Photo Travel: Múa Chằn, vũ điệu sử thi mừng lễ Ok Om Bok
Thích
Đồng bào Khmer Nam Bộ đang trong những ngày rộn ràng mừng Lễ hội Ok Om Bok (lễ cúng trăng) với âm hưởng của nhạc ngũ âm, trống Chhay-dăm, đua ghe ngo và đặc biệt là múa Chằn, loại hình vũ kịch dân gian cổ điển của người Khmer.
*****
Những ánh mắt dõi theo, ngưỡng mộ điệu múa cổ điển của người Khmer có đan xen sự huyền bí và kịch tính, với những bộ phụ kiện cầu kỳ tại Lễ dâng y Kathina ở chùa Bôtum Vong Sa Som Rong (chùa Som Rong) TP. Cần Thơ.
Lễ hội Ok Om Bok là một trong những nét văn hóa đặc sắc của người Khmer bởi đây không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn là dịp để người Khmer tôn vinh thiên nhiên, cầu cho mùa màng bội thu và gắn kết cộng đồng.
Trong không gian lễ hội, người dân Khmer tụ họp dưới ánh trăng sáng, dâng lễ vật gồm cốm dẹp, chuối, dừa và các loại hoa quả khác, tất cả đều mang ý nghĩa cảm ơn đất trời đã ban cho mùa màng tốt tươi. Cùng với nghi thức cúng trăng, lễ hội Ok Om Bok còn nổi bật bởi các màn múa truyền thống, nhạc cụ dân tộc và các trò chơi dân gian được tổ chức, tạo nên một không gian văn hóa đậm đà bản sắc.
Nhiều hình tượng trong truyền thuyết như Chằn, khỉ Hanuman… được tạo hình với nhiều màu sắc, vũ đạo độc đáo góp phần tạo không khí vui tươi cho lễ hội Ok Om Bok của đồng bào Khmer tại chùa Bôtum Vong Sa Som Rong.
Hóa thân thành hình tượng chằn và thần điểu trong truyền thuyết với sự hòa quyện giữa trang phục sặc sỡ…
… mặt nạ biểu trưng cùng động tác múa dứt khoát, uyển chuyển mà mạnh mẽ.
Nếu nhạc ngũ âm là âm thanh của tâm linh tại lễ hội Ok Om Bok thì các đội múa Chằn lại khiến không gian lễ hội thêm linh thiêng. Múa Chằn là hình ảnh trực quan, vũ điệu kể chuyện sử thi mà người Khmer gọi là Yak Roăm, một loại hình vũ kịch cổ dựa trên sử thi Riêm Kê, tác phẩm tương đồng với Ramayana của Ấn Độ. Trong vũ kịch ấy, cái thiện và cái ác hiện lên rõ nét qua những nhân vật: hoàng tử, công chúa, thần khỉ Hanuman và loài chằn - hiện thân của thế lực xấu xa.
Trong lễ hội Ok Om Bok, múa Chằn thường được biểu diễn để cầu an, trừ tà và khẳng định sự gắn bó của con người với phật pháp. Điểm đặc biệt của múa Chằn chính là sự hòa quyện giữa trang phục sặc sỡ, mặt nạ biểu trưng cùng động tác múa dứt khoát, uyển chuyển mà mạnh mẽ. Trong tiếng nhạc, ánh mắt qua lớp mặt nạ, từng cử chỉ uyển chuyển tạo nên một không gian huyền ảo, cuốn hút mọi ánh nhìn.
Dưới mái chùa Bôtum Vong Sa Som Rong, một trong những ngôi chùa lộng lẫy nhất của người Khmer Nam Bộ, khi tiếng nhạc ngũ âm truyền thống bắt đầu ngân vang, rồi dồn dập, mở đầu cho vũ kịch cổ điển múa Chằn.
Phía sau những chiếc mặt nạ, không phải là những nghệ nhân chuyên nghiệp mà là các bạn trẻ đóng vai diễn Chằn. Họ đang được các nghệ nhân đi trước tỉ mỉ chỉnh lại trang phục, nâng niu những chiếc mão, mặt nạ tinh xảo trước giờ biểu diễn…
… nhân vật vua Chằn Krông Riêp (hay còn gọi là Yeak) xuất hiện với trang phục giáp trụ sáng loáng, khuôn mặt dữ tợn và những động tác mạnh mẽ, điệu bộ đi đứng nghênh ngang đầy kiêu ngạo, tượng trưng cho cái ác phi nghĩa.
Theo Thượng tọa Lý Minh Đức, trụ trì chùa Vong Sa Som Rong (chùa Som Rong), TP. Cần Thơ thì ngày xưa, Phật đi đâu cũng có khỉ thần đi theo bảo vệ. Múa Chằn là để mở đường cho đức Phật. Nhưng để múa được thì không dễ, phải tập kiên trì, đều đặn, lâu dần mới thuần thục. Sự hồi sinh của múa Chằn trong đời sống cộng đồng Khmer không chỉ thể hiện ý thức gìn giữ bản sắc dân tộc, mà còn cho thấy hiệu quả của công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể trong bối cảnh đô thị hóa. Nhiều chùa và cộng đồng Khmer ở đây đã chủ động đưa điệu múa Chằn trở lại không gian sinh hoạt tín ngưỡng và lễ hội. Các vị sư sãi cùng những người tâm huyết với văn hóa dân tộc đã nỗ lực phục dựng, mời nghệ nhân truyền dạy cho thế hệ trẻ, góp một phần tái hiện loại hình vũ kịch dân gian, đồng thời nối dài mạch nguồn văn hóa Khmer trên vùng đất Nam Bộ.
Đối lập với sự hung hãn ấy là sự nhanh nhẹn, dũng mãnh thiện chiến của Khỉ thần Hanuman.
Múa Chằn mang dáng dấp sử thi, gắn liền với các trích đoạn sử thi Riêm Kê. Những bước chân mạnh mẽ, mặt nạ rực rỡ và phục trang lộng lẫy tái hiện hình ảnh các vị thần, chiến binh và linh vật trong văn hóa của người Khmer.
Thanh niên dân tộc Khmer hóa thân thành các hình tượng chằn, khỉ Hanuman… biểu diễn múa Chằn kết trong âm thanh rộn ràng của dàn nhạc ngũ âm tạo nên một không gian diễn xướng đầy màu sắc và cuốn hút khiến người xem không rời mắt trên sân chùa Vong Sa Som Rong (chùa Som Rong).
Các thành viên đội vũ kịch dân gian người Khmer chụp hình cùng Thượng tọa Lý Minh Đức, trụ trì chùa Vong Sa Som Rong (chùa Som Rong) ở tại buổi dâng y Kathina nhân dịp Lễ hội Ok Om Bok.
