Photo Travel: Biệt thự trăm năm "lặng lẽ" trong mù sương Sa Pa
Giữa phố xá tấp nập, căn biệt thự Pháp trong khuôn viên Trung tâm Khí tượng Thủy văn Sa Pa được xem là một trong số ít công trình kiến trúc Pháp còn sót lại của phố núi.
Ngôi biệt thự chìm trong mù mây Sa Pa và những cây sa mộc cổ thụ, đặc trưng của đất trời vùng ôn đới, khiến không gian càng thêm hoài cổ.
Không chỉ giữ nguyên kiến trúc Pháp cổ, với vị trí nằm ngay trên phố Thạch Sơn, đối diện Công viên Xuân Viên của phường Sa Pa (Lào Cai) cũng khiến tòa biệt thự nổi bật giữa phố núi. Đây là một trong cả trăm công trình được xây dựng khoảng những năm 1900, trong hành trình Sa Pa từ Trạm Nghỉ dưỡng đến "kinh đô" nghỉ mát phía Bắc.
Khi khám phá ra Sa Pa, người Pháp đã cử những kiến trúc sư giỏi sang thiết kế và xây dựng những căn biệt thự làm nơi nghỉ dưỡng cho sỹ quan. Phố núi Sa Pa vì thế mang dáng dấp của một thành phố châu Âu với hệ thống cả trăm biệt thự kiến trúc Pháp xây dựng ngay trung tâm thị trấn, xen giữa rừng đào và samu, đặt nền móng hình thành Trạm Nghỉ dưỡng núi Sa Pa dành cho du khách.
Ngôi biệt thự có thiết kế 2 tầng, cầu thang ngoài trời dẫn lên tầng hai, một chi tiết thường thấy trong các biệt thự miền núi thời Pháp.
Giữa phố xá nhộn nhịp, những ngôi biệt thự cổ ở Sa Pa luôn mang trong mình nét đẹp riêng có. Trung tâm Khí tượng Sa Pa hiện nay sử dụng ngôi biệt thự trên đường Thạch Sơn, trung tâm phường Sa Pa.
Những mảng ký ức trăm năm của căn biệt thự khiến Sa Pa không đánh mất hồn phố núi trong vòng quay phát triển của đô thị hiện đại…
… bởi vẻ rêu phong, đượm nét thời gian và sự khác biệt về kiến trúc.
Tính đến năm 1943, Sa Pa có khoảng 200 biệt thự, trong đó nhiều biệt thự có quy mô lớn và trang bị hiện đại. Du lịch Sa Pa phát triển rực rỡ so với các điểm nghỉ dưỡng khác trên toàn xứ Đông Dương. Tuy nhiên, do chiến tranh tàn phá và một vài lý do khác, nhiều ngôi biệt thự đã không còn dấu tích và nằm mãi trong hoài niệm. Số biệt thự còn lưu lại theo thời gian cho đến ngày nay chỉ đếm trên đầu ngón tay, một ở cạnh sân Quần, giờ là Trung tâm Thông tin và Xúc tiến du lịch tỉnh và một nằm trên đường Thạch Sơn, chính là Trung tâm Khí tượng Sa Pa hiện nay.
Dù nhuốm màu theo thời gian, tòa biệt thự trên đường Thạch Sơn vẫn giữ được đường nét kiến trúc đặc trưng như mái ngói dốc, ban công lan can sắt uốn lượn và cầu thang ngoài trời dẫn lên tầng hai, một chi tiết thường thấy trong các biệt thự miền núi thời Pháp. Tường biệt thự xây đá kết hợp gạch vữa dày, tạo nên cảm giác vững chãi nhưng vẫn hài hòa với cảnh quan thiên nhiên. Trong khuôn viên rộng, vườn đo khí tượng của Trạm Khí tượng Sa Pa lại mang dấu xưa hoài niệm, gợi nhớ một "Lặng lẽ Sa Pa" của nhà văn Nguyễn Thành Long.
Lan can ban công tầng 2 vẫn nguyên phong cách kiến trúc xưa.
Vẻ đẹp mang những dấu xưa hoài niệm qua từng ô cửa sổ, mạch vữa xây tường đá.
Tường biệt thự xây bằng đá kết hợp vữa dày, tạo cảm giác vững chãi nhưng vẫn hài hòa với cảnh quan tự nhiên của Sa Pa.
Lớp cửa tầng 1 bị hư hỏng phần nào theo thời gian nhưng mang đậm nét kiến trúc Pháp.
Dù thời gian đã làm biệt thự xuống cấp, bậc thềm phủ đầy rêu phong, cây dại mọc lan lên tường nhưng đây cũng là điểm đến khiến nhiều du khách dừng chân, đặc biệt là những người hoài cổ, yêu kiến trúc, lịch sử. Hy vọng một ngày, trên nền móng cũ của những ngôi biệt thự Pháp cổ, hay chính căn biệt thự Pháp trong khuôn viên Trung tâm Khí tượng Thủy văn Sa Pa này được phục chế, tu bổ, để du khách có thể tìm lại một góc Sa Pa xưa cũ./.
Dấu xưa trên những tầng cấu trúc tại Trạm Khí tượng Sa Pa.
Dẫu đã xuống cấp, công trình vẫn giữ được nhiều đường nét kiến trúc Pháp đặc trưng như mái ngói dốc, tường biệt thự xây đá kết hợp vữa dày.
"Lặng lẽ Sa Pa" là truyện ngắn nổi tiếng của nhà văn Nguyễn Thành Long, được ông sáng tác sau một chuyến đi thực tế lên vùng núi Sa Pa vào cuối những năm 1960 làm công tác khí tượng. Trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn năm nào không còn nữa, nhưng những người làm khí tượng thủy văn thì vẫn còn đâu đó khi ta có mặt tại khuôn viên ngôi biệt thự của Trạm Khí tượng Sa Pa.
