Trong lịch sử, Bắc Kạn và Thái Nguyên từng thuộc cùng một đơn vị hành chính thống nhất. Thời Hậu Lê, vùng đất này gọi là thừa tuyên Thái Nguyên hay thừa tuyên Ninh Sóc, thời Lê - Trịnh gọi là trấn Thái Nguyên, đến thời Nguyễn trở thành tỉnh Thái Nguyên. Năm 1900, thực dân Pháp tách phủ Thông Hóa ra khỏi Thái Nguyên, lập thành tỉnh Bắc Kạn.
Năm 1965, theo phê chuẩn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên được hợp nhất thành tỉnh Bắc Thái, gồm thành phố Thái Nguyên, thị xã Bắc Kạn và 12 huyện. Sau nhiều lần sắp xếp đơn vị hành chính, đến năm 1996, Bắc Thái có diện tích 8.336,64km2, dân số 1.287.346 người, với các đô thị chính gồm TP. Thái Nguyên, thị xã Bắc Kạn, thị xã Sông Công và 10 huyện.
Tỉnh Bắc Thái hợp nhất từ tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn. Ảnh: Internet
Ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX ra nghị quyết chia tỉnh Bắc Thái thành hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên. Đồng thời, hai huyện Ngân Sơn, Ba Bể của Cao Bằng cũng được nhập vào Bắc Kạn. Khi đó, tỉnh Bắc Kạn gồm thị xã Bắc Kạn và 5 huyện, còn Thái Nguyên bao gồm TP. Thái Nguyên, thị xã Sông Công và 7 huyện.
Sau gần 30 năm tái lập, cả hai tỉnh đã có những bước phát triển mạnh mẽ, khẳng định vị thế kinh tế - xã hội trong khu vực. Thái Nguyên hiện được mệnh danh là "thủ phủ công nghiệp phía Bắc", "thung lũng Silicon của Việt Nam", với hàng tỷ USD vốn FDI, trở thành một trung tâm công nghiệp quan trọng. Thành phố Thái Nguyên lần lượt được công nhận đô thị loại II năm 2002 và đô thị loại I trực thuộc tỉnh năm 2010.
Một góc TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Ảnh: Internet
Theo quy hoạch đến năm 2035, TP. Thái Nguyên được xác định là trung tâm kinh tế, chuyển đổi số, giáo dục - đào tạo, y tế, khoa học công nghệ của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ, đóng vai trò kết nối với Thủ đô Hà Nội.
Trong khi đó, Bắc Kạn hiện có diện tích gần 4.900km2, dân số 326.500 người – thấp nhất trong 63 tỉnh, thành cả nước. Dù quy mô dân số không lớn, nhưng tỉnh vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định, đặc biệt là tiềm năng phát triển du lịch. Hồ Ba Bể, một trong 20 hồ nước ngọt lớn nhất thế giới, đã được công nhận là Di tích danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia đặc biệt, với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và hệ sinh thái đa dạng.
Hai tỉnh Thái Nguyên - Bắc Kạn hiện được kết nối chặt chẽ nhờ các tuyến giao thông huyết mạch, đặc biệt là cao tốc Chợ Mới – Bắc Kạn. Tuyến đường dài gần 29km, điểm đầu kết nối với BOT Thái Nguyên - Chợ Mới, điểm cuối kết nối cao tốc Bắc Kạn - Cao Bằng, với tổng mức đầu tư hơn 5.750 tỷ đồng. Sau khi hoàn thành, tuyến cao tốc này sẽ rút ngắn thời gian di chuyển từ Hà Nội - Thái Nguyên - Bắc Kạn, đồng thời tạo điều kiện thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng trong khu vực. Tuyến đường cũng mở ra tiền đề nối tiếp cao tốc tới Cao Bằng và các cửa khẩu giáp biên với Trung Quốc, thúc đẩy giao thương và phát triển vùng trung du - miền núi phía Bắc.
