Ông phản ánh những khó khăn, bức xúc của cử tri liên quan đến việc thực hiện các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản và tác dụng ngược của nó đến thị trường bất động sản, sự bất an của người dân, rủi ro lạm quyền của cán bộ.
Đại biểu Phan Thái Bình nói: “Theo phản ánh của cử tri, một số cơ quan thuế ở cấp huyện có biểu hiện tuỳ tiện trong việc áp dụng giá bất động sản tính thuế. Nhiều nơi yêu cầu người dân phải chấp nhận giá tính thuế cao hơn 1,2 đến 1,5 lần, thậm chí có nơi đến 2 lần giá đất nhà nước quy định thì mới được giải quyết hồ sơ”.
Trường hợp giá trong hợp đồng thấp hơn mức trên thì cơ quan thuế ngâm hồ sơ, mời lên làm việc nhiều lần hoặc trả hồ sơ vì cho rằng giá trong hợp đồng chưa sát với giá thị trường bất động sản theo khảo sát. Tuy nhiên, ông phản ánh, căn cứ nào xác định giá hợp đồng sát với giá thị trường và áp dụng giá tính thuế cao hơn giá nhà nước quy định thì cơ quan thuế không chỉ ra.
Phản ánh của đại biểu Phan Thái Bình là rất xác đáng và kịp thời sau những gì diễn ra gần đây.
Vô tình dẫn đến nguy cơ nhũng nhiễu
Gần đây, Bộ Tài chính đã liên tục gửi 2 công văn (Văn bản số 14257/BTC-VP ngày 15/12/2021; Văn bản số 438/BTC-VP ngày 12/1/2022) cho UBND các tỉnh, thành phố và Bộ Công an, Bộ Tư pháp nhằm chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản.
Trước và sau thời điểm trên, Tổng cục Thuế đã ban hành các công văn đốc thúc việc thực hiện các chỉ đạo của Bộ, trong đó đáng kể nhất là yêu cầu người mua/bán phải kê khai trên hợp đồng công chứng theo giá thực tế mua bán nhà đất.
Điều đáng ngạc nhiên là những chỉ đạo trên trong các công văn của Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế đã vô hiệu hóa những quy định của luật pháp liên quan đến lĩnh vực này.
Theo Thông tư số 92/2015/TT-BTC ngày 15/6/2015 của Bộ Tài chính, khi chuyển nhượng bất động sản, người chuyển nhượng sẽ chịu 2% thuế thu nhập, người nhận chuyển nhượng chịu 0,5% phí trước bạ từ mức giá “ghi trên hợp đồng”.
Trường hợp trên hợp đồng chuyển nhượng không ghi giá hoặc giá trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá đất do UBND cấp tỉnh quy định tại thời điểm chuyển nhượng thì giá chuyển nhượng được xác định theo bảng giá đất do UBND cấp tỉnh quy định tại thời điểm chuyển nhượng (điều 17). Nghị định số 12/2012/NĐ-CP ngày 12/2/2015 của Chính phủ cũng quy định rất rõ như vậy (điều 18).
Có nghĩa là các quy định luật pháp liên quan là rất rõ ràng, mạch lạc, dễ thực hiện hơn nhiều so với các văn bản chỉ đạo trên đây của Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế.
Về bản chất, nguồn gốc của thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản chính là sự kê khai không trung thực của một bộ phận người dân tham gia giao dịch bất động sản và bảng giá đất của các địa phương hiện nay chưa sát với giá thị trường, còn thấp hơn nhiều so với giá thực tế.
Vẫn theo đại biểu, tình trạng trên đã dẫn đến việc một số nơi có hồ sơ chậm giải quyết quá hạn khá lớn, ảnh hưởng sản xuất kinh doanh, quyền lợi người dân.
“Một số cán bộ thuế có biểu hiện lạm quyền, gây khó khăn, nhũng nhiễu người dân trong quá trình giải quyết hồ sơ. Một số người dân buộc phải chấp nhận tiêu cực để giải quyết hồ sơ thuận lợi”, ông Bình nói.
Báo chí phản ánh thông tin từ Tổng cục Thuế, kể từ đầu năm đến nay, cả nước có khoảng 85.000 bộ hồ sơ chuyển nhượng bất động sản phải kê khai lại, số thuế thu thêm tăng 222 tỷ đồng. Trong đó, riêng tại TP.HCM có tới khoảng 13.100 bộ, tại Vũng Tàu hơn 12.000 bộ.
Nhận xét của đại biểu Thái Bình rất thẳng thắn: “Thực tế chỉ đạo của Bộ Tài chính và một số UBND cơ quan liên quan trong hoạt động này còn chung chung, vô tình dẫn đến nguy cơ tạo công cụ, phương tiện cho một số cơ quan, chủ thể khác như công chứng có điều kiện nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân”.
Khi kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản thì người dân chịu mức thuế cao hơn, theo giá thị trường nhưng khi bị thu hồi đất, đền bù thì áp theo giá nhà nước dẫn đến những bất bình đẳng trong mối quan hệ này.
Chống thất thu thuế là việc đúng và cần làm nhưng phải có lộ trình, có khoa học, và quan trọng nhất phải tuân thủ nguyên tắc thị trường. Chống thất thu thuế qua trường hợp này đã đi vào lối mòn “tiền kiểm” thay vì “hậu kiểm” mà hệ lụy là hồ sơ ùn tắc, giao dịch của người dân đông cứng.
Giải pháp căn cơ nhất vẫn phải tuân thủ các nguyên tắc thị trường, giá thị trường. Đại biểu đề nghị Chính phủ, Quốc hội sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai, thuế trong đó quy định rõ nguyên tắc xác định giá đất sát với giá thị trường đất đai.
UBND cấp tỉnh, thành phố cập nhật đúng, đủ giá giao dịch bất động sản đảm bảo sát giá thị trường áp dụng cho hoạt động kinh doanh bất động sản tính chi phí bồi thường cho người dân, đảm bảo công bằng, bình đẳng. Bộ Tài chính, cơ quan thuế quy định các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo thống nhất, công khai, minh bạch, tránh tình trạng lạm quyền, nhũng nhiễu.
Những giải pháp đề xuất nếu được thực hiện sẽ giúp thị trường bất động sản phát triển lành mạnh hơn mà nhà nước không bị thất thu, công chức không lạm quyền và người dân được bảo vệ./.
