Cuộc sống vẫn mở ra
Hai tháng trước, một cái tin chấn động khiến nhiều người ngơ ngác và rùng mình, một xe đông lạnh chở 15 người vượt chốt để về quê. Chấn động là bởi, chúng ta vẫn nhớ như in vụ 39 người chết ngạt trên xe tải đông lạnh khi cố vượt biên vào nước Anh năm nào.
Nhưng nó cũng khiến chúng ta cầm lòng không đặng, bởi nói như một lãnh đạo tỉnh Bình Thuận, là họ đã quá khổ rồi, những người chấp nhận ngồi xe đông lạnh qua chốt ấy, trả họ về nơi xuất phát thì họ sẽ sống thế nào, nên phương án rất nhân văn dẫu phải “vượt rào” của tỉnh Bình Thuận được đưa ra: Cách ly họ tại chỗ, sau đấy liên hệ với các địa phương quê họ (Quảng Trị, Hà Tĩnh và Nghệ An) để đón họ. Và ngày 15 tháng 9, tỉnh Bình Thuận đã tổ chức đưa họ về quê, miễn phí toàn bộ, từ xe cộ tới test nhanh và các chi phí khác, giao công dân các tỉnh tại địa giới tỉnh ấy.
Tất nhiên đấy chỉ là giải pháp tình thế, bởi nguyên tắc chống dịch bây giờ là ai ở đâu ở yên đấy. Chịu khó chịu khổ để tới ngày "tất cả là vùng xanh", nhưng trên thực tế vẫn có những trường hợp không còn đường lùi. Tiền hết, nhà trọ đòi, bơ vơ đất khách, về quê dẫu sao vẫn còn mảnh vườn, còn nơi nương tựa, còn bà con, hàng xóm, no đói có nhau vân vân, và vì thế nên mới có những chuyện rợn người như ngồi xe đông lạnh tìm cách về quê đã kể...
Hôm nọ các bạn VOV có phỏng vấn tôi vài chuyện về ứng xử của nhà văn trước đại dịch. Tôi trả lời, đừng mong họ có những tác phẩm hay ngay lập tức, bởi cái con Covid này mới quá, cuộc khủng hoảng này cũng lạ quá, nó ập đến khiến cả thế giới không kịp trở tay chứ chả một nước riêng lẻ nào. Nguyên việc mày mò tìm hiểu xem nó là cái gì, như thế nào, ra làm sao... cũng đã và đang rất loay hoay, các nhà khoa học cũng đang chưa thống nhất, cũng cãi nhau, huống gì các nhà văn. Mà không hiểu thì viết sẽ rất lơ mơ.
Điều ấy cũng lý giải vì sao vừa rồi có khá nhiều tác phẩm "động viên, cổ vũ" tức thời, nhưng chưa cái nào lắng lại, nhất là âm nhạc. Đa phần nó mới như các tác phẩm tuyên truyền cổ động trực quan, nặng về hô hào gào thét chứ chưa thực sự rung cảm, chưa thực sự là các tác phẩm nghệ thuật mang tính biểu cảm, tính thẩm mỹ, tính nghệ thuật... gây xúc động cho khán giả, tóm lại nó chưa phải là tác phẩm nghệ thuật đúng nghĩa.
Và tôi mới nghĩ nhiều về thân phận con người. Té ra nó hết sức mong manh chứ chả phải vạm vỡ phì nhiêu vững chãi gì. Thì đấy, cái con virus bé tí, chả ai nhìn thấy, chả ai hình dung ra nó trừ các nhà khoa học dùng kính hiển vi, thế mà nó khiến bao con người hoành tráng thế, hoàn hảo thế, thông mình trác tuyệt thế, chỉ tích tắc biến thành... bình tro. Hết sức đau lòng, và cả khủng khiếp.
Người Việt ta, làm gì thì làm, đi đâu thì đi, nhưng khi trong nhà có người lâm chung thì tất cả con cháu phải có mặt. Đấy là truyền thống, là đạo lý, là nếp nhà, là tự hào dòng họ. Có cụ con cháu chưa về đủ là chưa nhắm mắt, đợi bằng được đứa cháu mình yêu quý về mới chịu đi. Và từ đấy người Việt có tư tưởng con đàn cháu đống, để một trong những việc hữu dụng là khi lâm chung có đông đủ con cháu, càng nhiều càng tốt, càng nhiều màu khăn tang thì càng chứng tỏ gia đình đầm ấm, gia thế. Nên chắc chỉ ở Việt Nam mới phân chia nhiều màu khăn tang: Trắng, đỏ, vàng... như thế. Và cũng ở Việt Nam mới hay hỏi nhau: Đám ma to không? Con cháu về đủ không? Và cũng vì thế mà hay xuất hiện các đám tang... ngoại cỡ.
Thế mà ở dịch này, rất nhiều người, nhiều lắm, ra đi trong cô độc. Cả nhà vào bệnh viện, một hai người được xuất viện về nhà, những người còn lại đi thẳng từ bệnh viện vào... lò thiêu. Cả tuần sau gia đình mới nhận được hũ tro, ban đầu do các shipper trao, sau này được giao cho quân đội, nó quy củ trang trọng hơn.
Tôi cứ ám ảnh mãi về sự ra đi của nhà văn đại tá Nguyễn Quốc Trung. Ông tới địa điểm tiêm vắc xin mũi 2, khi khám sàng lọc, đo thân nhiệt hơi cao, ông bèn vào bệnh viện 175 khám, tưởng là cảm do hôm trước bị mưa. Ông đi xe máy cho tiện khám xong thì về. Vào thì người ta phát hiện ông dương tính, thế là ở lại điều trị. Ông còn điện thoại cho rất nhiều bạn bè và quan chức hội nhà văn thông báo mình dương tính và hẹn nằm vài bữa rồi ra.
Rồi các cuộc gọi điện, nhắn tin thưa dần rồi bặt hẳn. Bằng nhiều mối quan hệ, nhà văn đại tá Đào Văn Sử liên hệ được với bệnh viện 175, là bệnh viện quân đội, thì mới được biết ông đã mất. Một mình vào viện, chiến đấu với niềm tin sẽ trở về, ông đã một mình những ngày cuối đời cũng vẫn với niềm tin người lính ấy, cho tới khi sang thế giới bên kia ông vẫn một niềm tin mãnh liệt ấy, và chắc vẫn ngơ ngác: Thế cái con virus ấy nó là cái gì mà nó làm đảo lộn cả xã hội lên thế?
Kinh nhất là có gia đình không còn người nhận tro cốt. Và người ta thống kê, đến rằm Trung thu vừa rồi, trên địa bàn thành phố Sài Gòn có 1.500 trẻ mồ côi do có cha, mẹ hoặc người chăm sóc nuôi dưỡng tử vong vì Covid-19. Nhiều cháu mồ côi cả cha và mẹ.
Đúng là toàn những chuyện cầm lòng không đặng.
Nhưng chúng ta vẫn sẽ phải sống. Sống và làm việc, sinh hoạt bình thường, mà bây giờ gọi là "bình thường mới". Và nhà văn thì vẫn sẽ phải viết. Nhưng quả là, để tường tận, để cho ra môn ra khoai, để cho nó "lên" hết những ngày tháng kỳ lạ đến khủng khiếp này, không phải ngày một ngày hai mà có.
Và cuộc sống vẫn mở ra. Tối ngày 15 tháng 9, trên đoàn xe tỉnh Gia Lai đón các thai phụ từ các tỉnh thành phía Nam trở về quê, lúc 22 giờ 30 phút, ngay trên xe, đoạn qua tỉnh Đắc Nông, một cháu bé đã chào đời mẹ tròn con vuông...
Thì cuộc sống mà, cứ phải tiếp tục thôi, dẫu không thể bình thường như cũ...
Và Thủ tướng chính phủ vừa chủ trì họp với các doanh nghiệp trên cả nước, chuyển mục tiêu từ “Không Covid sang “Thích ứng an toàn”...
