Chủ trương cải tạo chung cư cũ khó thực hiện vì nhiều vướng mắc, trong đó có việc hạn chế chiều cao.
Cải tạo chung cư cũ chậm vì ít lợi nhuận, “lăn tăn” chiều cao
Đây là thực tế dễ nhận thấy sau nhiều năm Hà Nội “vật lộn” với chủ trương cải tạo, xây dựng lại các chung cư cũ. Báo cáo kết quả triển khai thực hiện Đề án và các Kế hoạch triển khai Đề án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn TP. Hà Nội mới đây cho thấy, việc triển khai rất chậm, không đảm bảo tiến độ đã đề ra.
Theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô, Quy hoạch phân khu đô thị, một số nhà chung cư hiện trạng không phù hợp quy hoạch (nhiều vị trí nhà chung cư cũ quy hoạch xác định là khu cây xanh, công viên; chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc thấp 1-5 tầng, dân số hiện trạng cao hơn dân số quy hoạch…).
Theo ông Mạc Đình Minh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội (trước đây và sau hợp nhất), một trong những vướng mắc hiện hữu là việc cải tạo, cơi nới gây khó khăn cho công tác kiểm định, đánh giá chất lượng nhà chung cư; UBND các quận, huyện chưa xác định được ranh giới các khu chung cư. Các quận, huyện có nhà chung cư chưa đánh giá hệ thống hạ tầng kỹ thuật phòng cháy, chữa cháy; cấp nước, thoát nước, xử lý nước thải; cấp điện, giao thông nội bộ và yêu cầu về cải tạo, chỉnh trang đô thị dẫn đến khó khăn trong việc đánh giá và kết luận theo quy định Nghị định 69/2021/NĐ-CP (trước đây), nay là Luật Nhà ở 2023 và Nghị định 98/2024/NĐ-CP.
Hà Nội với 200 nhà cấp C, 137 nhà cấp B và 7 nhà thuộc diện nguy hiểm cấp D cần phải di dời để xây dựng lại nhưng rất khó hấp dẫn các nhà đầu tư, dù các vị trí đều thuộc top “đất vàng”. Việc hạn chế chiều cao công trình được coi là “rào cản”, không đảm bảo tính hiệu quả đầu tư nên không hấp dẫn các nhà đầu tư tham gia thực hiện.
Trước thực tế này, việc Hà Nội đồng ý giao quận Ba Đình nghiên cứu phát triển chiều cao tối đa 40 tầng đối với khu chung cư cũ Thành Công được coi như tháo “điểm nghẽn”, tạo cơ chế đẩy việc cải tạo chung cư cũ vốn “ì ạch”, nay được “đi” nhanh hơn. Hà Nội cũng yêu cầu quận Ba Đình tính toán hài hòa diện tích sàn căn hộ thương mại dôi dư, tạo ra quỹ đất “thương phẩm” thương mại dịch vụ lớn hơn.
Tính toán việc sử dụng không gian ngầm để giảm tải áp lực hạ tầng
Là người có nhiều tâm huyết với quy hoạch và kiến trúc của Hà Nội, KST. Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho biết: “Phương án nâng chiều cao lên 40 tầng để cải tạo các dự án chung cư cũ tại khu Thành Công, theo tôi là hợp tình, hợp lý, bởi nếu không như vậy, Thành phố sẽ đi vào bế tắc và chủ trương cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ sẽ rất khó thực hiện”.
“Chắc chắn Hà Nội cũng đã xem xét kỹ lưỡng, bởi việc này đã được các Sở, ngành, chuyên gia, các đơn vị tư vấn bàn thảo trong suốt thời gian dài. Tuy nhiên, cần kèm theo các điều kiện về dân số, áp lực hạ tầng xã hội, chứ không để xây cao rồi cứ thế “nhồi” dân vào ở”, KTS. Trần Huy Ánh bày tỏ.
Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Công Giang, nguyên Trưởng Bộ môn Xây dựng công trình ngầm đô thị, Khoa Xây dựng, trường Đại học Kiến trúc Hà Nội cho rằng: “Việc cải tạo chung cư cũ của Hà Nội nhiều năm nay bị chậm là do hạn chế chiều cao nên các nhà đầu tư không ai mặn mà, bây giờ nới ra bằng việc nâng chiều cao, tôi cho đây là phương án hợp lý”.
TS. Nguyễn Công Giang - người đã có nhiều nghiên cứu về quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị.
“Bất kể nhà đầu tư nào khi quyết định đầu tư đều tính toán đến vấn đề lợi nhuận, ở đây xây dựng lại chung cư cũ mà còn xây tại tại vị trí đất vàng, ngoài việc bố trí tái định cư, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng cao, không có lợi nhuận thì chả nhà đầu tư nào muốn làm”, TS. Nguyễn Công Giang bày tỏ.
Về áp lực hạ tầng xã hội, TS. Nguyễn Công Giang cho rằng, trong tương lai, Hà Nội cần tính toán tận dụng không gian ngầm đô thị. Quận Ba Đình và một số quận nội đô đã có quy hoạch ngầm rồi thì nên cần tính toán các phương án để thực hiện và kết nối. Hiện hạ tầng đô thị bị áp lực do chúng ta sử dụng phương tiện cá nhân quá nhiều, trong khi di chuyển các tuyến Láng Hạ, Kim Mã… đều có dịch vụ xe buýt công cộng nhưng ít người sử dụng. Cần có sự kết nối giữa tuyến đường sắt đô thị và tuyến xe buýt được nhà nước trợ giá để giải quyết vấn đề này.
Tại một số nước trên thế giới như Nhật Bản, họ sử dụng hệ thống không gian ngầm rất hiệu quả, phần lớn là di chuyển bằng phương tiện tàu điện ngầm dưới lòng đất.
“Tại Hà Nội, các chuyên gia Nhật Bản đã đưa ra phương án quy hoạch đồng bộ các công trình ngầm về độ cao, kết cấu và liên thông với nhau. Qua đó, các tòa nhà cạnh nhau có thể chia sẻ trong việc khai thác công trình ngầm... Tuy nhiên, hiện chưa có luật cụ thể về quản lý sử dụng không gian ngầm. Tại các khu vực tàu điện ngầm đi qua, chưa có quy định rõ ràng và chặt chẽ về việc sở hữu không gian ngầm dưới lòng đất, phần nào của nhà dân, phần nào Nhà nước được thi công, sử dụng”, TS. Nguyễn Công Giang cho biết thêm.
