Khu ổ chuột bên cạnh các tòa cao ốc ở Cebu, Philippines. Nhiếp ảnh gia: Kuni Takahashi / Bloomberg.
Theo số liệu mới được Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố, có một thực tế đáng ngại là khoảng 55% dân cư thành thị ở Campuchia sống trong những ngôi nhà ổ chuột. Tỷ lệ này ở Mông Cổ, Myanmar và Philippines lần lượt là 43%, 41% và 38%.
Riêng ở Việt Nam, Trung Quốc và Indonesia - thuộc nhóm các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới - tỉ lệ dân thành thị trong khu ổ chuột chiếm hơn 20%.
Xét trên một vài khía cạnh, có thể coi đây là mặt trái của quá trình đô thị hóa trên diện rộng – điều đã đem lại mức tăng trưởng vượt bậc cho các quốc gia châu Á. Ở những nơi như Manila và Jakarta, hàng triệu người lao động đã góp phần không nhỏ tạo nên sức mạnh cho nền kinh tế đang sống trong những khu nhà ở được dựng tạm và bất hợp pháp.
Bà Makiko Watanabe, chuyên gia nghiên cứu đô thị của World Bank, cho biết: “Các khu ổ chuột mới nổi là bằng chứng cho thấy nền kinh tế đang tăng trưởng và cơ hội thường chỉ có ở thành phố lớn. Tuy nhiên, các chính phủ không thể đáp ứng kịp thời và đầy đủ nơi ăn chốn ở cho những người di cư mới lên. Điều cần làm lúc này là phải cải thiện chính sách sử dụng đất đai và điều chỉnh giá nhà ở cho phù hợp”.
Tỷ lệ người dân thành thị sống trong các khu ổ chuột phân theo quốc gia (%).
Cũng theo bà Watanabe, các nước đang phát triển có thể học hỏi từ thành công của các nước láng giềng như Singapore, Hàn Quốc và Nhật Bản – những nước cũng từng phải vật lộn để giải quyết tình trạng này. Ví dụ, Chính phủ Singapore đã có thể biến một thị trấn thuần nông thành thành phố sầm uất bậc nhất thế giới bằng cách xây dựng những khu nhà ở có giá hợp lý, phù hợp với túi tiền của người dân.
Một chiến lược khác có thể áp dụng là tăng cường thêm các trung tâm đô thị bên ngoài thành phố lớn bằng cách xây trường học, bệnh viện, đường cao tốc và sân bay để khuyến khích thêm đầu tư, tạo ra việc làm mới. Hàng loạt các thủ đô như Bắc Kinh của Trung Quốc đến Bangkok của Thái Lan đang tìm biện pháp đối phó với sự tăng trưởng nóng, đô thị hóa quá nhanh gây mất trật tự công cộng, ô nhiễm môi trường.
Ở Philippines, điều đó có nghĩa là phân bổ hợp lý hơn số của cải đang tập trung ở Manila – thủ đô có dân số 22 triệu người đang chiếm tới hơn 1/3 GDP cả nước.
Bà Watanabe còn cho rằng các quốc gia sẽ có thể phân bổ dân số một cách hợp lý hơn nếu như thành công trong việc xây dựng các trung tâm kinh tế vùng.
“Chúng ta cần phải thay đổi cách nhìn nhận đối với những người dân ngụ cư sống tại các khu ổ chuột. Bởi họ góp phần vào những việc làm cần thiết tại những thành phố lớn và cũng mang lại nhiều cơ hội kinh tế. Thực ra đây chính là “xương sống” của nền kinh tế, nhưng cho đến nay họ vẫn không được đánh giá đúng chỉ vì sống tại một khu vực kinh tế không chính thức”, bà Watanabe nói./.
