Phó Thủ tướng Lê Văn Thành: "Công tác phát triển, quản lý đô thị còn nhiều hạn chế"

Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Bộ trưởng Bộ Xây dựng sáng nay, 4/11, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã phát biểu làm rõ thêm một số nội dung, tập trung vào vấn đề quy hoạch.

Về tiến độ lập, phê duyệt quy hoạch trong hệ thống quy hoạch quốc gia

Phó Thủ tướng nêu rõ, theo quy định của Luật Quy hoạch năm 2017, hệ thống quy hoạch quốc gia có tổng số 110 quy hoạch, trong đó có 41 quy hoạch cấp quốc gia gồm: quy hoạch tổng thể quốc gia; quy hoạch không gian biển quốc gia; quy hoạch sử dụng đất quốc gia và 38 quy hoạch ngành quốc gia; 6 quy hoạch vùng và 63 quy hoạch tỉnh. Việc ban hành Luật Quy hoạch năm 2017 là sự đổi mới rất căn bản về phương pháp tư, duy nhằm mục tiêu khắc phục việc chia cắt, chồng chéo, manh mún, phân tán trong công tác quy hoạch.

Luật Quy hoạch đã đưa ra quy định quy hoạch cấp trên thực hiện trước để làm cơ sở để lập quy hoạch cấp dưới, quy hoạch tổng thể quốc gia là cơ sở để lập quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh. Tuy nhiên, từ khi Luật Quy hoạch ra đời đã gần 5 năm nhưng quy hoạch tổng thể quốc gia vẫn chưa được phê duyệt, do đây là vấn đề mới, khó, chưa có tiền lệ, lần đầu tiên trong lịch sử chúng ta xây dựng quy hoạch tổng thể quốc gia. Do vậy, mặc dù Luật Quy hoạch đã được có hiệu lực từ ngày 01/01/2019, nhưng việc lập các quy hoạch tỉnh, quy hoạch vùng, quy hoạch ngành quốc gia còn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc, chưa triển khai được.

Để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc từ thực tế và những bất cập của Luật Quy hoạch, Chính phủ đã trình và được Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội ban hành Nghị quyết số 751, ngày 16/8/2019 và Nghị quyết số 61 ngày 16/6/2022, trong đó cho phép được lập đồng thời các quy hoạch theo quy định của Luật Quy hoạch. Quy hoạch được lập xong trước thì được phê duyệt trước, nếu có mâu thuẫn giữa quy hoạch thấp hơn với quy hoạch cao hơn thì quy hoạch thấp hơn phải điều chỉnh theo quy hoạch cao hơn. Các quy hoạch trước đây tương ứng được tiếp tục thực hiện cho tới khi quy hoạch mới được phê duyệt. Trên cơ sở Nghị quyết 751 và Nghị quyết 61 của Quốc hội đã tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, bất cập trong Luật Quy hoạch, công tác quy hoạch đã có chuyển biến và đạt được kết quả bước đầu.

Tính tới thời điểm hiện nay, Chính phủ đã phê duyệt 8 quy hoạch, bao gồm quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch mạng lưới đường bộ quốc gia, quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia, quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển quốc gia, quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa, quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long, quy hoạch tỉnh Bắc Giang và quy hoạch tỉnh Hà Tĩnh.

Hiện nay đã lập xong 57 quy hoạch cấp quốc gia, gồm 15 quy hoạch ngành và 42 quy hoạch tỉnh. Cả 57 quy hoạch này đang thực hiện các bước quy trình, thủ tục thẩm định. Còn lại 45 quy hoạch, trong đó có 19 quy hoạch tỉnh, 26 quy hoạch ngành và quy hoạch tổng thể quốc gia đang được xây dựng. Đây là khối lượng công việc rất lớn. Thực tế trong 10 năm 2011-2020 chúng ta mới phê duyệt được 31 quy hoạch ngành quốc gia và quy hoạch tỉnh. Để hoàn thành phê duyệt 102 quy hoạch còn lại là thách thức rất lớn để bảo đảm tiến độ theo Luật Quy hoạch. Tinh thần trung chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Chính phủ là cố gắng phấn đấu tới mức cao nhất để sớm hoàn thành phê duyệt 102 quy hoạch theo quy định. Đồng thời, không chạy theo số lượng mà phải chú trọng tới chất lượng quy hoạch.

Với tinh thần đó, Chính phủ đề nghị các địa phương, các bộ, ngành dành nhiều thời gian, sự quan tâm cho công tác quy hoạch để bảo đảm tiến độ. Đồng thời, phải chú trọng tới sự lựa chọn, tư vấn lập quy hoạch, nhất là phát huy thật tốt vai trò, trách nhiệm của các cơ quan thẩm tra, của Hội đồng thẩm định để bảo đảm chất lượng quy hoạch, tránh tình trạng như một số quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị chất lượng còn thấp, phải làm đi làm lại nhiều lần, mất rất nhiều thời gian.

Thứ hai, công tác quy hoạch đô thị và quản lý phát triển đô thị. Chúng ta có thể khẳng định công tác quy hoạch, quản lý và phát triển đô thị trong những năm vừa qua đã đạt được nhiều kết quả rất quan trọng, tỷ lệ đô thị hóa đã tăng từ 30,5% năm 2010 lên 40,5% năm 2021; các khu vực đô thị đều có tốc độ tăng trưởng kinh tế GDP khá cao, gấp 2 lần bình quân chung và đều tăng trưởng từ 12 tới 15% trên một năm. Trong quá trình đó đã hình thành nhiều khu đô thị văn minh, hiện đại, hạ tầng kỹ thuật đô thị từng bước được cải thiện, không gian đô thị được mở rộng đã làm thay đổi diện mạo đô thị của các thành phố và các địa phương.

Nhiều tồn tại, hạn chế trong phát triển, quản lý đô thị

Bên cạnh những kết quả đạt được, Phó Thủ tướng cũng chỉ rõ công tác phát triển, quản lý đô thị cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế, việc chỉnh trang đô thị trung tâm, cải tạo chung cư cũ xuống cấp còn rất chậm; nhiều khu vực nhà trọ, nhiều khu nhà trọ công nhân tại các đô thị chưa bảo đảm các tiêu chuẩn xây dựng, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn; một số khu vực đô thị quá tải về hạ tầng; các tiêu chí về đô thị như tỷ lệ đất cây xanh, công viên, vườn hoa, đất giao thông còn rất thấp, hầu hết các đô thị loại 1, đô thị loại đặc biệt, tỷ lệ này mới chỉ đạt 40 tới 50% so với chỉ tiêu quy định trong Nghị quyết 1210 và Nghị quyết 26 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị. Hiện nay tỷ lệ đất để phục vụ cho công cộng, cho phúc lợi, nhất là các công trình phúc lợi, rồi công viên, cây xanh, đất giao thông tất cả các đô thị là đều rất thấp và Chính phủ đã có Nghị quyết để triển khai nhiệm vụ này.

Về nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nêu trên xuất phát từ công tác quy hoạch và quản lý, chỉnh trang, phát triển đô thị. Cụ thể là công tác quản lý đô thị còn nhiều hạn chế, tình trạng vi phạm trật tự xây dựng như xây dựng không phép, sai phép, vượt tầng, đặc biệt là các vi phạm về xây dựng trên đất nông nghiệp, đất lấn chiếm ở các khu vực ven đô diễn ra khá nhiều nhưng chưa được xử lý kịp thời.

Đây là một thực trạng mà hàng năm ngành xây dựng, Bộ Xây dựng đều tổng kết việc này, có tới hàng nghìn các vi phạm nhưng chúng ta xử lý rất chậm, nhất là các khu vực ven đô. Đây là một việc mà nhiều lần Chính phủ đang chỉ đạo các ngành, nhất là thanh tra xây dựng, chính quyền cơ sở. Báo cáo với Quốc hội, việc xây lấn chiếm ở các vùng ven đô là rất lớn, nhưng để phát hiện được, xử lý kịp thời thì quan trọng nhất là chính quyền cơ sở, xã, phường, nhưng khi thiết lập hồ sơ đề cưỡng chế, để giải quyết việc này thì rất chậm, cho nên chúng ta còn tồn tại rất lớn việc này.

Thứ hai là chất lượng của nhiều đồ án quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch chưa đáp ứng được yêu cầu, thiếu tầm nhìn, không bảo đảm sự cân đối giữa quỹ đất ở với quỹ đất dành cho các chức năng công cộng, như: Giao thông, cây xanh, văn hóa, y tế, giáo dục, nhất là quy hoạch mật độ nhà cao tầng quá lớn đã gây áp lực quá tải cho hạ tầng đô thị.

Trong thời gian vừa qua, Bộ Xây dựng, các bộ, ngành, các địa phương đã triển khai khá tốt về công tác quy hoạch, nhiều quy hoạch đã được phê duyệt, bảo đảm chất lượng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và chỉnh trang đô thị văn minh, hiện đại. Tuy nhiên, cũng còn nhiều đồ án quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch đã trình Thủ tướng Chính phủ nhưng do chất lượng tư vấn, công tác thẩm tra, thẩm định không đạt yêu cầu dẫn tới phải làm đi làm lại nhiều lần và mất rất nhiều thời gian, có những quy hoạch điều chỉnh giảm quỹ đất cây xanh, công viên phúc lợi công cộng, thương mại, tăng quỹ đất ở, điều chỉnh chiều cao công trình dẫn tới gây quá tải hệ thống hạ tầng, không thực hiện tinh thần Quyết định 130 của Thủ tướng Chính phủ.

Hiện nay chúng ta đang thiếu đất cây xanh, tinh thần của 130 là di chuyển các cơ sở sản xuất, kinh doanh ở các trung tâm đô thị, ưu tiên để dành cho xây dựng các công viên, xây dựng các công trình giao thông, công trình phúc lợi công cộng, nhưng trên thực tế chúng ta làm việc này rất kém hiệu quả. Cho nên là Thủ tướng và Chính phủ chỉ đạo các cấp, các ngành chúng ta phải quan tâm, khi di chuyển cơ sở sản xuất từ các nội đô để bảo đảm môi trường thì chúng ta phải ưu tiên và thực hiện Quyết định 130 của Thủ tướng để sắp xếp đất cây xanh, đất phúc lợi công cộng ở đây.

Thứ hai là có những đồ án điều chỉnh quy hoạch nhưng nội dung là xây dựng quy hoạch mới để thay thế quy hoạch cũ, không đúng với các nhiệm vụ quy hoạch. Trong thời gian vừa qua, Chính phủ cũng mất rất nhiều thời gian để rà soát, tinh thần là phải bảo đảm chất lượng và mục tiêu thực hiện bằng được Nghị quyết của Quốc hội về các tiêu chí, tiêu chuẩn hạ tầng ở các đô thị để tiến tới chúng ta có những đô thị văn minh, hiện đại, đáng sống để phục vụ nhân dân.

Về tình hình thực tế trong công tác quy hoạch, quản lý phát triển đô thị hiện nay, cần tập trung thực hiện một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, Bộ Xây dựng và các địa phương phải đặc biệt quan tâm tới công tác lựa chọn tư vấn, tổ chức thẩm tra, thẩm định. Đây là yếu tố quan trọng, quyết định đến chất lượng công tác quy hoạch. Tôi đề nghị hết sức chú trọng tới lựa chọn tư vấn có kinh nghiệm và nắm được quy luật, nắm được pháp luật, lúc chúng ta lựa chọn tư vấn mà không bảo đảm thì rất khó. Hai là trách nhiệm của các cơ quan thẩm tra, thẩm định phải phát huy hơn.

Thứ hai là Bộ Xây dựng và các địa phương, nhất là lực lượng thanh tra chuyên ngành phải phối hợp chặt chẽ với chính quyền các cấp, nhất là chính quyền cấp cơ sở để tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời các vi phạm trong lĩnh vực quy hoạch và quản lý trật tự xây dựng, nhất là xây dựng không phép, sai phép, xây dựng vượt quá tầng cao, xây dựng trên đất nông nghiệp và lấn chiếm tại các khu ven đô. Phải phát huy được vai trò của chính quyền cấp phường, cấp xã, còn tới các cơ quan của trung ương hay của thành phố là rất khó, đề nghị các tỉnh, các thành phố, các địa phương tăng cường phát huy hệ thống chính quyền cơ sở thì chúng ta mới có thể xử lý kịp thời được.

Thứ ba là Bộ Xây dựng khẩn trương rà soát lại các quy định pháp luật liên quan tới lĩnh vực quy hoạch, quản lý phát triển đô thị như Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, các quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng và các quy định khác có liên quan để kịp thời đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tiễn.