Phải lo cho thế hệ tương lai
Hiện nay, Việt Nam đang xuất khẩu lương thực khá ổn định. Vì vậy, an ninh lương thực ở cấp quốc gia chưa phải là điều đáng quan ngại. Tuy nhiên, phải lo cho thế hệ tương lai. Vì đất nông nghiệp không thể phục hồi hoặc có thể thì rất ít. Trong khi dân số cứ đều đặn tăng lên mỗi năm khoảng 1 triệu người còn đất thì ít đi. Tốc độ chuyển đổi đất nông nghiệp phụ thuộc vào tốc độ tăng trưởng kinh tế. Đất đã chuyển đổi được sử dụng ngày càng hiệu quả thì có thể giảm tốc độ chuyển đổi.
Có nhiều giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất, nhưng động lực để vận dụng giải pháp đó là quy luật giá cả của kinh tế thị trường. Giá đất đắt lên, không thể sử dụng vô tội vạ. Giá đất còn nói lên quy luật cung cầu vì giá đất tăng làm cho chi phí đầu tư tăng, dẫn đến hệ số ICOR tăng lên (hệ số ICOR là chi phí đầu tư để thu được một đơn vị tăng trưởng).
Giá đất cao cũng không tốt, thấp cũng không tốt. Vì vậy, Chính phủ cũng cần tham gia điều tiết nhất định giá cả bằng những biện pháp kinh tế thích hợp, biện pháp tiền tệ như thuế, lãi suất ngân hàng, quy hoạch đất đai… và tìm cách sử dụng các loại đất có giá trị thấp như đất đồi núi, đất bãi cát… Mặt khác, việc giảm lượng đất nông nghiệp phải bù lại bằng cách nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp, chứ không phải chỉ bằng cách nâng cao hiệu quả sử dụng đất đã chuyển đổi từ đất nông nghiệp.
PGS. TS. Phạm Sỹ Liêm
Kém hiểu biết: Hỏng môi trường, xấu đô thị!
Phải đặt câu hỏi rằng, chúng ta khai thác nguồn lợi từ đất để làm gì? Trước hết, là để sản xuất nông nghiệp, mà nông nghiệp ngày nay gắn nhiều với hóa chất như phân bón, thuốc trừ sâu, thuốc trừ cỏ, thuốc kích thích tăng trưởng… Dù những loại thuốc này nhanh chóng bị phân hủy, nhưng sản phẩm phân hủy ấy vẫn gây độc hại cho môi trường. Nước mưa trôi xuống sông ngòi làm ô nhiễm tài nguyên nước. Đất còn dùng để sản xuất công nghiệp và dịch vụ, kể cả khai khoáng. Điển hình nước ta khai thác vàng sa khoáng làm tổn hại các dòng sông.
Đất để xây dựng đô thị. Nói chung xây dựng cần nhiều vật liệu từ đá vôi, cát, đất sét, sỏi… Việc khai thác này làm ô nhiễm, phá vỡ cảnh quan thiên nhiên… Các nước hiện nay lại khuyến khích dùng gạch bê tông chứ không phải dùng gạch đúc. Bởi bê tông lấy từ đá, không mất đất nông nghiệp mà mất đất núi. Họ dùng cát, sỏi nhân tạo nhiều chứ không dùng cát sỏi khai thác trực tiếp từ thiên nhiên. Khai thác cát sỏi có tổ chức, có hướng dẫn cũng có cái tốt là khơi thông dòng chảy cho sông. Tuy nhiên, ở Hà Nội, Đồng Nai…, người ta đã khai thác một cách vô tội vạ. Trong quá trình xây dựng thì các chất thải xây dựng cần có chỗ chôn lấp. Hà Nội hiện nay đổ hết ra đường, thậm chí tôn đường thì đào núi, kênh hồ để lấy đất tôn nền.
Do đó, trong quá trình xây dựng, đất chỉ để tôn nền cũng chiếm khá lớn. Cần hạn chế cao nhất việc đào đắp trong xây dựng, nhất là những đào đắp có khả năng phá vỡ sự ổn định của đồi núi, sông biển…
Ở nước ngoài, chẳng hạn như thành phố San Francisco (Mỹ) giàu như thế nhưng vẫn giữ nguyên núi đồi, đường dốc không tưởng tượng. Hồng Kông cũng vậy, đường ôtô đi rất thấp. Trong khi các nhà quy hoạch Việt Nam cho rằng, cứ phải ủi mọi thứ lấy mặt bằng mới là đô thị. Lãng phí, kém hiểu biết mà còn làm mất vẻ đẹp của các đô thị khác nhau. Những người làm quy hoạch nhìn trên bản đồ, thấy chỗ nào cần xây dựng thì san bằng phẳng hết. Nguy cơ đó đã là hiện hữu chứ không phải là tiềm ẩn.
Kết cấu hạ tầng hiện nay mới tính đến chi phí xây dựng, mà bỏ qua chi phí sửa chữa, bảo dưỡng. Chỉ chú ý giá thành xây dựng công trình mà không tính toán đến hiệu quả kinh tế xã hội, môi trường. Chúng ta đang bỏ nhiều tiền của của Nhà nước để phát triển hạ tầng nhưng chưa có một chiến lược hạ tầng quốc gia, không có một chiến lược chung. “ông” ngành nào thì biết ngành đó.
