"Phá dỡ hay tháo dỡ thì cũng không được phép hủy hoại tài sản"

Tại tọa đàm về trách nhiệm bồi thường Nhà nước trong lĩnh vực quản lý hành chính qua vụ việc UBND quận Hà Đông cưỡng chế phá dỡ công viên nước Thanh Hà do báo Pháp luật Việt Nam tổ chức mới đây, các chuyên gia đã chỉ ra nhiều vấn đề cho thấy việc phá hủy hoàn toàn, biến công viên nước Thanh Hà thành đống đổ nát, gây thiệt hại cho doanh nghiệp là chưa thỏa đáng, cần làm rõ có sai phạm không và truy cứu trách nhiệm.

"Phá dỡ hay tháo dỡ không phải là đập bỏ, phá hủy"

Nêu ý kiến tại tọa đàm, ông Đinh Xuân Thảo, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Lập pháp của Quốc hội cho hay, tại Nghị định 180/2007/NĐ-CP ngày 7/12/2007 quy định biện pháp xử lý vi phạm trật tự xây dựng có quy định cụ thể.

“Dưới góc độ người nghiên cứu lập pháp, theo tôi cần phải hiểu "tháo dỡ" hay "phá dỡ" đều là dỡ bỏ công trình để khôi phục hiện trạng ban đầu. Và phải hiểu "phá dỡ, tháo dỡ" không phải là đập bỏ, phá hủy. Xử lý công trình theo cách đập bỏ, hủy hại tài sản thì không pháp luật nào cho phép. Phải bảo quản phương tiện, tang vật, tài sản kèm theo để xử lý theo quy định của pháp luật. Không được tiêu hủy, hủy hoại. Như vậy, dù theo luật, nghị định, phá dỡ hay tháo dỡ thì cũng không được phép hủy hoại tài sản”, ông Thảo nói.

Theo vị này, xử lý công trình theo cách đập bỏ, hủy hại tài sản thì không pháp luật nào cho phép. Ngược lại, cần phải bảo quản phương tiện, tang vật, tài sản kèm theo để xử lý theo quy định của pháp luật, không được tiêu hủy, hủy hoại.

Ông Thảo cũng cho biết, khi thảo luận Luật Xử lý vi phạm Hành chính 2012, các ĐBQH thấy phải dùng từ “tháo dỡ” mới chính xác.

Đồng quan điểm, ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng nhận định, trước khi bàn đến góc độ pháp luật, có thể khẳng định, “phá dỡ” và “tháo dỡ” là hai từ khác nhau.

“Tháo là tháo các bộ phận ra nhưng phải bảo toàn công năng. Nhưng phá là không cần sử dụng nữa. Tháo hay phá phương tiện kỹ thuật là một ví dụ. Khi đã phá thì coi như đã hủy nó. Tuy nhiên cần chú ý có những tài sản dùng được từ tháo dỡ, có những tài sản không dùng phá dỡ. Ví dụ nhà bê tông phải phá, nhưng các tài sản khác thì phải dùng từ ‘tháo dỡ’.

Theo ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng, có những câu chuyện thực tiễn còn cao hơn cả luật, đặc biệt là khi liên quan đến vấn đề tài sản. Tài sản của bất kỳ ai cũng là của xã hội, đều được quý trọng như nhau, bởi vậy khi tháo dỡ hay phá dỡ thì phải cân nhắc rất kỹ.

“Từ đó, theo tôi, cần đặt vấn đề để thấy tháo hay phá có hại không? Tháo và phá có cần thiết không? Tháo hay phá vào lúc nào, người dân có đồng ý không? Tháo hay phá có lồng vấn đề cá nhân vào đó không? Nếu vì lý do gì đó mà làm tan tành sản phẩm ra thì là hành vi thể hiện sự cân nhắc chưa đầy đủ các khía cạnh thực thi pháp luật.

Nếu nói về khía cạnh pháp lý, nghị định và luật có phần vênh nhau. Nhưng đó là câu chuyện của nhà làm chính sách. Tuy nhiên, vẫn phải nhấn mạnh, thực tiễn khi nào tháo dỡ hay phá vỡ, tháo dỡ hay phá vỡ thế nào phải bàn kỹ”, ông Nhưỡng nói thêm.

Công viên nước Thanh Hà trước và sau khi phá dỡ

Căn cứ vào đâu để phá hủy tài sản của doanh nghiệp?

Theo các chuyên gia, việc UBND quận Hà Đông phá hủy công trình không phép và phá hủy cả tài sản hợp pháp của doanh nghiệp sẽ là một vấn đề pháp lý lớn, không dễ giải quyết.

“Tôi cho rằng trong vụ việc này, phá dỡ như vậy là không cần thiết. Bây giờ phá thành đống ngổn ngang, thì trông còn phản cảm hơn.

Theo thẩm quyền thì cấp quận được yêu cầu cưỡng chế công trình vi phạm. Nhưng thẩm quyền nào cho anh được phá? Anh phải viện dẫn quy định nào cho anh được mang thiết bị đến để phá tan chỗ này? Tôi chưa thấy”, ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng khẳng định.

Theo ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng, lẽ ra, trong vụ việc này, trước khi cưỡng chế phá bỏ toàn bộ thiết bị kỹ thuật lắp đặt tại công viên nước Thanh Hà, UBND quận Hà Đông cần cân nhắc tới lợi ích xã hội, xin ý kiến chuyên gia.

“Rõ ràng trong việc cưỡng chế xử lý sai phạm, tài sản của người ta phải được tôn trọng. Phải đảm bảo sự sở hữu, giá trị tài sản của người ta nên không được phá dỡ, hủy hoại, làm mất giá trị sử dụng nó. Không được phá hủy tài sản dù của cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp, vì suy cho cùng, đó là tài sản của xã hội.

Trong trường hợp Công viên nước Thanh Hà, đây là một hệ thống máy móc có thể sử dụng được. Chưa kể, trong giai đoạn này là tài sản của chủ đầu tư, không được phá”.

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Tú, Công ty Luật TNHH Fanci cho hay, mỗi tài sản của cá nhân hay doanh nghiệp cũng là của quốc gia, doanh nghiệp và đều quý giá, cần được bảo vệ. Trách nhiệm này trong Nghị định 166 quy định tháo dỡ công trình đã quy định rõ bảo vệ như thế nào. Trước hết phải bảo vệ nguyên giá tri, thứ 2 là bảo vệ nguyên công năng sử dụng:

“Trình tự là người vi phạm tự bảo vệ trước. Nhà nước cưỡng chế thì phải thu về, bảo quản giữ gìn nó, trong một khoảng thời gian nhất định, nếu đối tượng vi phạm không đến lấy, nhận về, Nhà nước bấy giờ mới xem xét sung công. Luật cũng quy định rất rõ những vật có thể chia tách được thì không được phá”.

Do vậy, vị luật sư cho rằng, quyết định cưỡng chế của UBND quận Hà Đông trong trường hợp này chưa thỏa đáng. Theo đó, quyết định phá dỡ phải đi kèm với việc kiểm kê. Kiểm kê để cho thấy những vật nào có thể tháo thì phải để tháo, chỉ khi không thể tháo mới có quyền phá.

Ông Trần Minh Sơn, Vụ Pháp luật Dân sự, Kinh tế Bộ Tư pháp, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài Quốc tế Thăng Long cũng cho rằng, việc phá hủy hoàn toàn công trình bao gồm các hạng mục có thể tái sử dụng như vậy là lãng phí: “Bác Hồ đã dạy, sự lãng phí nguy hiểm hơn tham ô, tham nhũng. Tham ô tham nhũng còn có căn cứ thu hồi được, nhưng sự lãng phí trong trường hợp này là phá dỡ, hủy hoại hoàn toàn đương nhiên mất đi. Nhà nước mất đi, xã hội mất đi, cá nhân mất đi. Trong trường hợp này hủy hoại tài sản của cá nhân, doanh nghiệp thì đương nhiên ảnh hưởng tài sản Nhà nước, xã hội”.

Liên quan đến câu chuyện trách nhiệm, các chuyên gia cho rằng, cần chờ đợi sự xác minh, vào cuộc chính thức của Thanh tra Hà Nội. “Nhưng chắc chắn phải có trách nhiệm của người ra quyết định. Còn trường hợp người tháo dỡ thực hiện quá thẩm quyền thì phải tính tiếp. Nhưng tôi khẳng định trách nhiệm đầu tiên phải thuộc UBND quận Hà Đông”, ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng khẳng định.