Phát triển đội ngũ nhà giáo - Khâu đột phá trong đột phá chiến lược để phát triển đất nước

Đảng, Nhà nước đã rất quan tâm đến giáo dục và lực lượng nhà giáo; đặt giáo dục ở vị trí quan trọng - là một trong 3 đột phá chiến lược để phát triển đất nước. Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định lực lượng nhà giáo là yếu tố quan trọng nhất, nền tảng nhất, cốt lõi nhất, quyết định chất lượng giáo dục; là tài sản và vốn quý báu nhất của ngành để thực hiện sứ mệnh cao cả. 

Phát triển giáo dục và đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao là khâu đột phá chiến lược để phát triển đất nước, trong đó phát triển đội ngũ nhà giáo là khâu đột phá của đột phá chiến lược ấy. Người thầy cần phải là người dẫn đường, tạo dựng những con người có tư duy độc lập, dấn thân vì khát vọng tươi sáng của cá nhân, của đất nước, của nhân loại, đó là nhiệm vụ thiêng liêng của nhà giáo.

***

Dân tộc ta vốn có truyền thống tôn đạo nghĩa, trọng tri thức, hiếu học và giàu chí tiến thủ. Theo đó, người thầy có vị trí tôn quý. Trọng đạo và tôn sư đã là nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc. Khi ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 chính thức được xác định thì tinh thần ấy càng được phát huy và hun đúc thành một nét đặc sắc trong văn hóa giáo dục và đời sống tinh thần của người Việt Nam.

Xưa nay, mọi người đều thống nhất khẳng định rằng, nhà giáo là một nghề cao quý. Vậy, vì những lẽ gì mà nghề giáo lại được xem là một nghề cao quý? Trong những thứ quý giá, con người là thứ quý nhất, là hoa của trời đất, là tinh anh của vạn vật, vì vậy, nghề chăm lo phát triển con người là công việc khó và cao quý. Trong việc dạy học, dạy đạo lý, dạy làm người, rèn đạo đức nhân cách là việc quan trọng nhất. Dạy học là hoạt động tải đạo. Người đời vì trọng đạo mà tôn sư.

Muốn dạy học trò nên người, nhà giáo cần phải tu dưỡng đạo đức, giữ gìn nhân cách, ứng xử, thái độ phải đủ làm gương mẫu cho học trò. Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Vì vậy mà người thầy tượng trưng cho sự chuẩn mực.

Muốn dạy được người, nhà giáo phải hết mực yêu thương con người, quý trọng con người, nâng niu con người, nghề giáo tiêu biểu cho sự yêu thương, nghề giàu tính nhân văn.

Muốn dạy người, nhà giáo phải thấu hiểu con người, cảm thông chia sẻ sâu sắc với học trò, phải có lòng vị tha và bao dung hết mực cho học trò. Đó là nghề cho đi mà không màng nhận lại, như độ nhân qua những chuyến đò sang sông, vì thế mà nghề nhà giáo là nghề đẹp đẽ.

Muốn dạy được học trò, nhà giáo phải tích lũy kiến thức, phát triển tư duy, luôn nâng cao hiểu biết, tự học và sáng tạo không ngừng. Muốn dạy một phải biết nhiều, phải đủ kiến thức và tầm nhìn để dẫn dắt, chỉ lối cho học trò. Họ là bộ phận quan trọng của tầng lớp trí thức.

Những giá trị của sự chuẩn mực, tính nhân văn, tình yêu thương, tri thức và sự sáng tạo, tạo nên sự cao quý của nghề giáo.

Nền giáo dục cách mạng của nước ta chính thức bắt đầu vào năm 1945 - thời điểm nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh - người vốn được biết đến không chỉ là một vị lãnh tụ thiên tài, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa kiệt xuất mà còn là một nhà giáo vĩ đại, một bậc thầy của nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Với sự quan tâm sâu sắc tới giáo dục và nhận thức rõ vai trò quyết định của giáo dục đối với sự phát triển và vận mệnh của dân tộc, Người đã khẳng định: "Không có thầy giáo thì không có giáo dục. Không có giáo dục, không có cán bộ thì không nói gì đến kinh tế, văn hóa".

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, sau mấy chục năm xây dựng và phát triển, hiện nay, lực lượng nhà giáo đã có sự lớn mạnh vượt bậc cả về số lượng và chất lượng. Cả nước hiện có hơn 1,6 triệu nhà giáo đang làm việc trong cả hai khối công lập và ngoài công lập, từ mầm non tới đại học, phổ thông và dạy nghề. Có hơn 900.000 nhà giáo nghỉ hưu vẫn có nhiều đóng góp ở các góc độ khác nhau cho giáo dục. Có gần 115.000 giáo sinh đang học tập trong các trường đại học và cao đẳng sư phạm trong cả nước, là nguồn bổ sung quan trọng cho đội ngũ nhà giáo trong tương lai. Hiện nay, đội ngũ nhà giáo có hơn 24.000 người có học vị tiến sỹ, hơn 43.000 phó giáo sư và gần 600 giáo sư.

Đội ngũ nhà giáo hiện đang đảm nhiệm việc dạy học cho trên 23 triệu học sinh học tập tại tất cả các chương trình, bậc học và các loại hình giáo dục. Với tư cách là bộ phận lớn của tầng lớp trí thức, cán bộ khoa học, các nhà giáo công tác tại các trường đại học hiện đang có đóng góp quan trọng trong nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Trên 70% số phát minh sáng chế, giải pháp hữu ích, công bố khoa học quốc tế được thực hiện bởi các nhà giáo - nhà khoa học.

Đội ngũ đông đảo các nhà giáo đang tích cực tham gia vào các tổ chức chính trị xã hội, từ Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các hội và liên hiệp hội, các tổ chức xã hội. Họ là lực lượng có chuyên môn, hiểu biết và có trách nhiệm trong các hoạt động của đất nước.

Đất nước sau gần 40 năm đổi mới đã đạt được những thành tựu quan trọng, cơ đồ đất nước to lớn, vững bền chưa từng có. Trong những thành tựu đó, ngành giáo dục và các nhà giáo có đóng góp quan trọng.

Sau hơn 10 năm thực hiện mục tiêu quốc gia về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi (2010 - 2020), mức phổ cập đã đạt 99,9%; cấp tiểu học 63/63 tỉnh thành đều đạt chất lượng phổ cập mức độ 2; 63/63 tỉnh thành đều đạt chuẩn phổ cập giáo dục THCS cấp độ 1, một số địa phương đạt mức độ 2 và 3. Hơn 60% số trường mầm non và trường phổ thông đạt chuẩn Quốc gia. Uy tín và chất lượng giáo dục nước ta không ngừng được cải thiện và được các tổ chức quốc tế ghi nhận. Trong các chương trình đánh giá học sinh quốc tế, lứa tuổi 15 (PISA), học sinh nước ta đều đạt kết quả ấn tượng, vượt qua mức trung bình của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD). Học sinh Việt Nam tham dự các kỳ thi Olympic châu Á và quốc tế đều đoạt giải cao với nhiều huy chương; đặc biệt, đoàn học sinh Việt Nam tham dự các kỳ thi Olympic Toán học và khoa học quốc tế đều đứng ở tốp đầu. Hiện nay, Việt Nam đã có nhiều trường đại học nằm trong Top 500 các trường đại học tốt nhất châu Á và trong nhóm 1.000 trường đại học tốt nhất thế giới, theo các bảng xếp hạng có uy tín trên thế giới. Thành tựu về giáo dục đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Lực lượng nhà giáo hiện nay đông đảo về số lượng, và nhìn về tổng thể, toàn bộ lực lượng nhà giáo luôn giữ gìn và phát huy phẩm chất của nhà giáo, đó là tinh thần sáng tạo không ngừng, tiên phong trong việc phát triển tri thức, đổi mới sáng tạo, vững vàng về tư tưởng, mẫu mực về đạo đức, nhân cách, đi đầu trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội, hết lòng vì học sinh thân yêu. Giai đoạn dịch bệnh Covid-19 vừa qua đã đặt ngành giáo dục trước thách thức lớn. Nhưng chính trong khó khăn, thử thách đó, lực lượng nhà giáo lại một lần nữa thể hiện tinh thần sáng tạo, trách nhiệm, bền bỉ hy sinh, tận hiến cho sự nghiệp trồng người và đã phần nào hạn chế được tác động tiêu cực của dịch bệnh, duy trì hoạt động của giáo dục.

Đất nước ta đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với mục tiêu cao và khát vọng lớn cùng cơ hội rộng mở để trở thành một quốc gia phát triển, sánh vai với các cường quốc năm châu. Giáo dục và đào tạo vinh dự được Đảng và Nhà nước coi là quốc sách hàng đầu, là động lực và nền tảng để phát triển đất nước. Giáo dục và đào tạo với vai trò cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài vinh dự được xác định là một trong ba đột phá chiến lược để mở đường và tạo điều kiện cho phát triển.

Để thực hiện sứ mệnh và trọng trách vinh quang đó, ngành giáo dục và đào tạo đang ra sức đổi mới căn bản và toàn diện, nói cách khác là đang thực hiện một cuộc cải cách lớn. Công cuộc cải cách này nhằm thay đổi từ nền giáo dục nặng về trang bị kiến thức sang phát triển năng lực, phát triển nhân cách, đạo đức, kỹ năng sống và kỹ năng nghề nghiệp, tăng tính thực nghiệp, thiết dụng và thực tế... nhằm tạo dựng một thế hệ người Việt Nam mới vừa giữ được bản sắc dân tộc, nhưng hội nhập quốc tế, trở thành những công dân toàn cầu tốt, đáp ứng nhu cầu và đòi hỏi mới về nguồn nhân lực chất lượng cao của công cuộc phát triển đất nước. Đây là vinh dự lớn nhưng cũng là thách thức chưa từng có đối với ngành giáo dục và với lực lượng các nhà giáo.

Muốn đổi mới giáo dục, cần đổi mới từ tư duy, cơ chế chính sách, quản trị hệ thống, đổi mới cơ sở hạ tầng... Giờ đây, nhà giáo không chỉ cần có đầy đủ các phẩm chất, kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp như từng có và đã có. Nhà giáo thời đại công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế còn cần tiên phong trong chuyển đổi số, giáo dục số, xã hội số, làm chủ được công nghệ và khoa học giáo dục hiện đại.

Thế giới biến đổi từng giây, từng phút, lượng tri thức nhân loại bùng nổ, mô hình bậc thầy uyên bác biết tất, biết mười dạy một không còn phù hợp, thay vào đó là nhà giáo nắm kiến thức cơ bản, giỏi phương pháp để định hướng và dẫn dắt học trò tự tìm kiếm và phát triển tri thức, tự trang bị và tích lũy kiến thức không giới hạn... Không những thế, trách nhiệm giải trình, tương tác đa chiều với học trò, phụ huynh và xã hội cũng đặt ra cho nhà giáo những kỹ năng về phương diện ứng xử văn hóa và xã hội cao hơn, phức tạp hơn bất kỳ giai đoạn nào trước đây. Trong đòi hỏi của tình hình và nhiệm vụ mới, việc tự đổi mới của nhà giáo có ý nghĩa quyết định sự thành công của đổi mới giáo dục.

Việc đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018 là cuộc chuyển đổi sâu sắc, toàn diện, tốc độ nhanh chưa từng có, đòi hỏi cao, kỳ vọng lớn, phạm vi ảnh hưởng sâu rộng và thực hiện bởi những phương thức phi truyền thống. Đổi mới giáo dục đại học, đào tạo nhân lực chất lượng cao theo chuẩn mực quốc tế cũng được chú trọng hơn... Những đổi mới ở tất cả các cấp và ở chiều sâu như vậy đặt nhà giáo trước những cơ hội rất lớn để phát triển, buộc phải phát triển, nhưng cũng là thách thức vô cùng lớn làm thay đổi những truyền thống, những thói quen và rất nhiều điều từng có của lực lượng nhà giáo.

Sự nghiệp đổi mới giáo dục đang được triển khai, nhất định thành công và chỉ được phép thành công, vì sự thành bại của giáo dục không chỉ là việc riêng của ngành, mà còn can hệ với sự thành bại của quốc gia. Nhận thức được một cách sâu sắc điều đó, toàn ngành giáo dục, hơn một triệu nhà giáo trên cả nước đang hăng hái, dấn thân đảm trách sứ mệnh đổi mới.

Chỗ này hay chỗ khác, ngôi trường này hay ngôi trường khác, thầy cô này hay thầy cô khác... cũng có chỗ, có lúc khiến xã hội chưa hài lòng, phụ huynh bức xúc, danh dự nhà giáo có lúc bị tổn thương và sứt mẻ. Tuy nhiên phải khẳng định rằng đó chỉ là bộ phận, là số nhỏ, còn phần lớn và tổng thể các nhà giáo vẫn đang tiếp nối, phát huy và lấy giá trị truyền thống, bền vững tốt đẹp của nghề làm điều bất biến thiêng liêng để ứng phó với muôn vàn biến động và thử thách. Phần rất lớn nhà giáo vẫn chấp nhận lương thấp, đời sống khó khăn, chấp nhận muôn vàn thiệt thòi và gắn bó với nghề, đem con chữ tới với học sinh vùng biên giới, hải đảo. Tuyệt đại bộ phận nhà giáo vẫn miệt mài học tập, đổi mới sáng tạo, tự vươn lên để đủ sức dạy bảo, dẫn dắt chỉ đường cho những lớp học trò thời đại mới rất thông minh, giỏi giang nhưng cũng nhiều khác biệt.

Giáo dục có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự tồn tại và phát triển của các quốc gia. Trong nền giáo dục, nhà giáo là thành tố quan trọng nhất trong các thành tố. Tại hội nghị thượng đỉnh của Đại Hội đồng Liên hiệp quốc về tái thiết giáo dục toàn cầu sau dịch bệnh, Tổng thư ký Liên hiệp quốc Antonio Guterres khẳng định: "Nhà giáo là mạch sống của hệ thống giáo dục" (Teachers are the lifeblood of education systems).

Bộ Giáo dục và Đào tạo coi lực lượng nhà giáo là yếu tố quan trọng nhất, nền tảng nhất, cốt lõi nhất quyết định chất lượng giáo dục; đồng thời là tài sản và vốn quý báu nhất của ngành để thực hiện sứ mệnh cao cả. Theo đó, phát triển đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, tốt về chất lượng là mục tiêu mang tính sống còn của ngành. Phát triển giáo dục và đào tạo cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao là khâu đột phá chiến lược để phát triển đất nước, trong đó, phát triển đội ngũ nhà giáo là khâu đột phá của đột phá chiến lược ấy.

Với nhận thức đó, trong chiến lược phát triển của ngành từ nay tới năm 2030, phát triển đội ngũ nhà giáo là phần nội dung quan trọng. Bộ đã và đang rà soát các chế độ chính sách, các quy định có liên quan tới nhà giáo, nhằm phát huy sức sáng tạo, làm cho nhà giáo gắn bó với nghề hơn, tạo thêm điều kiện để nhà giáo phát triển, thỏa sức sáng tạo, ngày càng nhận được sự tôn trọng của xã hội và phụ huynh, có nhiều chính sách hỗ trợ nhà giáo, biến áp lực thành động lực đổi mới và phát triển.

Luật Nhà giáo đang được định hình và thiết kế là bước quan trọng để hiện thực hóa chủ trương phát triển đội ngũ nhà giáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bộ cũng đang phối hợp với các bộ, ngành, địa phương từng bước cải thiện điều kiện làm việc cho đội ngũ nhà giáo, xây dựng môi trường văn hóa học đường, môi trường sư phạm lành mạnh, dân chủ để các nhà giáo thực sự thấy hạnh phúc trong môi trường làm việc. Đi cùng với đòi hỏi đổi mới, đòi hỏi chất lượng là sự hỗ trợ tối đa về chuyên môn nghiệp vụ, sự ghi nhận và động viên kịp thời...

Không có vinh quang nào tự nhiên tới. Không có vinh quang nào đạt được một cách dễ dàng. Những sự cao quý và vinh quang của nghề giáo luôn gắn liền với không ít nhọc nhằn, cùng với đó là trách nhiệm nặng nề, là thách thức, là áp lực. Nhưng áp lực cũng chính là động lực để đổi mới và phát triển. Vượt qua được khó khăn, hoàn thành được sự nghiệp đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo lần này theo tinh thần Nghị quyết 29 của Đảng, ngành giáo dục và lực lượng nhà giáo sẽ càng trưởng thành và những vinh quang có được, theo đó càng lớn lao hơn.

Mong toàn thể nhà giáo cùng chung tay, chung sức, chung lòng, vượt qua mọi khó khăn trở ngại... Chúng ta tin tưởng một cách mãnh liệt rằng, với đặc trưng riêng có của nghề nghiệp, với những phẩm chất và năng lực đương có của nhà giáo, với sự quan tâm sâu sắc kịp thời của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự cao quý và tôn nghiêm của nhà giáo sẽ không bao giờ mất đi mà ngược lại, ngày càng được bồi đắp vững chắc hơn./.