Ngân hàng Nhà nước có chế độ thu đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông, đặc biệt thu đổi các loại tiền mệnh giá nhỏ rách nát, hư hỏng để làm sạch đẹp đồng tiền trong lưu thông.
Trước kia việc đổi tiền rách, tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông được phân làm hai loại. Nếu do quá trình lưu thông và do quá trình in - đúc thì thu đổi không thu phí, do bảo quản làm hư hỏng thì có thu phí.
Đến nay, Ngân hàng Nhà nước đã có quy định các ngân hàng phải tạo điều kiện cho người dân có nhu cầu đổi tiền, không được từ chối đổi hoặc thu phí đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông.
Bởi vậy, người dân có thể đến đổi tiền tại các chi nhánh ngân hàng hay vì đến các điểm đổi tiền ngoài chợ để phải trả phí cao.
Các loại tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông hiện được đổi hoàn toàn miễn phí tại các chi nhánh ngân hàng
Theo Quyết định số 1722 hướng dẫn thu hồi và đổi các loại tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông của Ngân hàng Nhà nước, ấn định phí đổi 3 - 4% với các món tiền biến dạng, hỏng do quá trình bảo quản.
Riêng các loại tiền hỏng do lưu thông sẽ được ngân hàng đổi miễn phí.
Quyết định 1722 cũng phân loại tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông thành 3 dạng:
- Tiền biến dạng, hư hỏng do quá trình lưu thông
- Tiền biến dạng, hư hỏng do quá trình bảo quản
- Tiền biến dạng, hư hỏng do hành vi hủy hoại
Để đổi tiền, người dân có thể đến chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Sở giao dịch Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước.
Các đơn vị này cũng phải niêm yết công khai tại nơi giao dịch về tiêu chuẩn tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Loại thứ nhất bao gồm các loại tiền giấy, polymer bị nhàu, nát, bẩn, rách rời hay liền mảnh được can, dán lại, mất góc (kích thước theo mỗi cạnh tờ bạc không quá 10 mm), mờ nhạt màu sắc, hình ảnh, hoa văn, chữ, số do quá cũ, hoặc do lớp mực in bị mòn trong quá trình lưu thông.
Loại tiền biến dạng, hư hỏng do quá trình bảo quản gồm tiền giấy, tiền polymer dính mực; bị thủng, rách mất một phần; cháy hoặc biến dạng do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao; giấy in, màu sắc, đặc điểm kỹ thuật bảo an của đồng tiền bị biến dạng do tác động của hóa chất (như chất tẩy rửa, axít, chất ăn mòn...); viết, vẽ trên đồng tiền; đồng tiền bị mục hoặc biến dạng bởi các lý do khác.
Được biết, số tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông, sau khi thu đổi sẽ được hủy. Phần phí thu được sẽ dùng vào việc tái tạo các đồng tiền khác.
Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, trường hợp phát hiện tiền biến dạng, hư hỏng nghi do hành vi hủy hoại, đơn vị thu - đổi lập biên bản tạm thu giữ hiện vật và chuyển ngay đến cơ quan công an trên địa bàn để xem xét. Kết luận của cơ quan công an là cơ sở để đơn vị thu đổi thực hiện đổi cho khách hàng hoặc xử lý hiện vật theo quy định của pháp luật.
Tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông được đổi là tiền giấy, tiền polymer, tiền kim loại và phải có đủ các điều kiện sau:
1. Tiền do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành, đang lưu hành hợp pháp;
2. Tiền hư hỏng, biến dạng không phải do hành vi hủy hoại;
3. Trường hợp tờ tiền bị cháy, thủng, rách mất một phần thì diện tích còn lại phải bằng hoặc lớn hơn 60% diện tích tờ tiền cùng loại; nếu được can dán từ hai mảnh tờ bạc cùng mệnh giá, cùng loại thì phải có diện tích lớn hơn 90% diện tích tờ tiền cùng loại.
Đối với tiền polymer bị cháy hoặc biến dạng do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao, diện tích còn lại được xác định trên cơ sở bố cục tổng thể, hình ảnh, hoa văn và các đặc điểm kỹ thuật bảo an còn lại của tờ tiền.
