Photo Travel: Choản Thèn, vẹn nguyên những ngôi nhà vuông trình tường đất
Nằm ở độ cao khoảng 2.000m, tựa lưng vào dãy Nhù Cồ San, bản Choản Thèn với những ngôi nhà vuông, trình tường đất tách biệt hoàn toàn với cuộc sống ồn ào chính là điểm cộng thu hút đông đảo du khách gần xa.
Choản Thèn chỉ cách biên giới Việt - Trung qua cửa khẩu Thiên Sinh chừng hơn 5km. Trải qua quá trình di dân, giao thương buôn bán nơi biên viễn, hơn 300 năm sau Choản Thèn được ghi nhận là một trong những ngôi làng cổ còn giữ nguyên bản sắc văn hoá của người Hà Nhì đen.
Tính thống nhất về mặt kiến trúc của các ngôi nhà trong thôn Choản Thèn, giống nhau từ hình thức, kết cấu, kiến trúc, không gian sử dụng đến cả cách bài trí ngôi nhà.
Những ngôi nhà với tường trình vàng ruộm trong nắng hè, mọc lên như cây nấm giữa vùng núi đá của cao nguyên Y Tý.
Đường vào Choản Thèn giờ đã bê tông hóa, so với thời điểm gần 20 năm trước khi tôi phải đi bộ mất cả buổi sáng từ trung tâm xã Y Tý vào bản. Đường thuận lợi, du khách tìm đến đông hơn nhưng không làm mất đi vẻ mộc mạc vốn có của Choản Thèn. Hơn 50 nóc nhà trình tường vẫn vẹn nguyên như ngày tôi đến (tháng 1/2007), quây quần bên nhau. Có chăng, nhiều người Hà Nhì đen những ngày xưa cũ, kể các câu chuyện về dân tộc mình cho chúng tôi làm phóng sự như ông Chu Che Có, giờ đã khuất núi.
Hai tuần đầu của năm 2007, có lẽ chúng tôi là những phóng viên đầu tiên "cắm bản" cùng bà con nơi đây, cùng các anh biên phòng và cô giáo điểm trường Choản Thèn. Chủ nhà cho ăn, ở ngay trong những ngôi nhà có kiến trúc đặc trưng hình vuông hoặc chữ nhật, tường trình đất đỏ pha sỏi, mái lợp cỏ gianh giày cả nửa mét. Mặt ngoài, mỗi ngôi nhà trình tường thường chỉ có một cửa ra vào ở giữa, vài ô cửa sổ tò vò bên hông nhà. Phía bên trong căn nhà có 2 gian chính, gian đầu tiên từ cửa chính vào là gian được ví như phòng khách, nơi chủ nhà cho chúng tôi lưu trú, trên trần nhà là gác để ngô, thóc… Gian trong cùng là bếp nấu ăn, nơi ngủ, nghỉ của các thành viên gia đình. Đối diện với nhà ở, qua một khoảng sân là khu chăn nuôi gia suc, tạo nên một không gian khép kín.
Để trình được bức tường dày hình nấm độc đáo là cả một kỳ công của bà con dân tộc Hà Nhì đen và có khi quá trình này kéo dài cả tháng với sự khéo léo và sức mạnh của đôi bàn tay khỏe mạnh khiến đất nhuyễn, kết dính với nhau như bê tông. Dưới chân móng nhà được gia cố bằng lớp đá để tạo sự chắc chắn.
Sần Xá So trong trang phục truyền thống của dân tộc Hà Nhì đen sẵn sàng trở thành người hướng dẫn cho khách trải nghiệm cuộc sống bản địa ở bản Choản Thèn.
Một ngôi nhà trình tường đất thường có cổng "tò vò" là lối vào nhà chính, bên dưới đều khoét một lỗ lớn cho các vật nuôi trong nhà ra vào dễ dàng.
Trải qua thời gian, những ngôi nhà trình tường ở Choản Thèn vẫn giữ được kiến trúc bản địa vô cùng độc đáo...
… và hiện được bà con trong thôn bảo tồn để phát triển du lịch cộng đồng, đón khách du lịch, nâng cao thu nhập, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa ở địa phương.
Lần trở lại Choản Thèn, nhiều gia đình đã mở homestay trong chính ngôi nhà trình tường truyền thống của gia đình, đón du khách lưu trú. Sần Xá So, cô gái 20 tuổi trong trang phục truyền thống của dân tộc Hà Nhì đen khi tôi "cắm bản" còn ẵm ngửa lại trở thành người hướng dẫn thăm lại nơi mình từng ở tại Choản Thèn.
Cảnh quan vẫn hoang sơ, Choản Thèn vẫn nguyên bản, thuần khiết, nơi lũ trẻ chơi đùa trên những chiếc xích dưới tán cây, những bà cụ người dân tộc Hà Nhì trong trang phục truyền thống ngồi thêu bên thềm nhà, nở nụ cười hiền từ chào khách. Cuối bản là công viên văn hóa, nơi làm nên "thương hiệu" Choản Thèn với hai cây dẻ "hạnh phúc" đứng cạnh nhau, xòa những cành tán xen kẽ, như đang nắm tay nhau. Cách đó không xa, túp lều tranh thường là nơi tổ chức hai lễ hội lớn nhất trong năm là Gạ Ma Thú (lễ cúng bản, tháng 1 âm lịch) và Khô Già Già (lễ hội cầu mùa, tháng 6 âm lịch). Đây cũng là nơi dân bản tổ chức chơi trò chơi dân gian hay mổ trâu, chia thịt để các hộ dâng cúng tổ tiên.
Với lợi thế thiên nhiên ban tặng, bà con dân tộc Hà Nhì ở Choản Thèn đã chủ động đầu tư xây dựng mô hình du lịch cộng đồng trên chính mảnh đất quê hương mình. Điểm đến này được kỳ vọng sẽ là điểm sáng trong phát triển du lịch cộng đồng của tỉnh Lào Cai.
"Hà Nhì House", một trong những homestay thu hút đông du khách đến nghỉ dưỡng, tìm hiểu văn hóa truyền thống độc đáo của dân tộc Hà Nhì.
Với lợi thế thiên nhiên ban tặng, bà con dân tộc Hà Nhì ở Choản Thèn đã chủ động đầu tư xây dựng mô hình du lịch cộng đồng trên chính mảnh đất quê hương mình.
Một ngôi nhà trình tường được sử dụng làm homestay dành cho du khách đến tham quan, trải nghiệm tại Choản Thèn.
Sần Thó Mừ, chủ của homestay "Hà Nhì House" ở thôn Choản Thèn với trang Facebook giúp nhiều du khách thuận tiện hơn trong việc tìm kiếm thông tin và đặt phòng ở Y Tý.
Nhiều homestay khác ở Choản Thèn cũng giữ nguyên nét độc đáo theo đúng nếp nhà truyền thống của đồng bào dân tộc Hà Nhì với tường trình, bên trong được trang trí các điểm nhấn về con người và văn hóa của đồng bào Hà Nhì để du khách hiểu thêm về cuộc sống của người dân bản địa.
