Vì sao tổng thầu MCC được “ưu ái”?
Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa công bố kết luận thanh tra dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên. Đây là cuộc thanh tra toàn diện, được thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng từ đầu năm 2017, sau khi dự án này chìm trong bế tắc, nợ nần.
Được biết, Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) có tiền thân là Công ty gang thép Thái Nguyên, thành lập từ năm 1962. Năm 2009, doanh nghiệp chuyển sang mô hình cổ phần, nhà nước nắm 65% vốn điều lệ và được quản lý thông qua Tổng công ty thép VN (VNS).
Kết luận TTCP nêu rõ, tháng 10/2004, Thủ tướng Chính phủ có văn bản cho phép TISCO lập báo cáo nghiên cứu khả thi (NCKT) nâng công suất sản xuất phôi thép từ 250.000 tấn/năm lên 750.000 tấn/năm. Đến tháng 4/2005, Thủ tướng Chính phủ có văn bản đồng ý chủ trương đầu tư dự án và giao Bộ Công nghiệp thời điểm đó chỉ đạo Tổng Công ty thép Việt Nam (VNS) và TISCO tiếp thu ý kiến các bộ ngành về phương án huy động vốn, lựa chọn công nghệ, hiệu quả đầu tư…
Dự án được phê duyệt với 2 gói thầu chính gồm gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ (tổng giá trị 442 tỷ đồng) và gói thầu EPC số 01 dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá (tổng giá trị 2.270 tỷ đồng, sau đó được điều chỉnh lên 2.588 tỷ đồng vào năm 2007). Tháng 7/2007, hợp đồng số 01 được ký kết giữa bên giao thầu là TISCO với bên nhận thầu EPC là Công ty Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC).
Thanh tra Chính phủ phát hiện nhiều sai phạm tại dự án Gang thép Thái Nguyên
Theo kết luận của TTCP, quá trình thực hiện dự án, TISCO, MCC, VNS, Bộ Công Thương, các đơn vị, cá nhân có liên quan đã có những khuyết điểm, sai phạm. Đến thời điểm thanh tra, tổng giá trị TISCO đã thanh toán cho dự án là hơn 4.421 tỷ đồng; tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là hơn 3.896 tỷ đồng.
Trong đó, thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng (phần E là 2,9 triệu USD; phần P là hơn 106 triệu USD). Mặc dù vậy, các hạng mục của gói thầu EPC đều chưa hoàn thành, đến năm 2013, MCC và các nhà thầu đã dừng thi công.
TISCO đã thanh toán cho MCC tiền thuế là 11,6 triệu USD, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là hơn 4,7 tỷ đồng, vượt giá trị hợp đồng, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn của Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD.
Theo TTCP, hiện nay một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư. Theo TTCP, TISCO lập báo cáo NCKT chưa đầy đủ cơ sở trình VNS, Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ.
“TISCO thỏa thuận gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng và hiệu lực thanh toán, ký biên bản thỏa thuận tách phần C, chuyển một số nội dung phần việc của phần P sang phần C với giá trị trên 50 tỷ đồng là vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật về đầu tư”, kết luận của TTCP nêu rõ.
Chuyển hồ sơ 4 vụ việc tới Bộ Công an điều tra
Theo TTCP, việc TISCO điều chỉnh tổng mức đầu tư lên hơn 8.104 tỷ đồng là không có căn cứ, không đúng quy định. Kết luận TTCP nêu rõ, thời điểm tháng 9/2012, sau khi TISCO, VNS và Bộ Công thương xin điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án lên 8.104 tỷ đồng, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan. Đa số các bộ, ngành lấy ý kiến đều phản đối, cho rằng việc tăng mức đầu tư cho dự án hơn 4.200 tỷ đồng là thiếu cơ sở.
Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước VN có Văn bản số 6618 nêu “tổng mức đầu tư của dự án tăng lớn nên hiệu quả dự án đã thay đổi, phải được thẩm định lại về hiệu quả KT-XH và tính khả thi”, đồng thời, đề nghị Bộ Công thương phải làm rõ trách nhiệm các bên khi tăng mức đầu tư. Tương tự, Bộ KH-ĐT nêu rõ “nhà thầu MCC chậm tiến độ so với hợp đồng đã ký, chưa có giải pháp khắc phục, vì vậy không có lý do gì để được điều chỉnh giá”. Bộ Tài chính khi đó cũng cho rằng, việc dự án điều chỉnh tăng 110,8% với đầu tư ban đầu là rất lớn, nhiều nội dung điều chỉnh tăng không rõ và không hợp lý…
Ngày 21/4/2013, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 3136 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng gửi Bộ Công thương và VNS nêu rõ: “HĐQT VNS quyết định chịu trách nhiệm thực hiện việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu quả… Đồng ý về nguyên tắc các ngân hàng phát triển VN, ngân hàng TMCP Công thương xem xét cho vay tiếp…”, đã dẫn đến TISCO cho rằng việc điều chỉnh tổng mức đầu tư đã được Thủ tướng chấp thuận. Đến ngày 25/3/2015, HĐQT TISCO ra nghị quyết tăng vốn.
Cũng theo TTCP, trên cơ sở đề nghị của Bộ Công thương và TISCO, ngày 20/11/2014 Văn phòng Chính phủ trình Phó thủ tướng Chính phủ ký Văn bản số 2339 thể hiện nội dung “tiếp tục thực hiện dự án với tổng mức đầu tư điều chỉnh 8.104 tỷ đồng”. Ngày 11/6/2015, Văn phòng Chính phủ ban hành Văn bản số 196 thông báo ý kiến của Phó thủ tướng Chính phủ “đồng ý để TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư thiết bị hư hỏng bởi gỉ sét, lão hóa do lưu kho lâu ngày)”. Theo TTCP, những nội dung trong 2 văn bản này không phù hợp với hợp đồng EPC của dự án và quy định pháp luật về đầu tư.
Từ các sai phạm tại dự án, TTCP đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xử lý về kinh tế với số tiền sai phạm rất lớn gồm thu hồi khoản tiền thanh toán cho MMC số tiền hơn 13 triệu USD; xử lý số tiền thanh toán sai cho các nhà thầu phụ hơn 876 tỷ đồng, gần 10 tỷ đồng chi cho việc tiếp khách, đi công tác nước ngoài…
TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự. TTCP đã chuyển hồ sơ, tài liệu cho Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự.
Đồng thời, TTCP cho biết cơ quan này chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cản bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại kết luận.
