Hóa ra cái sự hạnh phúc, sướng khổ không hoàn toàn phụ thuộc vào giàu nghèo, nhiều tiền hay ít tiền, ăn toàn đồ sang trọng đắt tiền hay chỉ cơm bữa đạm bạc. Càng ngày, càng sống nhiều năm, càng đi nhiều biết rộng, tôi càng tâm đắc với nhận định này. Đừng vội quy kết tôi cổ vũ cái nghèo, cổ vũ lối sống bằng an? Cả tuổi thơ, tuổi trẻ tôi sống trong đói khát, cảm nhận đến tê tái nỗi tủi hổ của kẻ nghèo kiết xác (thường cũng đi với hèn), vì thế tôi luôn ủng hộ hết lòng mọi người làm giầu, chống kỳ thị người giầu.
Nhưng chuyện giầu nghèo và chuyện sướng khổ là hai câu chuyện khác nhau. Nó phụ thuộc chủ yếu vào thái độ của mỗi người, với cái cuộc đời bên ngoài mình.
Tôi biết rõ điều nghịch lý này: Những người tự tử (do chán sống, do bế tắc, do mất hết lý tưởng) phần lớn không hề do nghèo khó. Họ mua những chai rượu nghìn đô để đốt nỗi sầu! Họ đóng cửa ô tô sang trọng, nổ máy, bật điều hòa cho đến khi hết xăng để được chết một cái chết độc đáo!
Một lần câu chuyện này được kể với một bác nông dân (gọi là bác theo thói quen, chứ tôi chắc chắn nhiều tuổi hơn) mà tôi gặp trong chuyến du hí về đồng quê (thực ra là cuộc trốn chạy thành thị vì mệt mỏi), thì được đáp lại bằng một tiếng cười vô cùng sảng khoái. “Chuyện lạ, còn hơn cả bịa - Bác bảo tôi thế - Cứ như chúng tôi thì làm gì có thời gian để chán”.
Hôm đó tôi quyết theo bác nông dân ra làm đồng một phen. Bác có vài mảnh ruộng, mỗi mảnh một hình hài khác nhau. Hôm nay bác đưa máy vằm mảnh to nhất. Gọi là to, thì cũng chỉ hơn kém một sào Bắc Bộ, tức chừng 400 mét vuông. Của nhà làm được, ý nói máy không phải thuê, nên bác chả thấy có gì phải vội. Sau một điếu thuốc lào nhả khói mù mịt, đầu tiên hẵng múc nước ruộng đổ vào bồn làm mát trước khi cho nổ máy “một con công nông” thuộc loại đã cao niên!
Trong khoảng gần hai tiếng đồng hồ, bác nông dân phải bổ sung nước làm mát đến ba lần. Ấn tượng nhất là ở cái cách ngồi cầm lái. Ghế chỉ vừa mông, cheo veo trên một cái cọc sắt, hai chân đi ủng cao gần ngang gối để tránh đất hất ngược va thẳng vào ống đồng, toàn thân bác uốn lượn, rung lắc theo từng vòng quay của hai cái bánh lồng. Hôm đó trời rét dưới 15 độ c, khiến chỉ đi trên bờ tôi cũng thấy chân tay đều bị cóng. Nhưng với bác nông dân thì đời vui hơn hớn, vì trời đẹp, tuy rét nhưng có nắng. Phải hôm mưa dầm gió bấc thì cuộc đời cũng âm u đi vài phần!
Sau khi vằm xong cả mảnh ruộng, bác tắt máy, lên bờ ngồi kéo thuốc lào xoe xóe. Tôi tranh thủ hỏi thăm, thì được biết, trừ đi toàn bộ công vằm đất (phải ba lần), công cấy, chăm sóc, cùng với chi phí giống, phân, thuốc bảo vệ thực vật, nước tưới… nếu thời tiết mưa thuận gió hòa, mảnh ruộng của bác mỗi vụ sẽ “ăn ra” được quãng 300.000 đồng!
(Suýt nữa thì tôi buột miệng nói số tiền đó bằng một phần 50 giá một chai rượu ngoại mà đám quan tham tiếp nhau, đố nhau uống bằng mũi, ai không hết thì bị phạt đổ lên đầu) - Mà được thế cũng là tươm tất rồi-Thấy mặt tôi ngây thộn, bác giải thích - Không bị thiên tai, bão lụt hạn hán khiến mất trắng là may. Nói chung chả thể giàu được. Nhưng anh tính, có thứ gì ngon ngọt trên đời này mà không từ đất chui ra.
Nói rồi lại cười như vừa mơ thấy vàng nén! Lâu lắm tôi mới lại được thấy một gương mặt người hạnh phúc như vậy. Tôi bỗng ngẩn ra mất vài phút, cứ như định tìm điều gì từng rất quen thuộc đang biến mất một cách bí hiểm, nhưng nhất thời không sao tìm ra.
Giờ thì tôi tin rằng, cuộc đời vốn là tươi đẹp (còn có gì quý giá hơn được sự sống) nhưng chính chúng ta cứ tìm mọi cách làm cho nó trở nên đáng sợ.
