Chuyển từ 'quản lý bằng pháp luật' sang 'kiến tạo thể chế phát triển'

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải tiếp tục thay đổi tư duy, xác định: thể chế, pháp luật là nguồn lực, động lực, mục tiêu của sự phát triển; đầu tư cho xây dựng thể chế, pháp luật là đầu tư cho phát triển; xây dựng thể chế, pháp luật phải lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm, chủ thể; xây dựng thể chế, pháp luật thành năng lực cạnh tranh quốc gia.

Hội nghị do Bộ Tư pháp tổ chức trực tiếp tại Hà Nội, trực tuyến với điểm cầu 34 tỉnh, thành phố. Dự hội nghị có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; các Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, Hồ Quốc Dũng; lãnh đạo các ban, bộ, ngành, cơ quan Trung ương; lãnh đạo các tỉnh, thành phố.

Tham mưu khối lượng nhiệm vụ lập pháp lớn nhất từ trước đến nay

Hội nghị đánh giá, trong giai đoạn 2021-2025, thế giới có nhiều khó khăn, thách thức, tình hình kinh tế - xã hội nước ta tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực. Trong bối cảnh đó, Bộ và ngành Tư pháp đã bám sát các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các nghị quyết, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; bám sát mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 và hàng năm tại các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ và từng địa phương.

Thực hiện đột phá chiến lược trong xây dựng, hoàn thiện để biến thể chế, pháp luật thành lợi thế cạnh tranh, cùng với nỗ lực thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ thường xuyên, toàn ngành Tư pháp đã tập trung giải quyết, xử lý kịp thời những vấn đề mới phát sinh; chủ động, khẩn trương xác định các nhiệm vụ công tác trọng tâm, kịp thời xây dựng, ban hành và điều chỉnh các chương trình, kế hoạch công tác, bảo đảm thứ tự ưu tiên, tập trung nguồn lực để tổ chức thực hiện toàn diện, hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Ngành Tư pháp đã chủ động, tích cực tham mưu giúp Chính phủ, Quốc hội đề xuất những định hướng chính sách lớn, then chốt trong cải cách pháp luật, cải cách tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hướng xã hội chủ nghĩa để triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các Nghị quyết Hội nghị Trung ương khóa XIII, nổi bật là tham mưu Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW.

Bộ Tư pháp đã kịp thời tham mưu ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, các nghị quyết của Quốc hội để cụ thể hóa tư tưởng chỉ đạo về đổi mới công tác xây dựng pháp luật của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước; tham gia có trách nhiệm vào giải quyết các vấn đề khó khăn, phức tạp phát sinh, góp phần tháo gỡ vướng mắc kìm hãm sự phát triển, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư, sản xuất kinh doanh; tham mưu thực hiện hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật và Ban Chỉ đạo rà soát và tổ chức thực hiện việc xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật.

Trong nhiệm kỳ, các bộ, ngành đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua khối lượng nhiệm vụ lập pháp lớn nhất từ trước đến nay với gần 180 dự án luật, dự thảo nghị quyết; các bộ, ngành đã soạn thảo, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền 4.974 văn bản quy phạm pháp luật; các địa phương đã ban hành 51.799 văn bản quy phạm pháp luật. Toàn ngành đã thẩm định hơn 52.000 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật…

Công tác phổ biến giáo dục pháp luật tiếp tục được chú trọng với nhiều mô hình, cách làm mới hiệu quả. Trong đó, việc xây dựng, vận hành Cổng pháp luật quốc gia là bước tiến quan trọng, đáp ứng tốt nhu cầu phục vụ người dân, doanh nghiệp trong tiếp cận chính sách, pháp luật trên môi trường số.

Công tác thi hành án dân sự, theo dõi thi hành án hành chính tiếp tục có những tiến bộ rõ rệt, đổi mới căn bản về mô hình tổ chức, tỷ lệ thi hành án về việc và tiền ngày càng tăng qua các năm, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thực thi công lý, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Công tác hành chính tư pháp tập trung cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin. Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc được đưa vào vận hành, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư góp phần số hóa quản lý dân cư, phục vụ cấp các giấy tờ hộ tịch thuận tiện, nhanh gọn, giúp tiết kiệm chi phí cho người dân, góp phần quan trọng trong tiến trình cải cách hành chính, xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số.

Công tác bổ trợ tư pháp có nhiều đổi mới, tiếp tục được xã hội hóa theo tinh thần Chiến lược cải cách tư pháp. Các lĩnh vực luật sư, công chứng, tư vấn pháp luật, đấu giá tài sản, trọng tài... phát triển cả về quy mô và chất lượng, góp phần bảo đảm công lý, nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Công tác trợ giúp pháp lý có nhiều dấu ấn nổi bật khi được triển khai đồng bộ trong tất cả các Chương trình mục tiêu quốc gia, đối tượng thụ hưởng chính sách được mở rộng; hàng trăm nghìn vụ việc được thụ lý, giải quyết đã bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, đặc biệt là đối tượng yếu thế, góp phần thúc đẩy công bằng xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.

Công tác pháp luật quốc tế, hợp tác quốc tế về pháp luật và tư pháp tiếp tục đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn, tiếp tục khẳng định rõ vị thế của Bộ, ngành Tư pháp trong vai trò chủ trì, đại diện pháp lý cho Chính phủ trong giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế và xử lý các vấn đề pháp lý liên quan đến hội nhập quốc tế.

Công tác nghiên cứu khoa học pháp lý tiếp tục có nhiều đóng góp thiết thực, cung cấp nhiều luận cứ khoa học cho việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Bộ, ngành Tư pháp. Công tác ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số được thực hiện quyết liệt, hoàn thành kế hoạch của Tổ công tác Đề án 06 và Kế hoạch, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, các kế hoạch và nghị quyết của Chính phủ.

Tại hội nghị, các đại biểu đã thảo luận làm rõ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; công tác hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, thi hành án dân sự; đề xuất các giải pháp khả thi, sát thực tiễn, nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác pháp luật, tư pháp trong thời gian tới.

Bộ Tư pháp đã trả lời 118 kiến nghị của các bộ, ngành, địa phương đối với công tác chỉ đạo, điều hành và hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ của Bộ Tư pháp năm 2025; đồng thời phát động phong trào thi đua ngành Tư pháp năm 2026.

Thực hiện “3 định hướng chiến lược” và “6 nhiệm vụ trọng tâm”

Phát biểu tại hội nghị, thay mặt Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật và Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gửi tới hội nghị và toàn thể đại biểu lời chào trân trọng, lời thăm hỏi ân cần và chúc mừng tốt đẹp nhất.

Theo Thủ tướng Chính phủ, nhiệm kỳ 2021-2025 là nhiệm kỳ rất đặc biệt, có nhiều biến động, phức tạp, nhiều vấn đề chưa từng có tiền lệ, vượt dự báo như dịch COVID-19, chiến tranh, cạnh tranh chiến lược, thảm họa thiên tai... Tuy nhiên với tinh thần “Đảng đã chỉ đạo, Chính phủ thống nhất, Quốc hội đồng tình, Nhân dân ủng hộ, bạn bè quốc tế giúp đỡ”, cả nước đã vượt qua những “cơn gió ngược”, đạt được nhiều thành tựu toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực.

Trong đó, ngành Tư pháp đã có nhiều đóng góp thiết thực, toàn diện và thể hiện rõ vai trò là cơ quan “gác cổng pháp lý” của Chính phủ, đi đầu trong “cuộc cách mạng” xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật với quan điểm: “thể chế vừa là mục tiêu, vừa là động lực, nguồn lực”, “là đột phá của đột phá”, “là lợi thế cạnh tranh của quốc gia”, “đầu tư cho thể chế là đầu tư cho sự phát triển”.

Nêu rõ 6 dấu ấn nổi bật trên các mặt công tác của Bộ và ngành Tư pháp với kết quả “đồng bộ - toàn diện - hiệu quả - chặt chẽ - kỹ lưỡng”, nhất là các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, thúc đẩy phát triển; thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính ghi nhận, biểu dương, đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng và những thành tích quan trọng mà Bộ Tư pháp, ngành Tư pháp và tổ chức pháp chế các bộ, ngành, chính quyền địa phương đã đạt được, góp phần quan trọng vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội của đất nước và của các địa phương.

Thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, năm 2026 là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm tiến hành Đại hội XIV của Đảng; là năm đầu tiên của nhiệm kỳ 2026 -2030 và triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng và đại hội Đảng các cấp. Do đó, phải tiếp tục thay đổi tư duy, xác định: thể chế, pháp luật là nguồn lực, động lực, mục tiêu của sự phát triển; đầu tư cho thể chế, pháp luật là đầu tư cho phát triển; xây dựng thể chế, pháp luật phải lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm, chủ thể; xây dựng thể chế, pháp luật thành năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cho rằng, sứ mệnh và trọng trách đặt lên vai ngành Tư pháp trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế sẽ ngày càng nặng nề hơn, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh “3 định hướng lớn” và “6 nhiệm vụ trọng tâm” cần thực hiện thời gian tới.

Trong “3 định hướng lớn”, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu chiến lược xây dựng, hoàn thiện thể chế; đồng thời chú trọng nâng cao chất lượng công tác tổ chức thi hành pháp luật; bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, nhất là trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Ðảng.

Trong đó, ưu tiên xây dựng đồng bộ thể chế phát triển, trọng tâm là hệ thống pháp luật; đổi mới tư duy làm luật, chuyển từ “quản lý bằng pháp luật” sang “kiến tạo thể chế phát triển”; xóa bỏ tư duy “không biết mà vẫn quản”, “không quản được thì cấm”; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi của cấp dưới.

Đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, ứng dụng sâu rộng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong lĩnh vực tư pháp, nhất là xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng được hệ thống đo lường chất lượng thực thi pháp luật dựa trên mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực tư pháp chất lượng cao, có đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên môn sâu, am hiểu luật pháp quốc tế, thành thạo công nghệ; đồng thời chủ động hội nhập, nâng tầm hợp tác quốc tế về công tác pháp luật và cải cách tư pháp; nâng cao năng lực phòng ngừa, xử lý tranh chấp quốc tế và tranh thủ tối đa mọi nguồn lực.

Trong “6 nhiệm vụ trọng tâm”, Thủ tướng yêu cầu tiếp tục bám sát, triển khai hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu rất rõ tại Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị; đẩy mạnh rà soát, xử lý các vướng mắc về thể chế. Đặc biệt, khẩn trương tập trung nghiên cứu, hoàn thiện các Đề án quan trọng về hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật trong kỷ nguyên mới; chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; thành lập cơ quan chuyên về giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; hoàn thiện tiêu chí và các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác xây dựng thể chế, pháp luật.

Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan liên quan tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các định hướng, nhiệm vụ lập pháp trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI dựa trên nguyên tắc “3 bảo đảm”: Bao phủ toàn diện mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế-xã hội; Thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Văn kiện Đại hội XIV và các Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị; Đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, tập trung nghiên cứu, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật phù hợp với quan điểm đổi mới tư duy xây dựng pháp luật và định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam; thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm “thực hiện đầy đủ - đúng vai trò - trách nhiệm đến cùng” của Chính phủ đối với các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết; có giải pháp đột phá khắc phục triệt để tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh, nghị quyết; nâng cao chất lượng thẩm định, đánh giá tác động chính sách và theo dõi thi hành pháp luật.

Bộ Tư pháp tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành hiệu quả các quy định của pháp luật về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính; phấn đấu hoàn thành và vượt các chỉ tiêu được giao; bảo đảm 100% bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án về vụ án hành chính được theo dõi thi hành; đồng thời phát huy hiệu quả vai trò Cơ quan đại diện pháp lý của Chính phủ trong tham mưu, phòng ngừa, giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế, bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhà nước, Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp, người dân.

Cùng với đó, đẩy nhanh tiến độ và hoàn thành việc xây dựng, kết nối các cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Bộ Tư pháp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu khác; triển khai hiệu quả việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình trong các lĩnh vực trọng tâm, rút ngắn thời gian, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp; thực hiện nghiêm việc sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ ngành Tư pháp có phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Để ngành Tư pháp hoàn thành tốt sứ mệnh của mình trong kỷ nguyên mới, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng, trưởng ngành, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục công tác lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, dành thời gian, trí tuệ, tập trung tối đa nguồn lực cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; chủ động, tích cực tham mưu, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và hiệu quả với các cơ quan liên quan trong quá trình xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật. Thủ tướng đề nghị mỗi cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức phải nêu cao tinh thần thượng tôn pháp luật, gương mẫu chấp hành và thực thi các quy định pháp luật.

Với phương châm công tác xây dựng pháp luật phải "vô tư trong sáng - tâm huyết trách nhiệm - bản lĩnh trí tuệ - hiệu quả vì dân”, Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn và tin tưởng, toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Bộ, ngành Tư pháp tiếp tục hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.