Lời tòa soạn: Tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường tại Thủ đô Hà Nội đã xảy ra và lặp đi lặp lại trong suốt một thời gian dài. Dù thanh phố đã đưa ra nhiều biện pháp xử lý nhưng ý thức của một số bộ phận người dân còn mang tính chống đối đã khiến hiệu quả của “cuộc chiến giành lại vỉa hè” chỉ mang tính thời điểm.
Vỉa hè bị chiếm dụng vì mục đích tư lợi - nếu còn tồn tại sẽ dần trở thành “điểm đen”, gây nguy cơ về mất an toàn giao thông và là một trong những tác nhân gây ô nhiễm môi trường. Đã có nhiều vụ tai nạn giao thông (TNGT) thương tâm xảy ra do người dân phải đi bộ dưới lòng đường vì vỉa hè bị lấn chiếm nhưng không bị xử lý “đến nơi, đến chốn”.
Chính vì thế, chúng tôi khởi đăng tuyến bài về những vấn đề bất cập còn tồn đọng liên quan đến việc lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để thông qua đó, chung tay cùng các cấp chính quyền Thủ đô trong việc tuyên truyền, xử lý triệt để các sai phạm; lập lại trật tự công cộng, trật tự đô thị cho từng địa bàn dân cư.
Vỉa hè được "hô biến" thành điểm trông giữ xe
Pháp luật đã quy định rõ, vỉa hè là dành cho người đi bộ và cho phép sử dụng một phần vỉa hè, lòng đường vào hoạt động phi giao thông sau khi đã dành riêng vị trí cho người đi bộ. Vỉa hè có vai trò quan trọng trong tạo môi trường an toàn, thuận tiện cho người dân tiếp cận với dịch vụ giao thông công cộng cũng như những dịch vụ kinh doanh, văn phòng dọc các tuyến phố.
Tuy nhiên, vỉa hè trên địa bàn TP Hà Nội đang bị lấn chiếm vô tội vạ, người tham gia giao thông chỉ còn cách chọn lòng đường để di chuyển.
Ngày 23/7/2020, khảo sát tại các tuyến phố: Triệu Quốc Đạt, Phủ Doãn, Tràng Thi (thuộc quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội) phóng viên ghi nhận được toàn bộ vỉa hè những tuyến phố này đều bị chiếm dụng 100% diện tích làm điểm trông giữ xe phục vụ cho Bệnh viện Phụ Sản Trung Ương và Bệnh viện Hữu nghị Việt- Đức và những cửa hàng mặt đường tại khu vực...
Điểm trông giữ xe trên phố Triệu Quốc Đạt, Hoàn Kiếm, Hà Nội chiếm dụng 100% diện tích vỉa hè. Ảnh: Hương Ly
Những tấm biển báo điểm trông giữ xe thiếu tính minh bạch được giăng khắp trên hè phố. Như trên biển thông báo giá vé tại điểm trông giữ xe số 1 Triệu Quốc Đạt, số điện thoại đường dây nóng, ngày tháng hết hạn giấy phép đã bị mờ. Duy chỉ có điểm trông giữ xe của Công ty CP 901 có số điện thoại, nhưng khi PV liên hệ thì không có người trả lời.
Tại các điểm trông giữ xe này, dù phần vạch kẻ phân chia đường cho người đi bộ đã được thể hiện rất rõ ràng nhưng chủ các bãi giữ xe vẫn "chiếm giữ" toàn bộ diện tích dành cho người đi bộ đã được thành phố quy định.
Những tấm biển báo điểm trông giữ xe thiếu tính minh bạch được giăng khắp trên hè phố. Ảnh: Hương Ly
Theo người dân tại khu vực cho biết, thực trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường tại các tuyến phố nêu trên đã diễn ra nhiều năm. Không chỉ các điểm trông giữ xe, mà nhiều quán trà đá, ăn uống cũng tranh nhau lấn chiếm vỉa hè, ảnh hưởng nghiêm trọng an ninh trật tự và an toàn giao thông khu vực khiến người đi bộ chỉ còn cách chọn lòng đường để di chuyển.
Vấn nạn về vỉa hè bị lấn chiếm đã và đang khiến người dân, người tham gia giao thông vô cùng bức xúc. Chị P.Huyền (sống tại Hoàn Kiếm) cho biết: “Có thể tận dụng vỉa hè để làm điểm trông giữ xe, vì bệnh viện có khi quá tải không đủ diện tích để phục vụ phương tiện gửi. Nhưng không thể vì lý do này mà lấn hết phần đường của người đi bộ. Mỗi lần đi ở tuyến phố này tôi rất lo sợ, xe cộ đi lại đã đông, mà mình còn phải đi bộ dưới lòng đường thì quá nguy hiểm. Vỉa hè có 2m mà để đến mấy hàng xe máy thì người đi bộ biết đi ở đâu?"
Phần vạch kẻ phân chia đường cho người đi bộ đã được hô biến thành vị trí để xe máy, xe ô tô... biển báo cấm nhưng những người buôn bán vẫn vô tư bày hàng tràn lan trên vỉa hè phố Tràng Thi, Triệu Quốc Đạt, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh: Hương Ly
Những trường hợp trên chỉ là một phần nhỏ của thực trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường tại TP Hà Nội.
Mức xử phạt chưa đủ mạnh, chưa đủ tính răn đe
TS. KTS. Đào Ngọc Nghiêm - nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển Đô thị Việt Nam từng phát biểu: "Đối với Hà Nội bài học về khai thác, lấn chiếm các vỉa hè thì đã có nhiều đợt phải xem xét xử lý. Cụ thể như một số công trình dịch vụ thương mại, khách sạn lớn như khách sạn Metropole, khách sạn Hòa Bình… khi có khai thác sử dụng, bày bán tại các bàn ở vỉa hè đã khiến dư luận bức xúc, phản đối.
Vì vỉa hè là nơi sử dụng chung dành cho người đi bộ, sau đó các cơ quan có thẩm quyền, cơ quan quản lý đã phải vào cuộc cũng cho phép nhưng phải có mức độ và bắt buộc phải xử lý vi phạm. Các chủ đầu tư luôn lợi dụng kẽ hở để khai thác sử dụng vỉa hè để trở thành không gian tiếp cận, sở hữu của mình".
Ngày 28/04/2020, Chủ tịch UBND TP Hà Nội cũng đã ban hành Chỉ thị số 07/CT-UBND về thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19 trong tình hình mới quy định rõ: Cấm toàn bộ hành vi lấn chiếm lòng đường, vỉa hè để kinh doanh bán hàng dưới bất kỳ hình thức nào. Sở giao thông vận tải Hà Nội cũng yêu cầu tăng cường công tác kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi lấn chiếm lòng đường, vỉa hè. Tính đến thời điểm hiện tại, Việt nam chưa có công bố hết dịch Covid-19 nên mọi cá nhân, tổ chức vẫn cần thực hiện nghiêm chỉnh chỉ thị này.
Tại các tuyến phố Triệu Quốc Đạt, Phủ Doãn, Tràng Thi, Hai Bà Trưng... vỉa hè gần như bị chiếm dụng để làm điểm trông giữ xe phục vụ cho Bệnh viện Phụ Sản Trung Ương và Bệnh viện Hữu nghị Việt- Đức.
Theo quy định tại Khoản 1 Điều 35 Luật Giao thông đường bộ 2008, pháp luật không cho phép lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để kinh doanh, chỉ được sử dụng ngoài mục đích giao thông trong một số trường hợp và phải có sự chấp thuận bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Thế nhưng, bằng cách nào đó tình trạng lấn chiếm vỉa hè vẫn xảy ra nhiều, thậm chí phổ biến.
Chính sách pháp luật đã quy định rõ ràng nhưng việc thực hiện chưa nghiêm túc, từ ý thức người dân đến cơ chế quản lý còn lỏng lẻo. Việc “lót tay” cho cán bộ xã, phường để sử dụng trái phép lòng đường, vỉa hè là có hiện nay.
Căn cứ Điều 12, Nghị định 46/2016/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt quy định: Xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ; mức phạt thấp nhất là “Phạt tiền từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng đối với cá nhân, từ 200.000 đồng đến 400.000 đồng đối với tổ chức thực hiện một trong các hành vi vi phạm: Bán hàng rong hoặc bán hàng hóa nhỏ lẻ khác trên lòng đường đô thị, trên vỉa hè các tuyến phố có quy định cấm bán hàng”; và cao nhất là Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với các tổ chức thực hiện xây dựng trái phép trong phạm vi đất dành cho đường bộ.
Lòng đường và hè phố chỉ được sử dụng cho mục đích giao thông (Khoản 1 Điều 36 Luật Giao thông đường bộ 2008). Pháp luật quy định rõ về mục đích sử dụng của lòng đường và hè phố là để cho mục đích giao thông, nếu sử dụng vào mục đích khác là trái với quy định của pháp luật. Các hoạt động khác trên đường phố nhằm mục đích hoạt động văn hóa, thể thao, diễu hành, lễ hội chỉ được thực hiện theo quy định tại Khoản 1 Điều 35 Luật Giao thông đường bộ 2008.
Điều 35. Các hoạt động khác trên đường bộ
2. Không được thực hiện các hành vi sau đây:
a) Họp chợ, mua, bán hàng hóa trên đường bộ;
b) Tụ tập đông người trái phép trên đường bộ;
c) Thả rông súc vật trên đường bộ;
d) Phơi thóc, lúa, rơm rạ, nông sản hoặc để vật khác trên đường bộ;
đ) Đặt biển quảng cáo trên đất của đường bộ;
e) Lắp đặt biển hiệu, biển quảng cáo hoặc thiết bị khác làm giảm sự chú ý, gây nhầm lẫn nội dung biển báo hiệu hoặc gây cản trở người tham gia giao thông;
g) Che khuất biển báo hiệu, đèn tín hiệu giao thông;
h) Sử dụng bàn trượt, pa-tanh, các thiết bị tương tự trên phần đường xe chạy;
i) Hành vi khác gây cản trở giao thông.
Ngoài ra, theo Khoản 3 Điều 8 Luật giao thông đường bộ 2008 về các hành vi bị nghiêm cấm: Sử dụng lòng đường, lề đường, hè phố trái phép
Bên cạnh đó, hè phố có thể được sử dụng cho mục đích khác được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định nhưng chỉ được sử dụng tạm thời và phải đảm bảo các điều kiện quy định tại Điều 25a Nghị định 100/2013/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 11/2010/NĐ-CP về quản lý và bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ:
Việc sử dụng tạm thời một phần hè phố không vào mục đích giao thông, không được gây mất trật tự, an toàn giao thông.
Hè phố được phép sủ dụng tạm thời không vào mục đích giao thông trong các trường hợp dưới đây:
a, Tuyên truyền chủ trường, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước. Thời gian sử dụng tạm thời hè phố không quá 30 ngày; trường hợp thời gian sử dụng tạm thời lớn hơn 30 ngày phải được Bộ Giao thông vận tải (đối với quốc lộ) hoặc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (đối với các hệ thống đường địa phương) chấp thuận;
b, Tổ chức đám tang và điểm trông, giữ xe phục vụ đám tang của hộ gia đình; thời hạn sử dụng hè phố không quá 48 giờ, trường hợp đặc biệt không quá 72 giờ;
c, Tổ chức đám cưới và điểm trông, giữ xe phục vụ đám cưới của hộ gia đình; thời hạn sử dụng hè phố không quá 48 giờ;
d, Điểm trông, giữ xe phục vụ hoạt động văn hóa, thể thao, diễu hành, lễ hội; thời gian sử dụng tạm thời hè phố không quá thời gian tổ chức hoạt động đó;
đ, Điểm trung chuyển vật liệu, phế thải xây dựng để phục vụ thi công công trình của hộ gia đình; thời gian sử dụng từ 22 giờ đêm ngày hôm trước đến 6 giờ sáng ngày hôm sau.
Vị trí hè phố được phép sử dụng tạm thời không vào mục đích giao thông phải đáp ứng đủ các điều kiện dưới đây:
a, Phần hè phố còn lại dành cho người đi bộ có bề rộng tối thiểu đạt 1,5 mét;
b, Hè phố có kết cấu chịu lực phù hợp với trường hợp được phép sử dụng tạm thời.
Chế tài, hành lang pháp lý đã rõ ràng nhưng tại sao tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường vẫn liên tục xảy ra trên địa bàn TP Hà Nội? Dư luận đặt ra câu hỏi: Phải chăng mức xử phạt chưa đủ mạnh, chưa đủ tính răn đe để chấm dứt thực trạng trên? Lực lượng quản lý, xử lý của các cơ quan chức năng đang ở đâu?
Để làm rõ các vấn đề liên quan PV đã liên hệ đến UBND quận Hoàn Kiếm nhưng đến nay chưa nhận được phản hồi chính thức nào.
