Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó trong huy động vốn
Trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi chưa đồng đều, mặt bằng lãi suất chưa thật sự hấp dẫn, ngân hàng thương mại duy trì các điều kiện cho vay nghiêm ngặt và các kênh huy động khác cũng không hề dễ dàng thì các doanh nghiệp nhỏ và vừa lại càng khó khăn trong việc huy động vốn.
Theo đánh giá của TS. Nguyễn Trí Hiếu, Chuyên gia Tài chính – Ngân hàng, hiện nay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa liên tục rơi vào tình trạng thiếu vốn, điểu này không chỉ xảy ra tại Việt Nam mà tại hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa là nhóm đối tượng thiếu vốn và có nhu cầu vốn cao. Tuy nhiên, với quy mô của các doanh nghiệp nhỏ và vừa thì việc huy động vốn qua thị trường chứng khoán là không thể. Còn với các quỹ đầu tư, đây cũng chưa phải là một kênh huy động phù hợp bởi thông thường, các quỹ này sẽ hướng đến các doanh nghiệp khởi nghiệp, công nghệ hoặc có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian ngắn.
Do vậy, vốn tín dụng từ lâu đã trở thành kênh huy động phổ biến đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân. Thế nhưng thực tế cho thấy, có khoảng hơn 90% doanh nghiệp nhỏ và vừa thất bại trong 3 năm đầu vì không thể vay vốn từ ngân hàng do không có tài sản đảm bảo, báo cáo tài chính không đạt yêu cầu, không có kế hoạch kinh doanh cụ thể...
Trước đây, Chính phủ cũng đã có những bước tháo gỡ khó khăn bằng việc cho phép thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng. Cụ thể, theo Nghị định 34/2018/NĐ-CP, quỹ có vốn điều lệ thực tối thiểu là 100 tỷ đồng do ngân sách cấp tỉnh cấp, cho phép bảo lãnh nghĩa vụ trả nợ gốc hoặc lãi khoản vay của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại địa phương. Tuy nhiên, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương hiện nay hoạt động chưa hiệu quả, không hỗ trợ được nhiều cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
TS.Nguyễn Trí Hiếu, Chuyên gia Tài chính - Ngân hàng
Trong khi đó, hoạt động cho vay tại các ngân hàng thương mại cũng có nhiều bất cập, thường xuyên phải đối mặt với rủi ro khi nền kinh tế đang phụ thuộc rất lớn vào hệ thống ngân hàng. Theo bà Nguyễn Thị Hồng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, chỉ số dư nợ tín dụng/GDP của Việt Nam hiện đã chiếm hơn 120% GDP và đang ở mức cảnh báo theo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế. Do đó, trong tổ chức điều hành về tín dụng, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã hết sức cân nhắc. Đây cũng là một trong những lý do khiến nhà điều hành chưa bỏ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng.
"Nếu bỏ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng, có thể tín dụng sẽ tăng rất mạnh, có thể rủi ro đối với hệ thống ngân hàng", Thống đốc NHNN nhấn mạnh.
Nghị quyết 68 mở ra cơ hội huy động vốn cho doanh nghiệp tư nhân từ các quỹ hưu trí tự nguyện
Nghị quyết 68-NQ/TW mới được ban hành đã tạo động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp tư nhân với những đột phá trong tư duy chính sách. Trong đó, giải pháp thúc đẩy và đa dạng hóa nguồn vốn trung và dài hạn thông qua các quỹ hưu trí tự nguyện được kỳ vọng sẽ giúp khơi thông dòng vốn, thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa tăng trưởng tích cực trong thời gian tới.
TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, Nghị quyết 68 ra đời vào thời điểm này là vô cùng hợp lý, là kim chỉ nam để các cơ quan quản lý, các tổ chức trong nền kinh tế tìm ra giải pháp tháo gỡ khó khăn về huy động vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo tinh thần của Nghị quyết, để hỗ trợ sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp tư nhân, Việt Nam cần đẩy mạnh phát triển các quỹ hưu trí để tạo nguồn vốn trung và dài hạn.
Đối với một quốc gia có lực lượng lao động dồi dào trên 52 triệu người, việc xây dựng các quỹ hưu trí tự nguyện sẽ giúp người dân tích lũy tài chính, bảo vệ thu nhập cho người lao động khi về hưu trong bối cảnh nước ta đang bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đồng thời, đây cũng là giải pháp hữu ích giúp đa dạng hóa nguồn cung vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Quỹ hưu trí tự nguyện là nguồn vốn trung và dài hạn dồi dào trong nền kinh tế. Ảnh minh họa
Trên thực tế, việc huy động vốn từ các quỹ hưu trí tự nguyện do người lao động và chính doanh nghiệp đóng góp rất phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới.
Điển hình như Mỹ, quỹ hưu trí tự nguyện 401(k) đã trở thành nguồn vốn trung và dài hạn ổn định trên thị trường vốn tại nước này. Đây là một loại tài khoản tiết kiệm hưu trí được đóng góp bởi thu nhập của người lao động và đơn vị sử dụng lao động. Nguồn vốn từ quỹ này thường được dùng để đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu... Từ đó, tạo ra một kênh dẫn vốn dồi dào cho các doanh nghiệp.
Hay tại Trung Quốc, chương trình hưu trí tư nhân cũng đã được triển khai. Theo đó, mỗi công dân Trung Quốc sẽ đóng khoảng 12.000 NDT (khoảng 1.872 USD) mỗi năm vào tài khoản lương hưu cá nhân. Sau đó, các khoản tiền này sẽ được sử dụng để mua các sản phẩm tài chính như trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, tiền gửi tiết kiệm...
Tại Việt Nam, hệ thống quỹ hưu trí tự nguyện được tổ chức theo hai hình thức là các quỹ tín thác do công ty bảo hiểm nhân thọ quản lý hoặc các quỹ hưu trí tự nguyện do công ty quản lý quỹ thực hiện. Các quỹ này cho phép người lao động nhận quyền lợi hưu trí dựa trên số tiền đóng góp vào quỹ và hiệu quả đầu tư của quỹ. Hiện nay, các quỹ này được sử dụng để đầu tư chủ yếu vào trái phiếu, phần còn lại vào cổ phiếu, góp phần phát triển thị trường chứng khoán nói riêng và thị trường vốn nói chung.
Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW, Thủ tướng cũng đã yêu cầu phải ưu tiên một phần nguồn tín dụng thương mại dành cho doanh nghiệp tư nhân, trong đó có các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đồng thời, cần hoàn thiện mô hình các quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở cả trung ương và địa phương. Kết nối, chia sẻ thông tin giữa các hệ thống ngân hàng, thuế và các cơ quan có liên quan, bảo đảm liên thông, chia sẻ dữ liệu về tình hình hoạt động và tài chính của doanh nghiệp.
Thủ tướng yêu cầu, khẩn trương nâng hạng, tái cơ cấu thị trường chứng khoán, phát triển thị trường bảo hiểm, hoàn thiện quy định về trái phiếu doanh nghiệp để nâng cao chất lượng và mở rộng kênh huy động vốn ổn định, chi phí thấp cho kinh tế tư nhân…
Đề xuất một số giải pháp để các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận được dòng vốn từ các quỹ hưu trí tư nhân, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, cần phải thông qua trung gian là các ngân hàng. Đồng thời, phát triển quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương thành quỹ bảo lãnh tín dụng trung ương, nâng vốn điều lệ lên hàng nghìn tỷ đồng. Ngoài ra, vị chuyên gia cũng cho biết, nên có sự phân bổ vốn đầu tư phù hợp, tránh tình trạng tập trung quá nhiều vào kênh trái phiếu để mọi doanh nghiệp tư nhân đều được sử dụng nguồn vốn ưu đãi trong nền kinh tế./.
