Gần một nữa dự án BOT có doanh thu giảm
Mới đây, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã nêu những con số ấn tượng trong báo cáo về các dự án BOT- các con số không mấy thú vị với các nhà đầu tư. Trong số 57 dự án BOT đang khai thác do Bộ GT-VT quản lý, có 27 dự án doanh thu năm 2018 tăng so với phương án tài chính dự kiến trong hợp đồng. Tuy nhiên, có 26 dự án doanh thu năm giảm, 4 dự án còn lại do mới vận hành, khai thác nên chưa đánh giá.
Các dự án doanh thu giảm có nguyên nhân chính là do lưu lượng thực tế thấp hơn so với dự kiến, phải phân chia lưu lượng phương tiện sang tuyến đường song hành, hoặc giảm giá vé dịch vụ sử dụng đường bộ và miễn hoặc giảm giá cho các phương tiên giao thông khu vực lân cận trạm thu phí.
Trong số những dự án giảm doanh thu lớn có dự án mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Bắc Giang, doanh thu năm 2018 đạt trên 460 tỷ đồng, giảm 87%; dự án hầm đường bộ Phú Gia - Phước Tượng đạt doanh thu trên 260 tỷ đồng, giảm trên 90%; dự án hầm Đèo Cả doanh thu hơn 450 tỷ đồng, giảm 95%.
Bộ GT-VT cũng cho biết, theo báo cáo của các ngân hàng thương mại, hiện có 32% dự án BOT đang khai thác có doanh thu thu phí không đạt dự kiến, tổng dư nợ cho vay vào khoảng 43.000 tỷ đồng. “Tình trạng này có thể sẽ dẫn đến rủi ro phải cơ cấu nợ, chuyển nhóm nợ, phát sinh nợ xấu cho các ngân hàng”, báo cáo nêu.
Đèo Cả chủ động ứng phó khó khăn
Đây không phải là thông tin mới, thực tế tình trạng đã xảy từ rất lâu, làm ảnh hưởng đến phương án tài chính của chủ đầu tư. Nếu các chủ đầu tư không chủ động có các giải pháp xử lý, ứng phó kịp thời thì chắc chắn đã phá vỡ phương án tài chính từ lâu. Với Công ty Cổ phần Đầu tư Đèo Cả, việc chủ động ứng phó đã chứng tỏ có hiệu quả khi doanh nghiệp vẫn trụ vững kể cả khi doanh thu sụt giảm nghiêm trọng.
Để chủ động ứng phó với tình hình thực tế, Công ty Cổ phần Đầu tư Đèo Cả đã chủ động tiết giảm chi phí đầu tư, giảm cả quy mô đầu tư một số hạng mục không quan trọng như đường công vụ… Một số phương án thi công được thay đổi linh hoạt để giảm chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng công trình, giảm thiểu các trang bị vận hành khi linh hoạt điều phối giữa các Dự án với nhau… để có được Tổng mức đầu tư (TMĐT) tối ưu.
Tất cả các phương án điều chỉnh phải thống nhất với Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là Bộ GTVT để cùng quyết định để đảm rằng việc giảm TMĐT nhưng vẫn đảm bảo quy mô tôi thiểu, chất lượng đảm bảo trên cơ sở được kiểm chứng qua các công cụ Kiểm toán Nhà nước, nghiệm thu sản phẩm của HĐNT Nhà nước phù hợp với tiêu chuẩn hiện hành.
Chủ đầu tư, bằng năng lực nguồn vốn của mình tiếp tục bù đắp một phần vốn Chủ sở hữu để duy trì hoạt động cơ bản của Dự án. Điều chỉnh giá vé phù hợp để tạo ra doanh thu cũng là một trong những phương án được áp dụng dù trước đó nhiều dự án đã cho người dân đi miễn phí để so sánh sự thuận lợi. Đồng thời với đó là việc soát xét lại các thông số đầu vào để điều chỉnh phương án tài chính.
Trong thời gian qua, các công trình hầm đường bộ thuộc Đèo Cả vẫn được vận hành thông suốt, không để gián đoạn, bảo đảm nhu cầu của người dân, doanh nghiệp. Tới thời điểm hiện tại, chủ đầu tư dự án vẫn có thể đảm bảo được các phương án tài chính. Về lâu dài, để đảm bảo các tuyến đường không bị đình trệ, chủ đầu tư không bị quá nhiều sức ép đòi hỏi các bên liên quan và hưởng lợi từ các dự án BOT phải có sự thấu hiểu và đồng thuận.
Hiện tại, phía Công ty Đèo cả đang đề nghị Bộ GTVT, Ngân hàng cùng tham gia giải quyết các vường mắc khách quan để đảm bảo phương án trả nợ cho Ngân hàng.
Cần giải pháp căn cơ, bền vững
Thực tế các Dự án BOT vẫn còn khó khăn khi Chính phủ đã có những quyết định giảm thiểu hỗ trợ, các Ngân hàng còn đặt ra nhiều yêu cầu chặt chẽ cho doanh nghiệp khi muốn tiếp cận nguồn vốn và đặc biệt rào cản lớn nhất là thiếu sự thấu hiểu của người dân. Nhiều vướng mắc vẫn đang phải chờ các bên liên quan chung tay như vai trò tham gia của các nhóm cơ quan ở khu vực công khi chưa giải quyết được các cơ chế bất cập, yêu cầu giảm giá vé, tăng lãi suất từ các đối tượng tham gia giao thông...
Khi các chính sách bất cập về trạm thu phí chưa được xử lý, đặc biệt nguồn hỗ trợ từ nguồn vốn PPP khó khăn, thường chậm hoặc cơ chế xử lý không đảm bảo (ví dụ: như phần vốn Trái phiếu Chính phủ tại Dự án Đèo Cả trên 1.800 tỉ đã bị thu hồi khi Dự án gặp rất nhiều khó khăn đến nay vẫn chưa được giải quyết) sẽ tiếp tục gây áp lực cho các dự án – nhất là những dự án đang bị giảm doanh thu hiện nay.
Phương án tài chính cho các dự án BOT sẽ còn khó khăn hơn khi tới đây Nhà nước cho triển khai Cao tốc Bắc – Nam, lúc này sẽ xuất hiện đường song hành, lượng xe cộ sẽ bị phân lưu. Lúc này chính là lúc các bên liên quan cùng phải đồng lòng tìm phương án tháo gỡ các khó khăn để tránh vỡ phương án tài chính. Cần có ngay các giải pháp chủ động, căn cơ, kịp thời, nếu không, để xảy ra hệ luỵ xấu thì không chỉ nhà đầu tư mà cả Ngân hàng và cả xã hội sẽ cùng gánh chịu.
