Nợ xấu vẫn luôn là câu chuyện đáng quan tâm hơn cả tại các ngân hàng. Nhất là trong thời điểm, sức khỏe tài chính của không ít ngân hàng đang ở trạng thái cảnh báo. Để đưa tỷ lệ nợ xấu giảm xuống, nhiều ngân hàng đã phải có phương án cụ thể cho năm 2017 bằng cách này hay cách khác. Trong đó, trích lập dự phòng rủi ro được đánh giá là phương án tốt, nhưng cũng lại là “con dao hai lưỡi”.
Theo khảo sát, Ngân Hàng TMCP Công Thương Việt Nam (mã CTG) là một trong những ngân hàng đang khá mạnh tay trong việc trích lập dự phòng rủi ro. Trong quý I/2017, CTG trích lập dự phòng cho nợ xấu tăng đáng kể do chi phí dự phòng tăng lên 1.115 tỷ đồng, tăng 13,7% theo năm. Nợ nhóm 2 tăng 64,7% theo năm và tỷ lệ nợ xấu tăng từ 1,02% lên 1,13% cho thấy trích lập dự phòng tăng. CTG xóa 560 tỷ đồng nợ xấu trong quý I/2017 cùng với tỷ lệ nợ xấu gia tăng làm giảm tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng xuống 93,7% so với mức 101,8% của quý IV/2016.
Chi phí trích lập dự phòng cho trái phiếu đặc biệt VAMC tăng, cản trở tăng trưởng lợi nhuận
Dựa vào kết quả trên, Công ty Chứng khoán Sài Gòn (SSI) ước tính chi phí dự phòng cho trái phiếu đặc biệt của Công ty quản lý tài sản VAMC sẽ tăng 900 tỷ đồng. Đây là một con số rất nhỏ so với khoảng 6.500 tỷ đồng giá trị trái phiếu ròng của VAMC nếu CTG hoàn thành trích lập dự phòng cho VAMC vào năm 2017.
Được biết, Ban lãnh đạo CTG đang cố gắng thực hiện trích lập hết dự phòng cho trái phiếu VAMC trong năm 2017. Đây sẽ là một thách thức không nhỏ đối với ngân hàng theo quan điểm của SSI, do giá trị ròng lũy kế của lượng trái phiếu VAMC là 6.541 tỷ đồng.
Trong khi đó, tổng trích lập dự phòng nợ xấu trong năm 2016 khoảng 5.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, kế hoạch này sẽ khả thi nếu: NIM (tỷ lệ thu nhập lãi cận biên) phải đạt ít nhất 2,7%, hệ số CIR (tỷ lệ chi phí trên thu nhập) phải giảm, số nợ xấu được xóa không thể quá cao; trong khoảng 1.000 tỷ đồng. Số lượng trái phiếu VAMC được thu hồi sớm sẽ làm giảm tổng số giá trị trái phiếu.
Thứ hai là trích lập hết dự phòng cho trái phiếu VAMC còn lại 6.541 tỷ trong năm 2017 sẽ là thách thức trong năm 2017. Dự báo khoảng trích lập dự phòng cho trái phiếu VAMC sẽ tăng mạnh lên 3.500 tỷ đồng vào năm 2017 (gấp 1,7 lần so với mức bình thường khoảng 2.000 tỷ đồng trong năm 2016) và 3.000 tỷ đồng vào năm 2018. Với những giả định này, chi phí dự phòng có thể đạt 7.864 tỷ đồng (+ 56,6% theo năm) năm 2017 và 9.759 tỷ đồng (+ 24,1% theo năm) năm 2018.
Nếu mua lại trái phiếu VAMC có lợi hơn nhưng khiến tỷ lệ nợ xấu trong năm 2017 tăng
Theo tính toán của Công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC), đến cuối năm 2015, tổng mệnh giá trái phiếu VAMC mà CTG sở hữu là 10.341 tỷ VNĐ. Mặc dù chưa có thuyết minh cụ thể cho năm 2016, CTG không bán thêm bất kỳ khoản nợ xấu nào cho VAMC trong năm dựa trên những lý do như sau: Tỷ lệ nợ xấu của CTG ở mức tương đối thấp so sánh với những ngân hàng niêm yết khác; Tỷ lệ nợ xấu ở mức thấp ngay cả khi CTG chỉ xóa một lượng nợ xấu tương đương với khoảng 0,1% tổng dư nợ và Các ngân hàng chỉ thực sự bán nợ đổi lấy trái phiếu VAMC như là lựa chọn cuối cùng khi không đủ nguồn lực để hạ được tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 3%.
Với tình hình tài chính và chất lượng tài sản hiện tại, sẽ có lợi hơn cho CTG nếu ngân hàng mua lại toàn bộ trái phiếu VAMC. Việc mua lại trái phiếu VAMC chưa ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của ngân hàng trong năm 2017 do chi phí trích lập dự phòng trong cả hai trường hợp không có nhiều khác biệt nhưng sẽ giúp CTG có thể chủ động quản lý và xử lý nợ xấu.
Khi nắm giữ trái phiếu VAMC, CTG phải trích lập 20% mệnh giá trái phiếu mỗi năm. Ngoài ra, trách nhiệm thu hồi nợ và xử lý các khoản nợ này vẫn thuộc về phía CTG. Trong trường hợp CTG có thể thu hồi được một phần khoản nợ, ngân hàng cũng chưa được tất toán phần đã thu hồi và ghi giảm tương ứng mệnh giá trái phiếu VAMC.
Thay vào đó, phần nợ thu hồi được chỉ được cấn trừ vào tài khoản thanh toán với VAMC. Việc tất toán và ghi giảm mệnh giá trái phiếu VAMC chỉ được thực hiện khi CTG thu hồi được toàn bộ khoản nợ. Điều này khá bất lợi với ngân hàng. Trong khi đó, cũng không loại trừ khả năng trong năm 2016 ngân hàng đã có thể thu hồi được một phần trong số nợ đã bán cho VAMC.
Theo đó, BVSC cho rằng có khả năng CTG sẽ mua lại một phần khoản nợ đã bán cho VAMC trong năm 2017 - 2018. Nếu giả định trong số nợ đã bán cho VAMC, CTG đã thu hồi được 20% (khoảng hơn 2.000 tỷ VNĐ) và đã trích lập được 3.427 tỷ VNĐ thì nếu mua toàn bộ nợ lại từ VAMC, số nợ xấu sẽ được phân bổ lại vào nợ nhóm 3 đến nhóm 5 sẽ là khoảng 4.900 tỷ (tương đương với 0,74% dư nợ cuối năm 2016). Tính chung cả con số này, tỷ lệ nợ xấu của CTG dự báo vẫn ở dưới mức 2%.
Trích lâp dự phòng nhìn ở góc độ quyền lợi của nhân viên
Nếu SSI và BVSC "cân đo đong đếm" về tỷ lệ nợ xấu và lợi nhuận của một ngân hàng liên quan đến con số trích lập dự phòng rủi ro và trái phiếu VAMC. Thì ở một góc độ khác, bà Nguyễn Thị Kim Thanh – Nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng lại cho rằng: “Về trích lập dự phòng rủi ro, đây là giải pháp tốt để giảm nợ xấu của ngân hàng, theo đó sẽ tốt cho hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Nhờ vậy mà kết quả kinh doanh sẽ tốt lên .
Tuy nhiên, trích lập dự phòng lớn sẽ ảnh hưởng lớn nhất đến thu nhập của cán bộ công nhân viên. Vì vậy ở khía cạnh nào đó sẽ nâng cao trách nhiệm của cán bộ trong cho vay để ít phải trích lập dự phòng, tăng thu nhập”.
Nếu theo nhận định của bà Thanh, không phải ngân hàng mà việc trích lập dự phòng lớn sẽ tác động lớn nhất đến quyền lợi và trách nhiệm của cán bộ nhân viên Vietinbank. Nếu ngân hàng phải trích lập dự phòng quá lớn, lương cán bộ nhân viên Vietinbank ít nhiều sẽ bị ảnh hưởng. Cũng vì đó mà trách nhiệm của cán bộ nhân viên cũng tự động tăng theo để ngân hàng ít phải trích lập dự phòng và tăng được thu nhập cá nhân.
