Vào dịp cuối năm sát Tết nguyên đán, nếu lên vùng cao Sa Pa, bạn nên vào xã Tả Phìn chơi và nếu may mắn, bạn có thể được dự một đám cưới của người dân tộc Dao Đỏ. Tôi đã may mắn được dự đám cưới trong 3 ngày 2 đêm của chú rể tên là Lý Quẩy Phú 20 tuổi và cô dâu là Chảo Mẩy Khé 21 tuổi. Nhà chú rể ở bản Tả Phìn còn cô dâu ở bản khoang cách nhau gần 20 km.
Người Dao Đỏ theo tục lệ từ xưa là cha mẹ tự tìm cho con trai của mình một người con gái Dao Đỏ làm vợ. Nếu thấy cô gái Dao nào xinh xắn, cha mẹ bên nhà trai sẽ đến nhà tìm hiểu về người con gái đó. Sau khi thấy cô gái đó hợp với con trai họ và được sự nhất trí của bố mẹ bên cô gái. Hai nhà sẽ làm lễ ăn hỏi và thường là lễ ăn hỏi diễn ra trước đám cưới một năm. Lúc này cô gái và chàng trai hoàn toàn không biết mặt nhau vì họ ở cách xa nhau cả ngày đi bộ.
Những đám nào ở cùng bản thì mới biết mặt nhau nhưng trong vòng một năm trước khi làm đám cưới, hai người không được đi chơi hay nói chuyện với nhau vì tục lệ không cho phép. Nếu trước khi làm đám cưới mà hai người hay đi chơi cùng nhau thì dân bản sẽ nói là hai người vô duyên và có đạo đức không tốt.
Để chuẩn bị cho đám cưới, bên nhà trai phải nuôi khoảng 10 con lợn, vài chục con gà, nấu sẵn hàng trăm lít rượu và thóc gạo để làm cỗ. Người Dao Đỏ thường coi công việc của một gia đình trong bản như việc của chính gia đình mình. Nếu một nhà nào trong bản có việc, mọi người tự đem gà, rượu, lợn, thóc lúa đến giúp. Nhà có việc sẽ ghi lại và sau đó nhà nào đã giúp họ thì đến khi nhà đó có việc họ lại đem lại đúng những thứ mà nhà kia đã giúp họ lúc trước.
Còn về phía nhà gái, sau đám ăn hỏi thì cô gái sẽ không phải làm bất cứ một công việc gì giúp gia đình. Công việc duy nhất trong lúc này là ở nhà chăm chỉ dệt vải, thêu quần áo để chuẩn bị cho ngày cưới. Thường thì bộ quần áo cho cô gái mặt trong ngày cưới rất đẹp và cầu kì, có cô gái phải làm trong ba tháng mới xong, còn nếu những cô nào không khéo tay thì cả năm không xong.
Đến ngày cưới, nhà cô gái sẽ thịt lợn làm cỗ mời họ hàng, bạn bè đến ăn cơm từ buổi sáng. Cỗ bên nhà gái thường đơn giản và chỉ khoảng chục mâm. Cỗ bên nhà trai thì ngược lại, như đám cưới này bố chú rể cho biết: Nhà tôi thịt 7 con lợn mỗi con nặng 200 kg, gần 100 con gà mỗi con 2 kg, 200 lít rượu thóc, khoảng gần 100 kg gạo và vót 800 đôi đũa để nhuộm mầu đỏ. Cỗ cưới phải dùng đũa mầu đỏ. Tổng cộng khoảng gần 100 măm cỗ. Họ bên nhà trai ăn cỗ trước một ngày. Đến ngày đón dâu, bên nhà trai cử 2 người đến nhà gái để đón cô dâu về, hai người đi đón dâu với trang phục ăn mặc bình thường và có nhiệm vụ duy nhất là dẫn đường cho nhà gái về nhà trai.
Vì theo tục lệ nhà trai không đến nhà gái đón dâu, đoàn nhà gái khoản 30 người gồm bố mẹ cô dâu, anh em, bạn bè sẽ cùng đưa cô dâu đến nhà chồng. Đoàn đưa dâu ăn mặc bình thường và đi trong im lặng nên người ngoài nhìn vào sẽ không biết đó là đám đưa dâu. Khi đoàn nhà gái đến cách nhà chú rể khoảng 1 km, cả đoàn dừng lại bên đường để thay quần áo đẹp. Lúc này cô dâu mới thay trang phục cưới là bộ quần áo truyền thống của người Dao Đỏ, đeo vòng và thắt lưng bằng bạc trắng.
Sau khoảng 30 phút đồng hồ, cả đoàn đưa dâu đã sặc sỡ trong trang phục truyền thống. Cô dâu cầm một chiếc ô có cuấn vải đỏ. Nhạc công duy nhất của nhà gái quấn một băng vải đỏ trước ngực và thổi kèn. Lúc này cả đoàn đi chậm trong tiếng kèn cùng tiến về nhà trai. Bố mẹ cô dâu đã vào nhà trai trước cả đoàn, lúc này đang ngồi uống rượu, ăn cỗ cùng bố mẹ chú rể.
Đến gần cổng nhà trai khoảng 100m, đoàn nhà gái dừng lại để làm lễ. Anh trai hoặc em trai cô dâu sẽ ngồi xuống để họ nhà gái phủ vải, khăn và những đồ mà cô dâu may trong một năm qua lên người, tất cả mọi thứ được chùm kín lên đầu. Lúc này nhà trai cử một đoàn khoảng mười người từ trong nhà đi ra đón. Đoàn nhà trai có một người cuấn băng đỏ trước ngực hay còn gọi là chủ hôn cùng một người đánh trống, một người thổi kèn đồng và một người cầm thanh la bằng đồng.
Trong lúc nhà gái làm lễ phủ vải đỏ thì những nhạc công kia đi vòng quanh để đánh trống, thổi kèn ầm ĩ, người nào mệt thì ra uống rượu, hút thuốc lào và có người khác vào thay ngay. Sau khi kết thúc lễ phủ khăn khoảng 2 giờ đồng hồ, những chiếc khăn, áo đỏ được phủ lên đầu cô dâu và lúc này cả đoàn tiến vào nhà chú rể trong tiếng kèn trống rộn ràng.
Theo quan niệm của người Dao Đỏ, cô dâu chỉ được phép vào nhà từ lúc mặt trời mọc cho đến trưa, buổi chiều tuyệt đối không được vào nhà nên có những đám nhà cô dâu phải đi từ lúc 2h sáng để kịp đến nhà chú rể vào lúc mặt trời mọc. Hầu hết các đám đón dâu đều đi bộ vì đi đường núi, đường rừng.
Phong tục đám cưới người Dao Đỏ, cô dâu sau khi đã vào đến sân nhà trai nhưng vẫn chưa được bước qua cửa để vào nhà. Nhà trai đã chuẩn bị một chiếc giường được quây bạt kín để cô dâu ở qua đêm ngoài sân trong khi hai họ ăn cỗ uống rượu. Đến 2 giờ sáng, sau khi thầy Mo làm lễ cúng thì cô dâu mới được vào trong nhà. Đến lúc này cô dâu và chú rể mới biết mặt nhau.
Ngày hôm sau, nhà trai mời tất cả đoàn nhà gái ở lại ăn cỗ thêm một ngày nữa rồi mới cho về. Trước khi về, mỗi người trong đoàn nhà gái sẽ được bố mẹ chú rể tặng cho 1kg thịt lợn và đích thân chú rể phải tự tay đan hai chiếc rọ bằng tre để cho bố mẹ vợ mang thịt về.
Ông Lý Phù Siệu bố của chú rể nói: “Ngày xưa hồi tôi cưới vợ cũng thế, bố mẹ gả vợ chứ có tìm hiểu gì đâu. Sau khi đám cưới tan, mọi người nhà gái về hết, lúc đó tôi thấy một cô gái cứ ngồi ở ghế mà không về, tôi ra hỏi thì mới biết cô gái đó là vợ mình”.
