Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, đường sắt có vai trò quan trọng trong vận tải hành khách và hàng hoá, tuy nhiên, thời gian qua phát triển đường sắt ít được quan tâm, phát triển chưa tương xứng với sự phát triển của đất nước.
Vừa qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đã rất tích cực xem xét các đề nghị của Chính phủ liên quan phát triển ngành đường sắt, bao gồm: Nâng cấp, các tuyến đường sắt đã có; nối lại các tuyến đường sắt đã có trước đây đang gián đoạn; triển khai các dự án đường sắt lớn như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tuyến đường sắt kết nối với Trung Quốc và các tuyến đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội, TPHCM.
Quốc hội đã ban hành các Nghị quyết số 172, số 187 và số 188 liên quan phát triển đường sắt gồm: Nghị quyết chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; Nghị quyết về chủ trương đầu tư Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, TPHCM.
Người đứng đầu Chính phủ nhận định rằng phát triển đường sắt có nhiều khâu, nhiều phần việc, nhiều hạng mục, đi kèm với mức đầu tư lớn. Mặt khác, thời gian thì có hạn, công việc lại nhiều, đòi hỏi cao, trong khi sự hiểu biết và năng lực công nghệ còn chưa cao. Do vậy, Thủ tướng nhấn mạnh việc đầu tư vào lĩnh vực này đòi hỏi quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, làm việc nào dứt điểm việc đó, đồng thời phải xác định rõ trọng tâm, trọng điểm. Bên cạnh đó, phát triển đường sắt cũng liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều địa phương, do đó Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo để các bộ, ngành, địa phương, đơn vị căn cứ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn phối hợp triển khai, với quan điểm phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, "nhiệm vụ thuộc ngành, lĩnh vực nào, ngành đó phải thực hiện; thuộc địa phương nào, địa phương đó phải thực hiện" để đẩy nhanh tiến độ, chất lượng triển khai các dự án giao thông đường sắt.
Thủ tướng yêu cầu các thành viên Ban Chỉ đạo, các bộ, ngành, địa phương, đơn vị "thần tốc, thần tốc hơn nữa; tạo bạo, táo bạo hơn nữa", phát huy tinh thần trách nhiệm, rà soát các nhiệm vụ được giao tại phiên họp thứ nhất; đề xuất các giải pháp triển khai các dự án đảm bảo tiến độ, chất lượng - Ảnh: Báo Chính phủ
Kể từ khi thành lập vào tháng 3/2024, Ban Chỉ đạo đã tiến hành họp phiên thứ nhất. Tại phiên họp này, Thủ tướng Chính phủ đã giao 24 nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương, với trọng tâm là tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc và đẩy nhanh thủ tục chuẩn bị đầu tư các dự án.
Hòa chung khí thế của những ngày tháng 4 lịch sử cách đây 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các thành viên Ban Chỉ đạo, các bộ, ngành, địa phương, đơn vị phải "thần tốc, thần tốc hơn nữa; tạo bạo, táo bạo hơn nữa", phát huy tinh thần trách nhiệm, thực hiện phân công "rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ kết quả, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền", với tầm nhìn "nhìn xa, trông rộng, nghĩ sâu, làm lớn". Đồng thời, cần rà soát các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo giao tại phiên họp thứ nhất và đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp để triển khai các dự án đảm bảo tiến độ, chất lượng.
Tại cuộc họp thứ hai hôm nay, Thủ tướng yêu cầu, tiếp tục tập trung triển khai đồng bộ các dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, các tuyến đường sắt tại Hà Nội và TPHCM. Tinh thần là vừa phải triển khai công việc trước mắt, vừa phải triển khai các công việc lâu dài, xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, đào tạo nhân lực…
Thủ tướng nêu rõ mục tiêu không thay đổi là phải khởi công dự án Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong năm 2025 và khởi công tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trong năm 2026.
Về vốn, Thủ tướng chỉ đạo huy động đa dạng các nguồn vốn, gồm vốn tự có của Trung ương, địa phương, vốn vay, phát hành trái phiếu của Chính phủ và doanh nghiệp, hợp tác công tư…
Về pháp lý, Thủ tướng giao Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp khẩn trương hoàn thiện Nghị quyết thống nhất các cơ chế đặc thù cho tất cả dự án đường sắt, trình Chính phủ trong tháng 4 và trình Quốc hội trước ngày 5/5.
Với 4 nghị định của Chính phủ, Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng Nghị định về thiết kế tổng thể kỹ thuật và các cơ chế đặc thù, đặc biệt; Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng Nghị định về tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa; Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì xây dựng Nghị định về phát triển khoa học công nghệ đường sắt; Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng Nghị định về tạm sử dụng, hoàn trả rừng. Các nghị định hoàn thành trong tháng 5/2025.
Về phát triển công nghiệp đường sắt, phục vụ phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Thủ tướng nêu rõ, phải chuyển giao và làm chủ công nghệ hiện đại; quản trị khoa học, thông minh; đào tạo nhân lực chất lượng cao. Bộ Xây dựng và Bộ Giáo dục và Đào tạo có đề án, kế hoạch đào tạo ngắn hạn, trung hạn, dài hạn ở các trình độ công nhân kỹ thuật, kỹ sư, tiến sĩ.
Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về danh mục dịch vụ hàng hóa công nghiệp đường sắt, hoàn thành chậm nhất trong nửa đầu tháng 6/2025.
Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Đề án về phát triển công nghiệp đường sắt; Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì xây dựng Đề án về phát triển nguồn nhân lực. Thời gian hoàn thành của 2 đề án trong quý 2 năm 2025.
Cùng với đó, phải huy động các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân có năng lực công nghệ và sản xuất tham gia các dự án và phát triển công nghiệp đường sắt. Trong đó, Bộ Xây dựng giao các tập đoàn như VNPT, Viettel nghiên cứu tiếp nhận, phát triển, làm chủ công nghệ hệ thống thông tin, tín hiệu và hệ thống điều khiển của các dự án đường sắt.
Với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, tại Nghị quyết số 106/NQ-CP, Chính phủ đã chấp thuận kế hoạch tổng thể triển khai, bảo đảm khởi công chậm nhất trong tháng 12 năm 2026, Thủ tướng đề nghị các bộ ngành, địa phương căn cứ các mốc tiến độ tổng thể và nhiệm vụ được giao, xây dựng kế hoạch của ngành, lĩnh vực, địa phương.
Với dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, các cơ quan tiếp tục trao đổi, làm việc, thúc đẩy phía Trung Quốc để sớm hoàn thành công tác đàm phán hiệp định vay, đáp ứng tiến độ triển khai Dự án.
Về giải phóng mặt bằng cho các dự án, Thủ tướng nêu rõ, luật, cơ chế, chính sách đã có, các địa phương phải chủ động giải phóng mặt bằng, huy động cả hệ thống chính trị và các lực lượng vào cuộc; đặc biệt cần hoàn thành giải phóng mặt bằng cho dự án Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trong tháng 9 năm nay.
Với các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TPHCM, Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần phân cấp, yêu cầu các địa phương vận dụng các cơ chế, chính sách đặc thù đã có trong tổ chức thực hiện, Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn thêm nếu có vướng mắc.
Thủ tướng chỉ đạo UBND TP. Hà Nội và TPHCM khẩn trương xây dựng kế hoạch chi tiết, tiến độ công việc triển khai các cơ chế chính sách của Nghị quyết số 188/2025/QH15 áp dụng cho hai Thành phố và ban hành kế hoạch riêng của mỗi thành phố thuộc thẩm quyền của địa phương.
