Đình cổ hơn trăm tuổi ‘độc nhất vô nhị’ tại Việt Nam: Được ôm trọn bằng 2 cây bồ đề khổng lồ

Đình Tân Đông còn gọi là đình Gò Táo là một trong những ngôi đình độc đáo bậc nhất Nam Bộ, nổi tiếng bởi hình ảnh hai cây bồ đề hàng chục năm tuổi vươn rễ chằng chịt, bao phủ và như “ôm trọn” toàn bộ công trình. Ngôi đình nằm tại xã Tân Đông, tỉnh Đồng Tháp (trước đây thuộc huyện Gò Công, tỉnh Tiền Giang), cách trung tâm TP. HCM khoảng 50km.

Theo sử liệu, đình được khởi dựng năm Kỷ Sửu 1901 với diện tích chưa đầy 100m2, nhưng do thiên tai hư hỏng, đến giai đoạn 1905 - 1907 mới được xây dựng hoàn chỉnh tại vị trí hiện nay với diện tích 538m2. Trên vòm cửa chính của đình còn lưu lại cuốn thư khắc năm 1907 - mốc đánh dấu thời điểm hoàn thành. Tuy nhiên, nhiều bậc cao niên cho rằng đình Tân Đông có thể đã xuất hiện từ thời vua Minh Mạng, đầu thế kỷ XIX.

Đình là nơi thờ Thành Hoàng Bổn Cảnh để tưởng nhớ công lao khai khẩn đất đai. Bố cục công trình hài hòa với ba hạng mục chính: võ ca - sân khấu hát bội lợp ngói âm dương; đình chánh - nơi thờ tự theo lối kiến trúc tứ trụ, cột gỗ quý cao 5,5m sơn son thếp vàng và nhà khói dùng để nấu nướng trong những dịp tế lễ. Trên nóc đình nổi bật đôi rồng chầu, một trong những chi tiết trang trí mang đậm phong cách kiến trúc thời Nguyễn - Pháp thuộc. Bên trong, gian giữa đặt bệ thờ cổ khắc chữ “Thần” sơn vàng trên nền đỏ, xung quanh còn lưu dấu các câu đối và thơ chữ Hán, nhiều chỗ đã phai mờ theo thời gian.

Nổi bật nhất ở mặt tiền là năm cửa vòm mang hơi hướng châu Âu, gian giữa lớn nhất, gắn liền với nhiều chi tiết chạm khắc thời Nguyễn. Nghệ thuật trang trí ở đây chủ yếu theo lối chạm nông một lớp, họa tiết hoa lá, chim thú giản dị nhưng tinh tế, tạo nên cảm giác thoáng đãng và hài hòa. Đối diện võ ca là bệ thờ lớn khắc hai chữ “Thần Nông”, hai bên thờ Thổ thần và Ngũ hành. Phía sau chánh điện còn có bệ thờ áp tường khắc chữ “Tiên sư”, cùng nhiều chậu gốm Cây Mai men xanh đặc trưng Nam Bộ.

Điều làm nên sự đặc biệt cho đình Tân Đông chính là hai cây bồ đề mọc ngay phía trước từ khoảng năm 1986. Rễ cây buông dài, bám chắc vào tường và cột đình, tạo thành những mảng đan xen vững chãi như những “cánh tay khổng lồ” chống đỡ. Nhờ đó, thay vì sụp đổ do xuống cấp, ngôi đình không những trụ vững mà còn khoác lên mình diện mạo huyền bí, cổ kính hiếm có. Chính khung cảnh này đã khiến nhiều người ví đình Tân Đông như một “khu vườn thần thoại” giữa đời thực.

Ngôi đình cũng gắn liền với dấu tích lịch sử kháng chiến, khi trong thập niên 1960 từng bị quân địch biến thành nơi giam giữ nhiều gia đình cách mạng. Năm 2010, đình được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Đến năm 2020, công trình được trùng tu với kinh phí khoảng 2,6 tỷ đồng, gia cố tường, thay mới cửa gỗ nhưng vẫn giữ nguyên cấu trúc truyền thống cùng nét đặc trưng hiếm có là hệ rễ bồ đề phủ quanh.

Ngày nay, đình Tân Đông không chỉ là không gian tín ngưỡng quan trọng của người dân địa phương, mà còn là điểm tham quan nổi tiếng, thu hút du khách và giới trẻ tìm đến chụp ảnh, lưu giữ khoảnh khắc. Chính quyền địa phương đang có kế hoạch bảo tồn lâu dài, đặc biệt chú trọng giữ gìn cảnh quan ngôi đình cùng hai cây bồ đề đã trở thành “linh hồn” của công trình.