Vẫn còn dư địa
Tại diễn đàn “Phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2023” tổ chức chiều 8/11, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị nhận định: “Với tỷ lệ đô thị hóa đến tháng 9/2023 là 42,6%, chúng ta còn rất nhiều dư địa để phát triển đô thị”.
Đánh giá về việc phát triển đô thị trong thời gian qua, theo Bộ trưởng, ngày 24/11/2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 06-NQ/TW về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị bền vững.
Đến tháng 9/2023, toàn quốc đã có 902 đô thị. Trong đó có 2 đô thị loại đặc biệt, 22 đô thị loại I, 35 đô thị loại II. Tỷ lệ đô thị hóa cả nước ước đạt trên 42,6%.
Nghị quyết 06 cũng thẳng thắn nêu ra sự bất cập trong việc phát triển đô thị mà phải tập trung giải quyết trong thời gian tới như tỷ lệ đô thị hóa đạt được thấp hơn mục tiêu đề ra, còn nhiều khoảng cách xa so với tỷ lệ bình quân khu vực và thế giới.
Chất lượng đô thị hóa chưa cao, chủ yếu là phát triển theo chiều rộng, gây lãng phí đất đai, mức độ tập trung kinh tế còn thấp. Đồng thời, kết cấu và chất lượng hạ tầng đô thị chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển dân số và kinh tế khu vực; chưa thích ứng được với biến đổi khí hậu, ứng phó dịch bệnh quy mô lớn.
Ngày càng có xu hướng gia tăng ô nhiễm môi trường, khả năng tiếp cận dịch vụ công và phúc lợi xã hội của người nghèo và lao động di cư tại đô thị còn thấp và nhiều bất cập. Năng lực quản lý và quản trị đô thị yếu, chậm đổi mới.
Phó Tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển Đô thị Việt Nam (VUPDA) - TS.KTS Trương Văn Quảng nhìn nhận, chất lượng đồ án quy hoạch đô thị chưa cao. Phát triển đô thị theo mô hình dự án khu đô thị mới bộc lộ những điểm yếu như tính tổng thể, không đồng bộ về kết nối hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội…
Sự phát triển nhà ở, đất ở quá nóng nhưng không có những công cụ tài chính hữu hiệu đi kèm làm biến tướng việc phát triển đô thị, không phục vụ nhu cầu nhà ở mà chủ yếu hướng tới việc đầu cơ, tích đất của một bộ phận nhỏ người giàu trong xã hội.
Ông Quảng cho rằng, nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên. Trong đó, tính xơ cứng của sản phẩm quy hoạch không đủ linh hoạt để đáp ứng được những thay đổi của thực tiễn nên thường xuyên điều chỉnh.
Sự phối hợp đa ngành trong quá trình lập quy hoạch còn nhiều hạn chế, thiếu tính tổng thể hợp nhất, tích hợp. Do đó khó can thiệp hiệu quả vào những quy hoạch ngành.
Một số nguyên nhân khác là việc “hợp thức hóa” một số vấn đề, một số việc “đã rồi” tại địa phương theo tư duy “nhiệm kỳ”… lợi ích nhóm; chất lượng tư vấn lập quy hoạch…
Phó Tổng thư ký VUPDA dẫn chứng thông tin dự án đô thị lấn biển trong vùng đệm vịnh Hạ Long đã gây xôn xao dư luận gần đây. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng này đến từ quyết định chủ trương đầu tư không chuẩn.
Theo ông, nhiều đô thị lớn phủ kín các dự án nhà ở, nhưng đa phần là phân khúc giá trị cao, không đáp ứng nhu cầu phần lớn người dân. Trong quá trình điều chỉnh quy hoạch, vùng quy hoạch mở rộng ra vùng ven, xuất hiện thêm các dự án trong khi khu đô thị trong trung tâm còn chưa được lấp đầy. "Do đó tồn đọng nhiều khu đô thị ma dù người dân có nhu cầu ở lớn" - ông Quảng nói.
Tình trạng thiếu nhà ở bình dân, thiếu tiện ích như trường học, sân chơi tại các khu đô thị dẫn tới cảnh người dân phải xếp hàng từ sớm bốc thăm mua nhà ở xã hội hay bốc thăm giành suất vào trường công cho con. Việc phát triển mô hình khu đô thị vẫn còn nhiều điểm yếu như thiếu đồng bộ trong kết nối hạ tầng kỹ thuật, xã hội.
Đẩy mạnh phân cấp phân quyền
Thừa nhận về những hạn chế trong phát triển đô thị, tuy nhiên Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị khẳng định đô thị hóa là tất yếu, là động lực của phát triển.
“Xu hướng chung trong tương lai được dự báo có đến 2/3 dân số thế giới sẽ ở đô thị và Việt Nam không nằm ngoài xu thế. Hiện, dư địa phát triển đô thị còn rất lớn nên ngay từ bây giờ cần chuẩn bị tốt cho phát triển đô thị hiệu quả trong thời gian tới, góp phần nâng cao đời sống người dân cũng như tạo động lực tăng trưởng kinh tế, cải thiện môi trường” , ông Nghị nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng Xây dựng, giải pháp phát triển đô thị là chính quyền địa phương cần quan tâm, chủ động phát huy, bố trí nguồn lực ngay tại địa phương, đặc biệt đẩy mạnh đầu tư công nhằm cải thiện chất lượng đô thị song song quá trình đô thị hóa…
TS.KTS Trương Văn Quảng cho rằng, nhằm nâng cao chất lượng quy hoạch, phải tập trung vào đổi mới phương pháp, quy trình lập quy hoạch. Nâng cao tính pháp lý và chất lượng quản lý.
Đồng thời, cần bỏ đi tính “nhiệm kỳ” trong công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển đô thị.
Tại diễn đàn, Phó trưởng Ban Kinh tế T.Ư Nguyễn Đức Hiển cho rằng, cần tiếp tục đổi mới tư duy thống nhất nhận thức về đô thị hóa và phát triển đô thị bền vững, đây chính là động lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội. Xác định khâu đột phá quan trọng nhất để xây dựng, phát triển đô thị bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu.
Đồng thời, đẩy nhanh hoàn thiện đồng bộ thể chế, chính sách nhằm tạo thuận lợi cho quá trình đô thị hóa, công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý, phát triển đô thị bền vững. Trọng tâm là xây dựng luật để quản lý phát triển đô thị bền vững và luật điều chỉnh quy hoạch đô thị và nông thôn; đẩy mạnh phân cấp phân quyền hơn cho chính quyền các đô thị.
