Trâu rơm, bò rạ - Lễ hội mùng 4 Tết của cư dân lúa nước
Lễ hội trâu rơm, bò rạ được phục dựng lại năm 1996, giữ nguyên những nét cốt lõi của lễ hội xưa. Tất cả đều tham gia, bày trò nơi sân miếu vào đầu năm, tạo nên bức tranh Xuân rộn ràng, đong đầy giá trị nhân văn. Nhân dân làng Bích Đại đã xây dựng một ngôi đình để thờ phụng tướng quân Đinh Thiên Tích, và trò trình trâu rơm bò rạ vẫn được lưu giữ, trở thành một nét văn hóa nổi bật của mỗi kỳ hội làng để tưởng nhớ đến ông.
Các chàng trai làng chít khăn mỏ quạ, diện áo nâu đi gieo hạt trong tiếng trống, chiêng rộn rã sáng mùng 4 Tết.Tương truyền, sau khi dẹp xong giặc Ân, Đinh Thiên Tích đem quân về làng Bích Đại mổ trâu ăn mừng.
Đáp lại mong muốn của dân làng “làm cho làng mỗi ngày một thêm đông người, nhiều của”, vị tướng giỏi của vua Hùng đã bày ra phép rước cầu, mọi người mặc áo xanh, đỏ vác cày và bện trâu bằng rơm, nam đóng giả nữ, nữ đóng giả nam đem theo những mủng trấu để tung khắp cánh đồng, tượng trưng cho ngày hội toàn dân xuống đồng.
Theo lời kể của các cụ già trong làng, vào ngày mùng 4 và mùng 5 Tết Nguyên Đán, mỗi nhà có trâu và “sạch bụi”, không có tang đều phải “sắm” một con trâu, bò bằng rơm, rạ đem ra sân đình làm lễ.
Rơm rạ đã được chuẩn bị từ mùa gặt năm trước và bện thành trâu, bò vào dịp cuối năm. Trâu rơm, bò rạ này được buộc theo một cái cày đã tháo lưỡi; một người đàn ông đóng vai trâu, bò, một người đàn ông khác cầm cày.
Với mục đích là trình bày, giới thiệu về nghề canh nông - một nghề chính và lâu đời của làng, trò trình diễn trâu rơm bò rạ thể hiện nguyện vọng của người dân Đại Đồng: cầu mong sự bảo trợ, phù hộ của thần linh, thành hoàng để cây cối tốt tươi, gia súc, gia cầm không ngừng sinh sôi nảy nở, mùa màng bội thu.
Tuy là hai làng nhưng Bích Đại và Đồng Vệ cùng chung đình, chung đám, chung hội hè. Cả hai làng cùng thờ Đinh Thiên Tích- vị tướng có công đánh đuổi giặc Ân thời Hùng Vương thứ 6.
Khâu chuẩn bị chu đáo, có người đảm nhận vai chàng trai đi cày, người nhận vai cô gái đi cấy, tất cả đều hóa trang, chuẩn bị tươm tất và không thể thiếu là những mâm lễ trầu, cau tiến cúng.
Lễ hội với sự tham gia của 4 tổ đến từ các thôn với gần 200 người tham dự và 6-8 trâu, bò, bê...Khi tiếng trống, chiêng vang lên, những con trâu do người dân hóa thân đi cày, còn các chàng trai giả gái tung trấu, gieo mạ.
Không chỉ trình diễn trâu rơm bò rạ, vào ngày hội làng, hai làng Bích Đại và Đồng Vệ còn có trò trình tứ dân chi nghiệp với các vai: nông dân, thầy đồ và học trò, thợ mộc, lái buôn tượng trưng cho bốn tầng lớp trong xã hội: sĩ, nông, công, thương cùng nhiều lễ rước như rước kiệu, rước kén tằm, tục rước “ông bô” và cướp con… Chính vì vậy, ngày hội làng thường thu hút rất đông khách thập phương đến dự.
Một người đàn ông đóng vai trâu, bò, một người đàn ông khác cầm cày với ý nghĩa cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, người dân hai làng Đồng Vệ và Bích Đại thông qua lễ hội trâu rơm, bò rạ gìn giữ nét văn hóa cha ông truyền lại.
Hai làng Bích Đại và Đồng Vệ với đông đảo người dân tham gia vào lễ hội, cảnh reo mạ, cày bừa, việc đồng áng...đều được tái hiện trong lễ hội.
Hai chú trâu, bò bằng rơm được hai người đội lên đầu đi đằng trước, người cầm cày và gieo hạt đi phía sau tái hiện cảnh lao động sản xuất đầu năm của cư dân vùng lúa nước.
