Đó là nhận định được nhóm phân tích Khối Nghiên cứu Kinh tế HSBC đưa ra trong báo cáo Vietnam at a glance - Lạm phát sẽ đi đến đâu? vừa phát hành. Theo HSBC, trong khi đà lạm phát của tháng Hai tăng với tốc độ cao nhất trong tám năm qua, lạm phát trung bình vẫn duy trì sự ổn định. Giá lương thực thực phẩm đang điều chỉnh do giá thịt heo đã bình ổn, có nhiều khả năng sẽ bù đắp những tác động do giá dầu tăng cao gây ra. Trong khi đó, lạm phát từ phía nhu cầu sẽ phục hồi, nhưng có khả năng sẽ tăng chậm hơn do thị trường lao động vẫn tiếp tục suy thoái.
Báo cáo nêu vấn đề: Khi triển vọng kinh tế toàn cầu được cải thiện, có những lo ngại về biến động lạm phát. Thật trùng hợp, đà lạm phát trong tháng Hai của Việt Nam đã tăng cao nhất trong tám năm qua. Do đó, cần xem xét liệu Việt Nam có phải đối mặt với rủi ro về lạm phát trong năm 2021 hay không, vì điều này sẽ kéo theo những tác động quan trọng liên quan đến tiền tệ. Mặc dù đã có nhiệm vụ tương đối toàn diện (ví dụ như ổn định kinh tế vĩ mô và tỷ giá) và khung tiền tệ vì mục tiêu lạm phát phi chính thức, nhóm phân tích vẫn kỳ vọng Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ xem lạm phát như là một công cụ chỉ thị chính và sẽ có những phản ứng tương tự như các ngân hàng trung ương khác khi đối mặt với tình trạng khó khăn.
Điều gì đã xảy ra vào tháng Hai vừa qua?
Giảm phát biến mất nhanh hơn so với mong đợi của thị trường. Lạm phát toàn phần đã tăng 1,5% so với tháng trước Giêng (Biểu đồ 1). Mặc dù những ảnh hưởng của Tết đóng một vai trò quan trọng, nhưng giá điện tăng mạnh cũng được xem là một động lực chính. Sau khi được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trợ giá điện một lần vào tháng Giêng, giá điện đã tăng 20% so với tháng trước (nguồn Tổng cục Thống kê ngày 28/02/2021). Trong khi đó, giá lương thực đang tăng và chi phí vận tải cao hơn cũng góp phần đẩy chỉ số lạm phát lên cao. Mặc dù biến động giá điện có thể chỉ là sự điều chỉnh hành chính chỉ diễn ra một lần, nhưng giá thực phẩm và chi phí vận tải sẽ là những yếu tố cần được theo dõi chặt chẽ, vì cả cả hai đều có tỷ trọng lớn trong rổ tính chỉ số giá tiêu dùng chung, với tỷ trọng lần lượt là 34% và 10% (Biểu đồ 3).
Đầu tiên, có một bức tranh hỗn hợp trong danh mục thực phẩm. Kể từ cuối năm 2019, giá thịt heo cao hơn đã đẩy lạm phát lương thực lên cao, thậm chí có lúc lạm phát toàn phần tạm thời vượt ngưỡng “trần lạm phát 4%” trong bốn tháng liên tiếp. Tuy nhiên, giá thịt heo phần lớn đã được điều tiết, do các điều kiện dần được cải thiện kể từ nửa cuối năm 2020 và nhập khẩu thịt heo đã tăng 382% so với cùng kỳ năm ngoái (nguồn VietnamPlus, ngày 9/2/2021). Dịch tả lợn châu Phi (ASF) đã gây thiệt hại khoảng sáu triệu con heo ở Việt Nam, nhưng tổng đàn heo đã tăng lên đến hơn 26 triệu con, tương đương với 85% mức trước khi dịch diễn ra (nguồn: UN FAO, ngày 4/3/2021). Nếu chúng ta không tính đến những biến động diễn ra trong dịp Tết, giá thịt heo chỉ tăng 0,7% so với cùng kỳ năm ngoái trong hai tháng đầu năm 2021, mặc dù từ mức cơ bản cao, theo số liệu từ Tổng cục Thống kê.
Trong khi việc giá thịt heo tăng chậm lại là điều đáng khích lệ, giá ngũ cốc toàn cầu tăng cao đang gây ra rủi ro tăng giá (Biểu đồ 2). Trong trường hợp của Việt Nam, giá gạo đã có sự gia tăng đáng kể trong vài tháng qua, do một số yếu tố bao gồm nguồn cung hạn chế theo mùa và thu hoạch chậm trễ ở một số khu vực thuộc Đồng bằng sông Cửu Long do điều kiện thời tiết bất lợi. Điều đó cho thấy, trong khi giá lương thực ngũ cốc có thể là một nguồn đáng lo ngại, tỷ trọng chỉ số giá tiêu dùng của mặt hàng này tương đối nhỏ (3,7%), do đó rủi ro tăng giá có thể được hạn chế. Nhìn chung, HSBC kỳ vọng giá thực phẩm sẽ giảm đáng kể sau khi năm ngoái đã có mức tăng 10%.
Một mối quan tâm chính khác liên quan đến việc thúc đẩy nguồn cung xuất phát từ tác động của dầu mỏ. Tại Việt Nam, liên Bộ Công Thương và Tài chính thường hay rà soát giá xăng dầu trong nước và có những điều chỉnh phù hợp với biến động giá xăng dầu trên thế giới mỗi hai tuần một lần. Trong những năm gần đây, mối tương quan giữa chi phí vận tải trong nước và giá dầu quốc tế ngày càng rõ rệt, điển hình là độ trễ khoảng một tháng. Không có gì ngạc nhiên khi giá vận tải trong nước giảm 11% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây chính là tác nhân kéo lạm phát toàn phần giảm mạnh trong năm 2020. Điều đó cho thấy tác động giảm giá rồi sẽ biến mất trong suốt năm 2021.
Do đó, nhóm phân tích dự báo sẽ có một số áp lực tăng lạm phát từ giá vận tải cao hơn (HSBC dự báo Giá dầu thô Brent tăng 34% lên 56 USD/thùng vào năm 2021). Điều đó cho thấy, việc giá cả vận tải tăng nhiều khả năng sẽ được giá lương thực tăng chậm hơn bù đắp, do tỷ trọng của giá vận tải trong chỉ số giá lạm phát tương đối nhỏ hơn.
Còn các yếu tố lạm phát do cầu kéo thì sao?
Vì Việt Nam là một trong số ít nền kinh tế có mức tăng trưởng tích cực trong năm 2020, nên lạm phát do nhu cầu trong nước được duy trì tương đối tốt. Giá cả trong các nhóm hàng hóa như thiết bị gia dụng, giáo dục và quần áo tăng với tốc độ ổn định nhưng chậm hơn trong năm 2020. Trong khi đó, chi phí giải trí đã giảm xuống, nhưng điều này được mong đợi do sự phục hồi của các loại hình dịch vụ đang bị tụt lại.
Mặc dù kỳ vọng nhu cầu trong nước sẽ được cải thiện vào năm 2021, nhưng nhóm phân tích cho rằng thị trường lao động vẫn tiếp tục trì trệ sẽ làm hạn chế lạm phát từ phía nhu cầu. Tuy nhiên, rủi ro tăng lên đến từ chi phí chăm sóc sức khỏe. Chính phủ đã cân đối cẩn thận các cải cách của mình để tự do hóa chi phí chăm sóc sức khỏe bằng cách giữ lạm phát trong tầm kiểm soát trong những năm qua. Do Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực lạm phát thực phẩm tăng trong năm 2019, chi phí chăm sóc sức khỏe đã được điều chỉnh giảm mạnh. Do giá lương thực vẫn tăng và giá dầu tăng vào năm 2021, chi phí chăm sóc sức khỏe giảm có thể sẽ vẫn tiếp tục. Điều đó nói rằng, đây vẫn là một rủi ro tăng đối với dự báo./.
