Photo Travel: Chúng Pủa, nhà cổ trăm năm trên cao nguyên đá
Thích
Nằm trong một con ngõ khá nhỏ ngay trung tâm xã Mèo Vạc, Tuyên Quang, nhà cổ Chúng Pủa nhuốm màu thời gian với tuổi đời hơn 130 năm, là nơi đáng ghé chân trên hành trình khám phá cao nguyên đá.
***
Ngôi nhà trên 130 tuổi này từng là nơi sinh sống của năm thế hệ người Mông trong gia tộc ông Vàng Mí Sì, một dòng họ lớn và giàu có trên cao nguyên đá. Cái tên bản Mông Chúng Pủa có nghĩa là "bên suối" đã thấm đượm cuộc sinh tồn giữa bao thăng trầm thời cuộc của gia đình ông Vàng Mí Sì và dòng tộc, cũng có từ ngày xưa, cách cả trăm năm.
Chủ nhân hiện tại của nhà cổ Chúng Pủa là anh Trần Minh Thái, một người miền xuôi lên Hà Giang từ những năm 1990. Anh Thái có cơ duyên mua lại được ngôi nhà này từ chính ông Vàng Mí Sì năm 2011 và sau hai năm tu tạo bởi một nhóm thợ người Mông, hiện căn nhà được phục dựng và trở thành Homestay Auberge de Meovac (nhà trọ Mèo Vạc) từ tháng 8 năm 2013.
Có tuổi đời trăm năm ở xã Mèo Vạc, Tuyên Quang, nhà cổ Chúng Pủa được xây dựng theo lối kiến trúc như một pháo đài với 4 dãy nhà có mái nối liền nhau tạo thành hình tứ giác. Hiện 2 dãy nhà đã được phục dựng để lưu giữ kiến trúc truyền thống đặc biệt của bà con dân tộc Mông và làm nơi lưu trú cho du khách khi tới thăm cao nguyên đá.
Không gian nơi bậc thềm đá nhà cổ được gia chủ bài trí sẵn góc dành cho du khách check-in, chụp hình.
Để làm nên những ngôi nhà kiên cố ở địa đầu Tổ quốc như nhà cổ Chúng Pủa, gia chủ thường chọn loại đất có độ kết dính tốt nhất, thuê những người thợ đắp từng lớp đất đã làm sạch vào khuôn gỗ dài sau đó dùng cây gõ liên tục vào khuôn để nén chặt đất xuống…
… qua thời gian, các lớp đất được đắp chồng lên nhau tạo thành bức tường thẳng tắp, kiên cố. Với nguyên liệu được chọn lọc và cách xây dựng đặc biệt này đã giúp ngôi nhà mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông, phù hợp với điều kiện khí hậu trên cao nguyên đá.
Gần chục năm sau, nhà cổ Chúng Pủa trở thành điểm đến của rất nhiều du khách, trong đó có tôi với mong muốn chỉ một lần trải nghiệm cuộc sống bên trong ngôi nhà hơn 100 tuổi, nguyên nét truyền thống ngàn đời của người Mông bản địa.
Sau một khúc quanh qua các mỏm núi đá ngay trung tâm xã Mèo Vạc, ngôi nhà Chúng Pủa thấp thoáng hiện ra với vòm cổng cao lợp ngói âm dương, mái hiên rộng, vì kèo che rợp cả tường bao hai bên cổng. Trong thế giới của những huyền thoại xa xưa của bà con dân tộc Mông, đây là nơi không dành cho số đông thích ồn ào mà là điểm đến của những ai thích không gian yên tĩnh, chiêm nghiệm cuộc sống của đồng bào dân tộc Mông nơi cao nguyên đá.
Phòng khách chính nhà cổ Chúng Pủa với bộ bàn ghế gỗ sa mộc lên nước bóng màu thời gian đặt ở trung tâm, cùng bốn chiếc ghế dài không vai dựa, nguyên gốc là phòng thờ cúng và phòng tụ họp gia đình của người Mông.
Nhà chính có 3 gian, thiết kế theo kiểu truyền thống và được ngăn cách với nhau bằng những tấm gỗ thông đá quý hiếm. Rèm cửa vải sợi bông in hoa đỏ ấm áp, khung cửa gỗ pơ mu nâu sậm, chụp đèn hình lồng chim thưng vải hoa con công...
Nhà chính kín đáo được dựng trên nền đá tự nhiên cao với năm bậc thềm đá, mái ngói âm dương. Hệ thống tường trình đất, thứ vật liệu và công nghệ hầu như "tự nhiên" giúp nhà cổ Chúng Pủa có thể chống chọi với xâm thực của thời gian và khí hậu khắc nghiệt. Những người thợ Mông đã dùng loại đất sét có độ kết dính cao, lọc bỏ rễ cây, rác... nhồi vào các khuôn chữ nhật dài cỡ 1,5m, rộng 0,5m, dùng cây gỗ nện cho đất thật mịn chắc.
Ngôi nhà cổ chính có hai tầng, ở dưới là ba phòng như cấu trúc nguyên bản, nơi "trình diện" phần đặc sắc nhất của ngôi nhà. Phòng khách chính nguyên gốc là phòng thờ cúng và phòng tụ họp gia đình của người Mông. Ở đó, bộ bàn gỗ sa mộc đã lên nước bóng màu thời gian đặt ngay trung tâm, bốn chiếc ghế dài không vai dựa, không chỗ vịn tay thô sơ như vừa được nhấc thẳng từ một phiên chợ Mông về xếp xung quanh. Đây cũng là nơi hấp dẫn nhất với những du khách như tôi, sau khi vượt cung đường dài giá lạnh, ngồi bên bếp lửa củi cháy liu riu hong chín những cặp lạp xưởng, món ruột rà đặc sản nổi tiếng của người Mông.
Chúng Pủa là ngôi nhà người Mông đặc trưng với mái ngói âm dương, tường được trình bằng đất, cột nhà bằng gỗ sa mộc và đặc biệt có chân cột nhà bằng đá, một số chi tiết được tạc biểu tượng hoa anh túc dưới chân cột nhà, một cách tinh tế thể hiện sự giàu có, phóng khoáng của gia chủ thời xưa.
Ngoài căn nhà chính còn có dãy nhà gỗ 2 tầng mới được phục dựng lại, nơi bạn có thể thư thái ngồi thưởng danh trà shan tuyết Lũng Phìn buổi mai sớm nơi cao nguyên đá.
Khác với nhà chính, nhà phụ có hai tầng được phục dựng lại. Hành lang đi vào luôn được sắp sẵn một bàn trà, nơi có danh trà shan tuyết Lũng Phìn được chuẩn bị sẵn, ấm nước sôi bên bếp lửa hồng rực đón khách, nhâm nhi chén trà nóng giữa cao nguyên đá lạnh. Đây là không gian sinh hoạt tập thể, tầng trên gồm các phòng dorm, dành cho nhiều người còn tầng dưới là nơi đón tiếp khách, check-in… Nhìn từ những ô cửa sổ rộng ở đây, khung cảnh thiên nhiên bên ngoài hiện lên đẹp như một bức tranh được đóng khung vuông vắn.
Cả hai dãy nhà chính và phụ có các phòng ngủ được thiết kế với sàn và vách nhà bằng gỗ pơ mu. Rèm cửa vải sợi bông in hoa đỏ ấm áp, chụp đèn hình lồng chim thưng vải hoa con công, đệm trải đan từ lạt giang, khiến du khách có một nơi trú ngụ bình an, ấm cúng giữa cao nguyên đá.
Tường rào quanh nhà được ghép thành từ nhiều viên đá có kích cỡ khác nhau rất chắc chắn, thể hiện sự khéo léo, tài tình của những người thợ.
Dù là căn nhà cổ với nhiều món đồ mang đậm dấu ấn thời gian nhưng không gian vẫn đảm bảo tiện nghi cho du khách.
Giải thưởng "Điểm đến văn hóa hàng đầu châu Á" vừa được Tổ chức Giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards - WTA) trao cho Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn tối 13/10 ở Hồng Kông (Trung Quốc), một trong những hạng mục danh giá của WTA nhằm tôn vinh các điểm đến có thành tựu nổi bật trong bảo tồn văn hóa bản địa, phát triển du lịch bền vững và gìn giữ hệ sinh thái tự nhiên. Như vậy, nhà cổ Chúng Pủa hay Auberge de Meo Vac với tinh hoa của vẻ đẹp xưa cũ, sự kết hợp tài tình giữa nét truyền thống và tiện nghi, hiện đại, trở thành một phần minh chứng cho sự bảo tồn di sản văn hóa tuyệt vời ở Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn, đón nhiều du khách ghé thăm sau Giải thưởng.
Trên những mái nhà lợp ngói âm dương của nhà cổ Chúng Pủa là biểu tượng hoa hồi, nguyên liệu đặc trưng trong món thắng cố nổi tiếng của vùng cao nguyên đá.
Vượt qua đường dài giá lạnh tới, bên bếp lửa củi cháy liu riu, bữa tối với canh rau cải mèo, thịt trâu gác bếp, rượu ngô nhà nấu, bánh tét nhân đậu nhuộm lá cẩm, lạp xưởng Mông, những món ruột rà đặc sản nổi tiếng của người Mông.
* Bộ ảnh được sự hỗ trợ thiết bị từ Lê Bảo Minh - Nhà phân phối các sản phẩm Canon tại Việt Nam
