
Khi đến động Soi (còn gọi là trại Dê), du khách bắt gặp một ngã ba nhỏ, lối đi về phía Tây là đường lên am Bát Cảnh được xây tại động Trúc. Am Bát Cảnh được xây vào thời Trần, đời vua Trần Nhân Tông, ngày nay dường như vẫn được giữ gìn nguyên vẹn. Đây là một di tích văn hóa về Đạo giáo giúp du khách hoài niệm về một thời vàng son đã qua.
Từ động Soi, đi thẳng lên là trạm nghỉ Phật Bà (tên thường gọi là Miếu Cô), nằm bên dòng suối Hương Tuyền, phía dưới là khe Quỷ Khóc, phía trên là một am nhỏ, tương truyền là điểm dừng chân của Công chúa Diệu Thiện trước khi được Bạch Hổ đưa lên Hương Tích. Đoạn đường từ trạm nghỉ Phật Bà lên chùa Hương Tích dài khoảng 1 km, trên cung đường này du khách có thể nán lại thắp hương tại Miếu Cậu.
Đi xe điện đến cáp treo. (Ảnh: BHT)
Đi xe điện đến cáp treo: Du khách có thể ngồi xe điện trên cung đường gần 5 km, hai bên đường là những hàng thông xanh ngút được ví như "Đà Lạt thu nhỏ". Du khách có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên trên cung đường uốn lượn như dải lụa của núi Hồng Lĩnh.
Đi thuyền, đi bộ đến cáp treo: Xuôi dòng hồ Nhà Đường, khách tham quan sẽ thỏa sức đắm mình trong sắc xanh của sông nước mênh mang, xanh thẳm. Sau đó, tản bộ khoảng 1 km đến ga cáp treo tại Miếu Cô. Từ đây, du khách có thể lựa chọn đi cáp treo hoặc đi bộ đến chùa.
Đi thuyền, đi bộ đến...
... cáp treo chùa Hương Tích. (Ảnh: DLHT)
Đi cáp treo: Tại ga cáp treo ở Miếu Cô, du khách sẽ đi qua cung đường dài khoảng 1 km để đến chùa Hương Tích. Đây là hệ thống cáp treo sử dụng công nghệ tiên tiến của Áo, Thụy Sỹ đi vào hoạt động từ năm 2012, với tổng kinh phí đầu tư 140 tỷ đồng, công suất tối đa 25 cabin, tốc độ tối đa 4,6 phút/lượt./.
